 | Zobacz hasłoinwokacja w Wikisłowniku |
Inwokacja (łac. invocatio – wezwanie) – rozbudowanaapostrofa otwierająca utwór literacki (zazwyczajpoemat epicki), w której zwykleautor zwraca się domuzy, bóstwa lubduchowegopatrona z prośbą o natchnienie, pomoc w tworzeniu dzieła.
Przez wieki (także w epoce nowożytnej) za wzorcowe uważano inwokacje otwierająceIliadę (Gniew Achilla, bogini, głoś, obfity w szkody (...), tłum.Dmochowskiego) iOdyseję (Muzo! Męża wyśpiewaj, co święty gród Troi / Zburzywszy, długo błądził i w tułaczce swojej (...), tłum.Lucjana Siemieńskiego). Inwokacja stała się podstawowym środkiem stylistycznym otwierającymeposy. W średniowieczu zastąpiono bóstwa greckie symbolami chrześcijańskimi, a inwokacja rozpoczynała już nie tylko eposy bohaterskie, ale także krótsze utwory, dialogi etc. Przykładami mogą być np.:Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (Gospodzinie Wszechmogący, / Nade wszystko stworzenie większy, / Pomoży mi to działo złożyć, / Bych je mógł pilnie wyłożyć, / Ku Twej fały rozmnożeniu, / Ku ludzkiemu polepszeniu![1]) iwiersz Słoty o chlebowym stole (Gospodnie, da mi to wiedzieć, / Bych mógł o tem co powiedzieć, / O chlebowem stole![1]). W okresie renesansu chrześcijańskie symbole zostały zastąpione muzami (np.Jana KochanowskiegoMuza), a w baroku były to najczęściej zwroty doMatki Boskiej[2]. Z kolei wpoematach heroikomicznych przyjmowały formęparodii inwokacji eposów bohaterskich (np. początekAntymonachomachiiIgnacego Krasickiego).
W literaturze polskiej najbardziej znaną[1] inwokacją jest początekPana TadeuszaAdama Mickiewicza. Autor początkowo kieruje słowa do ojczystej ziemi, następnie przechodzi do prośby skierowanej do Matki Boskiej o cud powrotu do ojczyzny.