 | |||
| Data i miejsce urodzenia | |||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |||
| |||
| |||
Ivan Illich (ur.4 września1926 wWiedniu, zm.2 grudnia2002 wBremie) –austriacki filozof i krytyk współczesnego społeczeństwa z pozycjianarchistycznych. Zyskał sławę negując powszechnie uznaneautorytety i stanowiska dotyczące takich problemów jak:edukacja,system opieki zdrowotnej,zatrudnienie,energetyka,rozwój ekonomiczny ipłeć.
Ivan Illich był synem inżyniera, matka była Żydówką, przez co w roku 1941 usunięto go ze szkoły. Studiował teologię i filozofię na uczelniach we Florencji, Rzymie i w Salzburgu. Napisał doktorat na temat poglądówArnolda Toynbeego. W latach 1952–1969 był kapłanemkościoła katolickiego. Od 1956 byłwicerektorem Uniwersytetu Katolickiego wPortoryko. W 1961 założył placówkę naukowo-badawczą i kształceniową: Centrum Dokumentacji Międzykulturowej (CIDOC) wCuernavaca (Meksyk). Placówka ta przygotowywała też przyszłych misjonarzy katolickich. Początkowo był wspierany przez władze kościelne, lecz z czasem jego poglądy ewoluowały, ostatecznie utracił wsparcie Kościoła i porzucił kapłaństwo[1][2][3].
Osobny artykuł:Medical Nemesis.W latach 70. i na początku lat 80. opublikował siedem książek, w których przedstawił krytykę głównych instytucji społeczeństw uprzemysłowionych. Uważał, że instytucje te realizują cele przeciwne do pierwotnie założonych. W roku 1982 ukazała się kolejna książka pod tytułemGender dyskutująca tematykę płci i rodziny w kontekście pracy. W kolejnych latach publikował eseje, artykuły na bardzo różnorodne tematy związane z szeroko rozumianą kulturą[1][2][3].
W 1983 zdiagnozowano u Ivana Illicharaka ucha wewnętrznego, nie korzystał jednak z tradycyjnej pomocy medycznej, odmówił operacji i znieczulania bólu jaki doznawał z tego powodu. Choroba oszpeciła mu twarz. Ostatecznie, będąc w pełni aktywności, zmarł w 2002[1][2][3].
Choć sam Illich nie nazywał siebie anarchistą, on i jego idee były blisko powiązane ze środowiskami lewicowego anarchizmu iliberalnego socjalizmu. Jego poglądy i działania odegrały ważną rolę w kształtowaniu sięteologii wyzwolenia, choć Illich nie był jej zwolennikiem[4][5][6].
W swojej książceDeschooling Society sformuował koncepcjędescholaryzacji społeczeństw. Illich sprzeciwiał się obowiązkowymi szkolnemu[7]. Według niego instytucjonalizacja edukacji wpływa na instytucjonalizacje społeczeństwa. Uznał system szkolnictwa za nieefektywny, oparty na hierarchii i dostosowany do ocen, a nie wymiany idei oraz umiejętności. Zdaniem Illicha system szkolnictwa jest oparty na modelumasowej produkcji, doprowadza on doprealienacji młodych ludzi pozbawiając ich kreatywności; szkoły powinny zostać wymyślone na nowo. W książce zaproponował zastąpienie systemu edukacji przez zdecentralizowane sieci edukacyjne oparte na równości i egalitarności oraz samokształcenie w płynnych i nieformalnych układach[8]. Według Illicha dobry system edukacji powinien zapewniać wszystkim chcącym się uczyć dostęp do zasobów w dowolnym momencie, umożliwić chcącym dzielić się wiedzą znalezienie chcących się od nich uczyć oraz umożliwić przedstawianie swoich idei tym, którzy chcą je zaprezentować społeczeństwu[9].
Jest uznawany za zwolennikateologii apofatycznej[10].
