Nazwa wjęzyku arabskimالعراق (al-ʿIrāq) poświadczona została już w VI wieku. Spośród kilkunastu etymologii, jedna odnosi się do starożytnego miastaUruk w południowejMezopotamii (sum. unug/unuki;akad.Uruk;bibl.Erech), inna zaś do arabskiego słowa’araqa, „spocony, głęboko zakorzeniony, dobrze podlany” (dobrze nawodniony obszar mógł robić wrażenie naArabach pochodzących z pustynnych terenówPółwyspu Arabskiego)[3].
Arabski podróżnikAl-Masudi (zm. 956) twierdził, że nazwa pochodzi od arabskiego określenia „żurawia studziennego” i zwracał uwagę na wielkie rzeki przepływające przez Irak. We wczesnych wiekachislamu terminem „Al-Irakani” („dwa Iraki”) określano miastaAl-Basra iAl-Kufa. Zdaniem J. Głodka najbardziej uzasadnione jest wyprowadzenie nazwy kraju z języka akadyjskiego, w którym słowoirak oznacza „kraj nasłoneczniony, słońca”[4].
W 1921 w Iraku proklamowano monarchię konstytucyjną[5][6], z dwuizbowym parlamentem, pod panowaniemHaszymidów a królem Iraku został obranyAbdullah, jednak funkcję tę objął jego bratFajsal[7], który rządził pod brytyjskim protektoratem (w charakterze odszkodowania Abdullahowi powierzono władzę wJordanii). Faktyczna władza w Iraku należała do urzędników brytyjskich[8].
Elity brytyjskiego Iraku składały się głównie z sunnitów[9]. W 1930, z inicjatywy premieraNuri as-Sa’ida, podpisano traktat brytyjsko-iracki regulujący wzajemnie relacje na okres dwudziestu lat. Na mocy traktatu iracki monarcha przejął kontrolę nad sprawami wewnętrznymi i obronnością kraju. Wielka Brytania zachowała w Iraku swoje bazy wojskowe i zastrzegła sobie prawo do korzystania z infrastruktury militarnej kraju na wypadek wybuchu wojny[10]. Traktat został odrzucony przez irackie społeczeństwo jako niewystarczający. Wpływy brytyjskie umocniły się, gdy w 1931 rząd zgodził się na udzielenie brytyjskiejIraq Petroleum Company wyłącznej koncesji na poszukiwania i eksploatację ropy w Iraku północno-wschodnim[11][12]. Probrytyjska polityka rządu spowodowała niezadowolenie opozycji skupionej wPartii Bractwa Narodowego powodując stłumione przez rząd i Brytyjczykówzamieszki i strajki. Niezależnie od protestów Bractwa Narodowego trwały wystąpieniakurdyjskie, które również zostały stłumione z pomocą sił kolonialnych[13]. Po upadku wystąpień coraz większe wpływy w opozycji uzyskiwałaIracka Partia Komunistyczna[8].
3 października 1932 proklamowano formalną niepodległość[5][6]Królestwa Iraku, które wstąpiło też zaraz doLigi Narodów. Mimo to Irak wciąż pozostawał zależny od Wielkiej Brytanii[6]. W 1933 (zaledwie rok po ogłoszeniu niepodległości) zmarł król Fajsal[7] a następcą został jego synGhazi I, który rządził tylko do 1939, kiedy to umarł, a nowym królem został jego synFajsal II, mający wówczas 4 lata[7]. Dopóki nie uzyskał pełnoletniości, władzę regencką sprawował jego stryjAbd al-Ilah. W 1933 miejsce miał nieudany buntAsyryjczyków, zakończonyzmasakrowaniem tysięcy cywilnych mieszkańców[14][15]. W 1935 premierem kraju zostałJasin al-Haszimi będący zwolennikiempanarabizmu. Jego rządy związane były z dalszym ignorowaniem mniejszości etnicznych, represjami opozycji, zwiększeniem siły służb bezpieczeństwa i stłumieniem rebelii szyickiej z 1936 oraz powstaniajezydów wDżabal as-Sindżar[16][17]. Rządy al-Haszimiego zakończył wojskowyzamach stanu z 1936. Przywódca puczuBakr Sidki misję sformowania rządu przekazałHikmatowi Sulajmanowi. Rządy Sulajmana charakteryzowały się odrzuceniem panarabizmu i chęcią modernizacji kraju[18]. Liberalne obietnice gabinetu nie zostały jednak spełnione, a opozycja i związki zawodowe zostały poddane represjom[19]. Krótkie rządy Sulajmana przerwała interwencja panarabskich wojskowych w 1937[20].
W ciągu kolejnych kilku lat największe wpływy w irackiej polityce mieli wojskowi, w szczególności tzw.złoty czworobok tworzony przez pułkowników o panarabskich i antybrytyjskich poglądach, zSalah ad-Dinem as-Sabbaghem na czele. Sytuacja na irackiej scenie politycznej skomplikowała się po śmierci królaGhaziego w kwietniu 1939 i nominowaniu regenta (w imieniu małoletniegoFajsala II)Abd al-Ilaha, zwolennika ścisłej współpracy Iraku z Wielką Brytanią. Panarabskie i proniemieckie stronnictwo oficerów i popierających ich polityków, z których najważniejszym byłRaszid Ali al-Kilani, rywalizowało ze zwolennikami orientacji probrytyjskiej (regent, Nuri as-Sa’id). Kulminacją konfliktu stronnictw byłzamach stanu zorganizowany przez złoty czworobok[21][22]. Odpowiedzią Wielkiej Brytanii byłazbrojna interwencja, w wyniku której Irak czasowo trafił pod okupację armii brytyjskiej, a w 1943 dołączył do koalicjialiantów[8]. Po zakończeniu wojny Irak wziął udział wI wojnie izraelsko-arabskiej (po zakończeniu której z Iraku wyjechało około 130 tysięcy Żydów)[8][23]. W 1953 królFajsal II uzyskał pełnoletniość, ale jego stryj-regent nadal starał się wpływać na politykę kraju[7].
W latach 1948–1958 miało miejsce mnóstwo demonstracji i niepokojów. W ostatnich latach istnienia monarchii irackiej rząd poszerzył w kraju brytyjskie i amerykańskie interesy gospodarcze, przyznając tamtejszym firmom koncesje na wydobycie ropy naftowej. W 1955 Irak podpisałPakt Bagdadzki[6], a w 1958 połączył się z Jordanią, tworzącFederację Arabską[8].
W 1958 odbył sięrepublikański przewrót wojskowy, w czasie którego na pałacowym podwórzu zastrzelono króla i księcia regenta. Nowy rząd rewolucyjny zniósł instytucje tzw.ancien régime (monarchię i parlament) oraz proklamował republikę i rozwiązał federację z Jordanią[6]. Ustanowiono dyktaturę generałaAbd al-Karim Kasima stojącego na czele puczu. Pucz doprowadził do izolacji politycznej Iraku w regionie, co skłoniło kraj do poszukiwaniu nowych sojuszników wbloku wschodnim[24]. W porewolucyjnym rządzie doszło do rozłamu na skutek sporów w kursie polityki zagranicznej Iraku – Kasim opowiadał się za pełną niezależnością kraju, w wojsku istniała natomiast silna sympatyzująca zbaasizmem frakcja zwolenników zjednoczenia świata arabskiego pod egidąEgiptu[25].
Kasima obalono w wyniku przewrotu w 1963. Buntownicy kierowali się panarabizmem orazantykomunizmem (oskarżając Kasima o zbyt dobre relacje z lokalnym ruchem komunistycznym)[8]. Na czele puczu stanął jeden z puczystów z 1958,Abd as-Salam Arif. Za organizację puczu odpowiedzialne były panarabskie skrzydło wojska i partia Baas[26]. Wojsko wkrótce pozbyło się z rządu radykalnych baasistów[27] a rząd składał się głównie ze zwolennikównaseryzmu[28]. W okresie rządów wojskowych trwała walka z partyzantami kurdyjskimi[29]. W 1966, po śmierci Abd as-Salama Arifa w wypadku, władzę objął jego brat, generałAbd ar-Rahman Arif[30], który, aby uspokoić partię Baas tekę premiera powierzył należącemu do niej gen.Tahirowi Jahji. W 1967 kraj przystąpił dowojny izraelsko-arabskiej[31].
Rządy Jahji i Arifa nie spełniły jednak oczekiwań partii Baas. Baasiści zorganizowali w 1968 kolejny zamach stanu, w następstwie którego przejęli pełnię władzy[32]. Faktycznym liderem państwa irackiego stał sięAhmad Hasan al-Bakr, który został prezydentem, premierem, dowódcą armii oraz przewodniczącym nowo utworzonej Rady Dowództwa Rewolucji. W skład rządu al-Bakra oprócz przedstawicieli partii Baas weszło 9 niezależnych nacjonalistów oraz trzech ministrów kurdyjskich[33] a elita państwa została zdominowana przez świeckich sunnitów[34]. Nowy rząd natychmiast przystąpił do walki z opozycją – represje dotknęły głównie komunistów i inne grupy lewicowe niesprzymierzone z baasizmem w wydaniu al-Bakra[35]. Prześladowania, przy entuzjazmie Irakijczyków, dotknęły też nieliczną społeczność żydowską po wykryciu przez rząd rzekomegosyjonistycznego spisku[36].
Do 1971 r. al-Bakr i jego kuzynSaddam Husajn pozbyli się wewnątrzpartyjnej konkurencji[37] co umożliwiło im przeprowadzenie serii wewnętrznych reform obejmujących między innymireformę rolną inacjonalizację złóż ropy naftowej i własności zachodnich firm paliwowych[38]. Reformy utrzymane w lewicowym stylu i wprowadzenie Karty Narodowej definiującej system Iraku jakosocjalistyczny nie doprowadziły jednak do większego przeobrażenia gospodarki irackiej, w której wciąż przeważałwolny rynek. Rząd dzięki zwiększonym przychodom z ropy zmechanizował rolnictwo, utworzył nowe zakłady pracy oraz rozbudował infrastrukturę doprowadzając do wzrostu poziomu życia obywateli[8][39].
W pierwszej fazie rządów al-Bakr doprowadził do pogorszenia i w konsekwencji zerwania stosunków dyplomatycznych z Wielką Brytanią i Stanami Zjednoczonymi. Coraz trudniejsze relacje łączyły przez to Irak z prozachodnimi rządami regionu[40] oraz sąsiedniąSyrią (mimo faktu, że rządził w niejinny odłam partii Baas)[41]. Skrajnie negatywne relacje pozostawały natomiast na linii Irak-Izrael, które pozostawały szczególnie wrogie po tym gdy w 1973 w trakciewojny Jom Kipur Irak wysłał jednostki pancerne walczące z izraelską armią[42], a w 1978 al-Bakr potępił egipsko-izraelskie rozmowy pokojowe[8]. Coraz lepsze były natomiast relacje iracko-radzieckie[43]. Układy z ZSRR spowodowały pogorszenie relacji z USA, które zdecydowały się m.in. finansować w latach 1973–1975 kurdyjskich rebeliantów walczących z rządem[44]. Pod wpływem al-Bakra, Irak z czasem oddalił się od ZSRR i rozpoczął proces poprawy stosunków z USA[45]. Po niemalże całkowitym zdystansowaniu się od ZSRR (dzięki szybkiemu wzbogaceniu się Irak nie potrzebował już radzieckiej pomocy gospodarczej) kraj prowadził niezależną politykę opierając się głównie na współpracy z Arabią Saudyjską iKuwejtem, nie rezygnując przy tym z agresywnej retoryki antyizraelskiej[46].
Najpoważniejszym problemem wewnętrznym Iraku pod rządami al-Bakra w latach 1973–1974 pozostawała kwestia kurdyjska, którym przewodziłMustafa Barzani. Walki trwały one do 1975, gdy Iran wycofał się z udzielania Kurdom pomocy[47] na mocyporozumienia w Algierze. Iran w zamian za zrzeczenie się przez Irak prawa do części szlaku wodnego w Szatt al Arab wycofał swoje wsparcie dla Kurdów[48].
W 1979 r. prezydentem zostałSaddam Husajn. Przeprowadził on czystkę w szeregach Rady Dowództwa Rewolucji, przeprowadził pogrom komunistów (co doprowadziło do utworzenia komunistycznej partyzantkiAl-Ansar) oraz znacząco poprawił relacje Iraku ze światem zachodnim[8][49]. Rok po przejęciu władzy przez Saddama Husajna odbyły się pierwsze powszechne wybory, w których kobiety zyskały prawo głosu. W tym samym czasie doszło do znacznego pogorszenia się relacji z Iranem ogarniętymrewolucją islamską[8].
Iran, chcąc rozszerzyć rewolucję islamską, rozpoczął zaopatrywanie w broń radykalnych organizacji szyickich, takich jakZew Islamu. Przez kraj przetoczyła się fala rebelii szyickich i fali zamachów terrorystycznych[50]. W 1980 Saddam Husajn przypuścił atak zbrojny na Iran. Podejmując tę decyzję, zamierzał na trwałe rozwiązać na korzyść Iraku długotrwały spór graniczny oraz zawładnąć bogatymi złożami ropy w rejonie Szatt al-Arab[5][6], przyłączyć do IrakuChuzestan, czyniąc tym samym swój kraj nie tylko potęgą regionalną, ale i państwem przewodzącym całemu światu arabskiemu. Zamierzał również położyć kres rewolucji islamskiej i ingerencji Iranu w sprawy wewnętrzne Iraku[51]. Saddam Husajn spodziewał się błyskawicznego zwycięstwa[52], jednak zamiast tego wojna przeciągnęła się do 1988 i zakończyła brakiem rozstrzygnięcia, przynosząc Irakowi wiele strat i długów[53].
W trakcie wojny z Iranem Irak korzystał z pomocy Arabii Saudyjskiej, Kuwejtu iZjednoczonych Emiratów Arabskich, co oznaczało częściowe wyrzeczenie się dotychczasowego laicyzmu państwa[54]. Również w 1988 wojsko irackie przeprowadziło przeciwko Kurdomoperację Al-Anfal, której ofiarą padło, według różnych źródeł, od 50 tys. do 200 tys. osób[55][56][57].
Próbę zdobycia nowych terenów roponośnych Irak ponowił w sierpniu 1990, kiedy to przypuścił agresję naKuwejt i początkowo utworzył zależnąRepublikę Kuwejtu, a następnie włączył państwo do Iraku jako prowincję. Choć większość rodaków i przedstawicieli innych Arabów uznała atak za sukces rządu, to interwencja nie spodobała się rządom europejskim, a także niektórym rządom arabskim[58]. Na podstawie decyzjiONZ wojska z USA, Wielkiej Brytanii i innych państw wyparły latem 1991 siły irackie z Kuwejtu. W odwecie za atak w trakcie wojny rząd Iraku zbombardował kilka miast izraelskich. Na Irak nałożono surowe gospodarczeembargo, a kraj znalazł się w dyplomatycznej i ekonomicznej izolacji[59]. Husajn czując, że zagrożone były jego rządy, na nowo wdrożył kampanię terroru i inwigilacji społeczeństwa. Stłumił takżepowstania szyitów i Kurdów, które wybuchły wiosną 1991[60], nie zatrzymał jednak ogłoszenia w 1992 utworzenia na terenie irackiegoKurdystanu autonomicznego tworu państwowego[8].
Wraz z międzynarodową blokadą Irak zaczął coraz bardziej popadać w kryzys. W 1993 i 1996 lotnictwo amerykańskie zbombardowało irackie wyrzutnie rakietowe na północy kraju, tereny na południu i okolice Bagdadu z powodu nierespektowania przez Irak ustaleń ONZ dotyczących zakazu prowadzenia badań jądrowych i kontroli zbrojeń. Co prawda w 1996 ONZ zezwoliła na eksport ograniczonej ilości ropy naftowej (program „ropa za żywność”) jednak już w 1997 i 1998 Irak uniemożliwił pracę zespołom komisji ONZ ds. rozbrojenia[8]. U progu XXI wiek doszło do liberalizacji systemu politycznego, przeprowadzono reformy konstytucji oraz wprowadzonoamnestię dla więźniów[61].
W 2003 r., po długich dyskusjach i pod pretekstem naruszenia przez Irak rezolucji Rady Bezpieczeństwa nr 687 i późniejszych umów ONZ w sprawie zawieszenia broni w 1991 r., kraj ten zaatakowała kierowana przez USA koalicja niemająca mandatu ONZ, której celem było obalenie Saddama Husajna. Głównym argumentem koalicji usprawiedliwiającym atak było twierdzenie, że Irak posiada broń chemiczną i biologiczną, a także wspiera terroryzm[8]. 13 lipca 2003 amerykański cywilny administrator IrakuPaul Bremer utworzyłIracką Radę Zarządzającą, do której weszli przedstawiciele najważniejszych żyjących w kraju grup wyznaniowych i etnicznych[62]. Skład Rady nie został wyłoniony w wyborach, lecz ustalony po konsultacjach między Amerykanami i wybranymi formacjami opozycyjnymi[63]. W marcu 2004 Tymczasowa Rada Zarządzająca przyjęła tymczasową konstytucję, a w czerwcu 2004 władza w kraju została teoretycznie przekazana Irakijczykom. Rada została rozwiązana, ale wojska koalicji pozostały w Iraku bezterminowo. W Iraku najważniejszą siłą polityczną stali się szyici, wśród których ukształtowały się dwie frakcje: umiarkowaną pod przywództwemajatollahaAli as-Sistaniego, który z entuzjazmem przyjął amerykańską interwencję i określa się jako demokratę[64], oraz skrajnie antyamerykańskaMuktady as-Sadra[8][65].
Po obaleniu rządu Saddama Husajna w kraju wybuchła antyamerykańska wojna partyzancka. Główną osią oporu były tereny sunnickie[8]. Na czele powstania stali głównie byli baasiści, którzy za swój cel uznali obronę islamu w wydaniu sunnickim[66]. Do powstania przyłączyły się antyamerykańskie formacje szyickie (Armia Mahdiego) sympatyzujące z as-Sadrem[65]. Wkrótce wojna przeciwko Amerykanom przerodziła się w walki pomiędzy grupami sunnickimi i szyickimi, w łonie których także dochodziło do animozji[8][65].
W styczniu 2005 odbyły się wybory parlamentarne zbojkotowane przez większość sunnitów. Wybory wygrał popierany przez as-Sistaniego szyickiZjednoczony Sojusz Iracki, który zdobył 48% głosów. W kolejnych miesiącach Irak został przekształcony w republikę federacyjną. W nowym państwie sunnici zostali zmarginalizowani politycznie na skutekdebasyfikacji oraz padli ofiarą represji ze strony szyitów[67].Wybory parlamentarne w Iraku w 2010 potwierdziły dominację szyitów, po raz kolejny doszło w nich do wykluczenia ze startu wielu działaczy sunnickich[68][69].
Po wycofaniu się amerykańskich sił okupacyjnych w grudniu 2011 sytuacja w kraju była daleka od stabilnej, a głównym problemem były spory na tle religijnym, które targały krajem. Konflikt religijny był obecny także na najwyższych szczeblach władz. Dzień po wycofaniu się ostatniego amerykańskiego żołnierza z Iraku, 19 grudnia 2011, szyickie władze wydały nakaz aresztowania sunnickiego wiceprezydenta IrakuTarika al-Haszimiego pod zarzutem planowanych zamachów bombowych na rządNuri al-Malikiego[70]. Konflikt religijny w Iraku napędzany był ponadto przezwojnę domową w Syrii, gdzie przeciwko rządzącym alawitom walczyli sunnici, w tym radykalne grupy dżihadystyczne z ugrupowaniemIslamskie Państwo w Iraku i Lewancie na czele[71]. Dżihadyści z Islamskiego Państwa w Iraku i Lewancie wykorzystali walki sunnickich plemion przeciwko rządowi w 2013 do ataku na tereny irackie[72]. Oddziały dżihadystów opanowały szerokie obszary kraju, a poataku na Mosul, premier Iraku próbował nieudolnie ogłosićstan wyjątkowy[73]. W wyniku ofensywy Islamskiego Państwa w Iraku i Lewancie Irak de facto rozpadł się na trzy części kontrolowane przez sunnickich dżihadystów, Kurdów i szyickie władze centralne. Sukcesy dżihadystów w Iraku doprowadziły do interwencji w kraju międzynarodowej koalicji przeciwników Państwa Islamskiego.
Terytorium Iraku dzieli się na cztery główne strefy geograficzno-klimatyczne. Środkową i południową część kraju zajmuje płaska i rozległaNizina Mezopotamska. Jest to najżyźniejszy i najbardziej zaludniony obszar Iraku. Na północnym zachodzie przechodzi ona wpółpustynną i płaską wyżynęAl-Dżazira, urozmaiconą pasmami wzniesień. Na zachodzie i południowym zachodzie od Niziny Mezopotamskiej rozciąga się wyżynny i pustynny obszar, który łączy się na zachodzie zPustynią Syryjską, a na południowym zachodzie z pustyniąWielki Nefud. Północną i północno-wschodnią część Iraku stanowi górzysta kraina (Kurdystan) z najwyższym w kraju szczytemCheekha Dar (3611 m) w paśmieZagros.
Terytorium kraju przecinają dwie wielkie rzeki zachodniej Azji:Eufrat iTygrys, które na południu łączą się w rzekęSzatt al-Arab i uchodzą doZatoki Perskiej. Obie rzeki mogą być przyczyną znacznych powodzi, zwłaszcza od marca do maja, kiedy poziom wód przekracza nawet czterdziestokrotnie najniższe wartości z września-października. Na obszarach pustynnych występują liczne zbiorniki wodne. Na południu od Niziny Mezopotamskiej występują płytkie jeziora i rozlewiska oraz liczne bagna. W miejscu, gdzie Eufrat łączy się z Tygrysem, do lat 90. istniało ok. 20 tys. km² jezior, stawów,trzcinowisk i bagien, z których w wyniku celowego osuszania zniknęło około 95%[74].
Największym bogactwem naturalnym Iraku są bogate złożaropy naftowej igazu ziemnego. Pod koniec lat 80. XX wieku roczne wydobycie plasowało Irak na drugim miejscu wśród bliskowschodnich producentów ropy naftowej. Dzięki dochodom uzyskiwanym z jej sprzedaży w XX wieku kraj systematycznie unowocześniał się, rozwijając swą infrastrukturę i tworząc nowe gałęzie przemysłu. Poza ropą naftową i gazem ziemnym Irak posiada bogate złoża siarki (Miszrak),fosforytów (Akaszot) imetali kolorowych.
W rolnictwie jest zatrudnionych 13% ludności zawodowo czynnej, która dostarcza taką samą część produktu krajowego brutto. Ponieważ kraj nie jest samowystarczalny pod względem żywnościowym, produkty rolne są głównym towarem sprowadzanym z zagranicy. Do głównych roślin uprawnych należądaktyle,bawełna,ryż,pszenica,jęczmień,proso. W okolicach wielkich miast rozwijają się warzywnictwo i uprawa owoców. Irak należy, obok Egiptu, do głównych światowych producentów daktyli. Największe plantacjepalm daktylowych znajdują się w delcie Tygrysu i Eufratu.
Budowie kolei w Iraku, w początkach XX wieku, towarzyszyły zabiegi dyplomatyczne i sieć intryg co najmniej kilku państw, przede wszystkim Wielkiej Brytanii, Turcji, Rosji, Niemiec i Austrii. Rodziło to znaczące napięcia międzynarodowe. Ostatecznie pierwszą linięKarbala–Bagdad–Irbil otwarto w 1912. Miała onarozstaw szyn 1000 mm. Linia ta przetrwała do 1988, kiedy to została zamknięta. Najważniejszą linię kraju stanowi obecnie normalnotorowy trakt, zbudowany w latach 1939–1940 prowadzący od styku granicy Syrii i Turcji wYurubiyah do Bagdadu. Przedłużenie doBasry oddano do użytku w 1964. W 1968 przedłużono ją do portu wUmm Kasr nadZatoką Perską. W latach 80. XX w. zbudowano linię z Bagdadu do granicy syryjskiej wAl-Ka’im, przede wszystkim z zamysłem transportowania fosforatów. Normalnotorowe połączenie doKirkuku otwarto natomiast w 1982. Sześć lat po tym wydarzeniu zaczęto zamykać wspomnianą na wstępie pierwszą linię wąskotorową. Mimo niewielkiego natężenia ruchu na wszystkich liniach, w 1983 rozpoczęto budowę towarowo-pasażerskiej obwodnicy Bagdadu. Kolejowe przejście graniczne w Basrze (z Iranem) nie jest użytkowane. Po 1991 (wojna) plany budowy połączeń zKuwejtem iArabią Saudyjską zostały zarzucone i nie wiadomo, czy zostaną kiedykolwiek zrealizowane. Główna linia z Umm Kasr do Bagdadu uległa w latach 1999–2003 znaczącej degradacji. Dodatkowych zniszczeń przysporzyły ataki amerykańskie, które obróciły w ruinę pozostałą część ocalałych urządzeń zabezpieczenia ruchu. W 2003 otwarto ponownie połączenie z Umm Kasr w kierunku stolicy (część do Basry) przy pomocy anglo-amerykańskich batalionów kolejowo-inżynieryjnych.
Koleje irackie, w najlepszym swoim okresie, eksploatowały 380 lokomotyw spalinowych (trakcji elektrycznej nie było w Iraku), z czego, w wyniku sankcji ekonomicznych poI wojnie w Zatoce pozostało w ruchu tylko 20 (1991). Dostawy 200 chińskich lokomotyw w 2002 częściowo poprawiły sytuację. Park pasażerski składał się z 430 wagonów, a towarowy z 12 400 jednostek, przeważnie w złym stanie technicznym.
↑Dziekan M.: Historia Iraku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2002, s. 9.ISBN 978-83-89899-82-8.
↑abcPraca zbiorowa, Encyklopedia popularna, PWN Warszawa 1982, s. 299.
↑abcdefPraca zbiorowa red. naczelny Jan Łysek,Polityczny Atlas świata Nowe czasy, RSW „Prasa-Książka_Ruch” Wydawnictwo Współczesne, Warszawa 1990, s. 128.
↑abcdPraca zbiorowa, Encyklopedia popularna, PWN Warszawa 1982, s. 202.
↑Hassan AliH.A.JamsheerHassan AliH.A.,Współczesna historia Iraku, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2007, s. 139–141,ISBN 978-83-89899-82-8,OCLC749822044.
↑Działanie to miało związek z tłumieniem przezSaddama Husajna szyickiego powstania na południu kraju. Iraccy inżynierowie – na jego rozkaz – zbudowali system kanałów, powodując osuszanie terenu Szatt al-Arab. Szacuje się, że wskutek systematycznego osuszania przez 10 lat zniszczono ok. 95% naturalnych rozlewisk;Krzysztof Korzeniewski: Irak (Polish Edition). Wyd. Akademickie „Dialog”, s. 101–102.ISBN 83-88938-66-5.
T. Dodge: Iraq: from war to a new authoritarianism. London & New York: The International Institute for Strategic Studies, 2012.ISBN 978-0-415-83485-8.OCLC824827947. (ang.).
M. Farouk-Sluglett, P. Sluglett: Iraq Since 1958. From Revolution to Dictatorship. London & New York: I. B. Tauris, 2003.ISBN 1-86064-622-0.OCLC55896079. (ang.).
↑Państwoin statu nascendi;Palestyńskie Władze Narodowe to tymczasowa struktura zarządzająca obszarem Strefy Gazy i częścią Zachodniego Brzegu do czasu uzyskania niepodległości przez Palestynę
.svg)
.png)
