 komisarz armijny II rangi | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska | Szef |
| Odznaczenia | |
 | |
Iwan Michajłowicz Wielikanow (ros. Иван Михайлович Великанов, ur. w październiku1898 wJamanowie, zm.8 kwietnia1938 wMoskwie) – radziecki lekarz wojskowy,bakteriolog, ofiaraczystki w Armii Czerwonej.
Pochodził z rodziny tkaczy[1]. W 1918 r. rozpoczął studia medyczne naUniwersytecie Moskiewskim; ukończył je w 1923 r., podejmując studia doktoranckie, specjalizując się w bakteriologii[2]. W 1919 r. wstąpił doWKP(b)[1]. Od 1926 do 1928 r. był asystentem w katedrze bakteriologii i zastępcą dziekana wydziału medycznego uniwersytetu. Ideowy komunista[1], równocześnie kształcił się wInstytucie Czerwonej Profesury, na wydziale nauk ścisłych i filozoficznych, który ukończył w 1928 r.[2]. W tymże roku miał zostać profesorem na katedrzematerializmu dialektycznego naUniwersytecie w Saratowie, jednak na podstawie decyzji sekretariatu Komitetu Centralnego WKP(b) polecono mu kontynuowanie pracy naukowej[2] w obszarze mikrobiologii iepidemiologii na potrzeby wojska[1]. W latach 1929–1930 był profesorem katedry mikrobiologii Uniwersytetu Moskiewskiego i zastępcą dyrektora Instytutu im. Miecznikowa[2].
W 1930 r. powierzono mu kierowanie wojskowym laboratorium, w którym prowadzono badania nad szczepionkami i surowicami, zaś w 1933 r. stanął na czele Wojskowego Instytutu Naukowo-Medycznego Armii Czerwonej (od 1934 r. – Instytutu Biotechnicznego Armii Czerwonej)[2], gdzie pracował nad rozwojem broni biologicznej i przeciwdziałaniem jej[1]. Był autorem 20 prac naukowych, zajmował się m.in. powstawaniem i przeciwdziałaniem powstawaniu gangreny, w 1936 r. uzyskał stopień doktora nauk medycznych[2][a]. W tym samym roku otrzymał stopieńlekarza dywizji (diwwracza)[2].
6 lipca 1937 r. został aresztowany przezNKWD za sprawą donosów składanych na niego przez komisarza Instytutu Biotechnicznego brigkoma Ilję Lisicyna[1]. Dzień później zatrzymano również jego żonęZoję Michajłową-Wielikanową, lekarza wojskowego 1 rangi, również pracownicę Instytutu Biotechnicznego i członkinię WKP(b)[3]. Iwana Wielikanowa oskarżono oszpiegostwo na rzeczJaponii trwające od 1934 r., a także o udział w wojskowym spisku faszystowskim kierowanym przezMichaiła Tuchaczewskiego (rozstrzelanego, razem z siedmioma innymi wysokimi oficerami Armii Czerwonej, popokazowym procesie w czerwcu 1937 r.)[4]. Zarzucono mu m.in. zakażenie bakteriologiczne przeznaczonej dla mieszkańców Moskwy żywności[4]. Zoję Wielikanową oskarżono natomiast o aktywny udział w kierowanej przez męża „działalności dywersyjnej”[4]. Dowodami w ich sprawach miały być wymuszone podczas wcześniejszych śledztw zeznaniaChristiana Rakowskiego,Innokientija Chalepskiego, Michaiła Baranowa (lekarza korpusu), Aleksandra Kossowskiego (podwładnego Wielikanowa z Instytutu, z którym ten rozmawiał w czerwcu 1937 r., iż Tuchaczewskiego aresztowano i stracono bezpodstawnie[5]) oraz Borisa Reinera (również lekarza wojskowego)[3]. Przetrzymywany wwięzieniu na Butyrkach, wielokrotnie pobity podczas śledztwa Wielikanow ostatecznie przyznał się popełnienia błędów i niedopełnienia obowiązków służbowych, a także do udziału w spisku Tuchaczewskiego. Odrzucił natomiast zarzuty szpiegostwa i nie obciążył kolejnych osób[3]. Zoja Michajłowa-Wielikanowa nie przyznała się do żadnych przestępstw[4].
8 kwietnia 1938 r. Iwan Wielikanow podczas piętnastominutowego procesu odwołał wcześniejsze zeznania, co nie miało jednak żadnego znaczenia; został skazany na śmierć i najprawdopodobniej tego samego dniarozstrzelany. Jego żonę stracono jeszcze w grudniu 1937 r.[4]
OdznaczonyOrderem Czerwonej Gwiazdy[6].
Z Zoją Michajłową był żonaty od 1920 r., mieli córkę Ninel i syna Władimira[1]. Ich nastoletnią córką po aresztowaniu zajęła się gosposia w domu Wielikanowów, Agrafiena Judaszyna[4]. Ona również zdołała powierzyć sześcioletniego Władimira jego ciotce Alewtinie Kułakowej[7].
