 | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | 10 kwietnia 1931 |
| Rozformowanie | 28 września 1948 |
| Nazwa wyróżniająca | Irgun, Ecel |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Kontynuacja | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | |
| Ostatni | |
| Działania zbrojne | |
| wojna domowa w Palestynie I wojna izraelsko-arabska | |
| Organizacja | |
| Rodzaj wojsk | |
Irgun Cewai Leumi (hebr. ארגון צבאי לאומי, pol. Narodowa Organizacja Zbrojna), w skrócieEcel (od hebrajskiegoakronimu אצ''ל,Ecel) –żydowska, podziemna organizacja zbrojna działająca wBrytyjskim Mandacie Palestyny w oparciu o metodyterrorystyczne w latach 1931–1948. Powstała w wyniku rozłamu, który dokonał się wHaganie w 1931 roku z inicjatywyAwrahama Tehomiego[1].
Irgun powstała z inspiracjiWładimira Żabotyńskiego, który namówił grupę sympatyków do odłączenia się odHagany i utworzenia nowej organizacji zbrojnej. Był od samego początku związany z tzw.rewizjonistycznym nurtemsyjonizmu. Przyjął najbardziej radykalną formę walki zbrytyjską administracją wPalestynie, która blokowałażydowskąimigrację doPalestyny. W swojej działalnościIrgun stosowałterroryzm.
Celem działalnościIrgunu było powstanieżydowskiego państwa na całości terytoriumBrytyjskiego Mandatu Palestyny, łącznie z ziemiami położonymi na wschodniej stronie rzekiJordan. Sposobem do osiągnięcia tego celu była walka zbrojna.
Ideowym przywódcąIrgunu był Władimir Żabotyński, który powiedział: „Każdy Żyd ma prawo przyjechać do Palestyny; tylko czynny odwet powstrzyma Brytyjczyków i Arabów; tylko żydowskie siły zbrojne stworzą państwo żydowskie."
Politycznym i duchowym przywódcąIrgunu był Awraham Tehomi.
Po arabskich zamieszkach 1929 roku doszło do otwartej krytyki działaniaHagany. Część członkówHagany uważało, że należy podjąć otwartą walkę, a nie ograniczać się jedynie do obrony osiedli ikibuców.
10 kwietnia 1931 roku część działaczyHagany odmówiła wJerozolimie złożenia broni w magazynie. Ci zbuntowani bojownicy zgromadzili się wokółAwrahama Tehomiego. Tę nową organizację początkowo nazywanoNarodowa Hagana (hebr.ההגנה הלאומית) lubIrgun Bet,Haganah Bet.
Grupa formalnie przyjęła nową nazwęIrgun dopiero w 1937 roku.
OddziałyIrgunu liczyły około 10 tys. ludzi, którzy stacjonowali w takich osiedlach jak:Jesud ha-Ma’ala,Miszmar ha-Jarden,Rosz Pina,Metulla,Naharijja, Hadera,Binjamina,Herclijja,Netanja,Kefar Sawa,Riszon le-Cijjon,Rechowot iNes Cijjona. W późniejszym czasie oddział Irgunu działał także wJerozolimie.
W 1937 roku doszło do wewnętrznego rozłamu i około 2 tys. członków powróciło doHagany.
Na wiosnę 1939 roku 25 członków Irgunu było szkolonych w okolicachAndrychowa (Przełęcz Kocierska) przez instruktorów Wojska Polskiego, między innymi przez tzw. Dwójkę (przedwojenny wywiad wojskowy). Kurs ten był efektem umowy z 1936 r. między Żabotyńskim a władzami polskimi. W Polsce kurs ten nadzorowałAwraham Stern, który gdy doszło do wybuchu II wojny światowej, wyłamał się z Irgunu i założył własną organizacjęLechi, która siała spustoszenie wśród brytyjskich garnizonów w Palestynie. Brytyjska prasa nazywała ją Gangiem Sterna.
Irgun prowadził szeroką działalność w kierunku rozwijania nielegalnejimigracji doMandatu Palestyny.
Pierwszy ze statkówIrgunu przypłynął doPalestyny 13 kwietnia 1937 roku, a ostatni 22 czerwca 1948 roku (statek pod nazwąAltalena zatopiony przez izraelską armię miał na pokładzie 4,5 tys. ton broni i około tysiąca bojowników Irgunu na czele z Menachemem Beginem). Ogółem dzięki pomocyIrgunu do Palestyny dotarło około 18 tys.Żydów.
W obliczu nasilających sięarabskich ataków na żydowskie osiedlaDawid Razi’el stworzył zupełnie nowy termin: „aktywnej obrony”. Nowa strategia działania Irgunu miała opierać się na wyprzedzających atakach, które miały stanowić najlepszą obronę dla żydowskich osiedli.
Pierwsze operacje rozpoczęły się w kwietniu 1936 roku. W ich wyniku zginęło ponad 250 Arabów. Irgun kierował się zasadą „oko za oko, ząb za ząb” i zdecydowanie odpowiadał na każdy arabski atak.
W odpowiedzi na ogłoszenie w 1939 roku „białej księgi” Irgun zorganizował zamachy bombowe na budynki brytyjskiej administracji publicznej wJerozolimie iTel Awiwie orazsabotaż na liniach kolejowych w Palestynie. We wrześniu 1939 roku, gdy wybuchłaII wojna światowa, Irgun ogłosił zHaganą zawieszenie wszelkich działań przeciwkoBrytyjczykom.
Jedynie Awraham Stern nie zgodził się na zawieszenie broni i uznałWielką Brytanię za największego wrogaŻydów. Założył on własną organizację –Lechi (Bojownicy Wolności).
W grudniu 1943 roku na czele Irgunu stanąłMenachem Begin. Odrodził on upadającą organizację. Zorganizował grupy wojskowe i przygotował plan powstania żydowskiego przeciwko brytyjskiemu panowaniu w Palestynie. Walkę z Brytyjczykami Irgun rozpoczął 12 lutego 1944 roku, kiedy to zaatakowano brytyjskich oficerów imigracyjnych wJerozolimie,Tel Awiwie iHajfie.
W październiku 1944 roku Hagana, w ramach tak zwanegosezonu polowań, przekazała Brytyjczykom informacje o 700 członkach Irgunu. Zostali oni aresztowani i deportowani do obozów dla internowanych (Latrun, następnieErytrea, Afryka Wschodnia). Ogółem uwięziono tam 690 żydowskich działaczy.
Niektóre akcje Irgunu:
28 maja 1948 roku rząd nowo powstałego państwaIzrael wydał rozkaz powołujący do życia izraelską armię –Siły Obronne Izraela (Cwa Hagana le-Jisra’el, w skrócieCahal), do których miały przystąpić wszystkie żydowskie grupy zbrojne walczące wPalestynie.
Osobny artykuł:Sprawa Altaleny.Irgun nie podporządkowywał się rozkazom nowego rządu i prowadził samodzielną działalność. Na potrzeby własnych oddziałów sprowadzono dostawy broni i amunicji. Z tego powodu w czerwcu 1948 rokuDawid Ben Gurion nakazał zatopić statek „Altalena”, zakupiony przez Irgun. Statek przewoził nowych imigrantów i broń. Ecel zażądał od izraelskiego rządu, aby 20% tej broni pozostało w jej wyłącznej dyspozycji i nie trafiło do powstającej armii. Ecel był gotowy siłą bronić rozładunku. Rząd, nie chcąc dopuścić do istnienia różnych formacji zbrojnych w Izraelu, zdecydował się na opanowanie statku siłą. W walkach zginęło 16 bojowników Irgunu oraz 3 członków armii izraelskiej.
Pojedyncze bataliony Irgunu walczyły jako odrębne formacje w ramach izraelskiej armii aż do 20 września 1948 roku, kiedy to zostały oficjalnie rozwiązane. Ich członkowie ochotniczo wstąpili do formacji armii izraelskiej.
