Dawniej powszechną nazwą byłoEskimosi, obecnie uważane za obraźliwą przez wiele osób na Grenlandii i w Kanadzie[5]. Nazwa ta wywodzi się od wyrażenia „zjadacze surowego mięsa”[6]. W językach Inuitów słowoinuk znaczy „osoba”, natomiastinuit – „ludzie”[6].
Inuici żyją nie tylko na terenach arktycznych i subarktycznych, ale także w diasporze. Wielu Grenlandczyków emigruje do europejskiej części Danii[7].
Języki te są do siebie bardzo podobne i Inuici ze wszystkich grup mogą swobodnie porozumiewać się ze sobą[10].Język inuicki jestpolisyntetyczny. Charakterystyczną cechą jest duża liczbaafiksów. Rzeczownik może mieć do 36 afiksów, zaś czasownik nawet 600. Według badańH. Rinka narzecze grenlandzkie liczy 1371 podstawowych wyrazów i prawie dwa tysiące afiksów[11].
Ludzie pojawili się na obszarach arktycznych Ameryki Północnej już ok. 4500 lat temu[12][13]. Pierwsze ludy tamtych obszarów określa się mianemkultury Dorset ikultury Thule. Lud Thule polował nafoki iwieloryby. Kiedy kilkaset lat temuklimat uległ ochłodzeniu i wolne od lodu były tylko wody omywane ciepłymi prądamiOceanu Arktycznego, ludy zamieszkujące centralne i wschodnie obszaryArktyki przekwalifikowały się na łowców fok.
Protoplastami Inuitów były ludy Thule, które około X wieku n.e. wyparły z Ameryki Północnej pozostałości ludów Dorset. Ekspansja ta była ostatnim epizodem rozprzestrzeniania się ludów azjatyckich na obszaryAmeryki Północnej. Thule zajmowali sięwielorybnictwem. Operując na tych samych akwenach coNormanowie, weszli z nimi w kontakty handlowe. Od nich też nabywali metalowe narzędzia. W końcu XIV wieku Inuici, z niewiadomych powodów, porzucili swój dotychczasowy tryb życia i zaczęli rozprzestrzeniać się na tereny kontynentalne, wokółZatoki Hudsona.Wielorybnictwo zeszło wtedy na dalszy plan, a głównym źródłem pożywienia stało się polowanie nakaribu ifoki.
Jedne z najstarszych śladów osadnictwa na Grenlandii znaleziono w okolicy miejscowościSaqqaq na północno-zachodnim wybrzeżu. Dlatego nazwano tę starożytną społecznośćkulturą Saqqaq. Szacuje się, że mogli się tam pojawić już ok. 4500 lat temu[12][13], czyli krótko po przekroczeniu przez pierwszych ludzi Cieśniny Beringa i zasiedleniu Ameryki Północnej. Później pojawiły się tu także ludy z kulturDorset iThule i wkrótce te trzy kultury dotarły też na południowe obszary Grenlandii[14].
Choć Inuici utrzymywali ograniczone kontakty najpierw z Normanami, potem zbaskijskimi iportugalskimi wielorybnikami prowadzącymi połowy na północnymAtlantyku, a począwszy od początku XVI wieku weszli także w kontakty z podróżnikami poszukującymiPrzejścia Północno-Zachodniego, to nie wpłynęły one na styl ich życia.
Począwszy od roku 1670, od powołaniaKompanii Zatoki Hudsona rozpoczęły się kontakty Inuitów zEuropejczykami. W przeciągu lat spowodowały one zmiany kulturowe społeczności arktycznej. Inuici porzucili swój zgodny z cyklem naturalnym zwyczaj polowań, którego celem było uzyskanie żywności i skór na ubrania i inne wyroby, a zaczęli polować zawodowo w celach wymiany za towary dostarczane przez Kompanię – narzędzia, ubrania, żywność itp. Obecność Kompanii przeciągnęła się do lat trzydziestych XX wieku, na długo po włączeniu terenów arktycznych doKanady. W istocie Kompania działała jako agent rządu federalnego Kanady w kontaktach z Inuitami. Sytuacja uległa zmianie po 1930, kiedy to załamał się rynek i spadło zapotrzebowanie na surowce dostarczane przez Inuitów. Pomoc federalna dostarczała zaledwie podstawowych środków do życia. Przymus szkolny zmuszał Inuitów do oddawania swych dzieci do odległych szkół, co prowadziło do dezintegracji rodziny lub zamieszkania w budowanych przez rząd osiedlach i do reszty odrywało ich od tradycji.
Często występujący na terenach arktycznychsteatyt, o szarej lub ciemnozielonej barwie, miękki i łatwy w obróbce, jest znakomitym surowcem, z którego Inuici rzeźbią figurki arktycznych zwierząt[15]. Rzeźbiarstwo obok łowiectwa jest jednym z głównych źródeł utrzymania.
1 kwietnia 1999[16] roku został powołany nowy, autonomiczny region,Nunavut (w językuinuktitut „Nasz kraj”[17]). Inuici otrzymali ok. 1,9 mln km²[16] i rezerwę federalną w wysokości ponad miliarda dolarów kanadyjskich na okres 14 lat. Mają też prawo do polowań i równorzędnego przedstawicielstwa w nowo powstających instytucjach zarządzających zasobami naturalnymi środowiska, a także prawo do wpływów zagaz,ropę isurowce mineralne.
Mitologia Inuitów posiadała wiele wspólnych cech z innymi religiami ludów mieszkających w rejonach polarnych. Tradycyjne wierzenia Inuitów mogą być określone jako forma szamanizmu oparta na animizmie.
Mimo iż dominującą religią jest obecnie chrześcijaństwo, wielu Inuitów kontynuuje różne elementy tradycyjnych wierzeń przedchrześcijańskich, a niektórzy zaadaptowali te wierzenia w ramach chrześcijaństwa[18].
Rzeźba była najbardziej typową i najpowszechniejszą formą sztuki uprawianą przez Inuitów. Rzeźbiarstwo było powszechnym zajęciem w czasienocy polarnych. Materiałem były kłymorsów, kościwielorybów,steatyt i sporadyczniedrewno (z powodu jego małej dostępności). Najstarsze znalezione (na Grenlandii) rzeźby inuickie pochodzą z XX w. p.n.e.[19] Rzeźby, zazwyczaj miniaturowe, wykonywano dla ozdoby, w celach magiczno-religijnych (amulety), jakozabawki oraz w ramachhobby[20].
Inuici używali przeważnie dwóch barwników: czerwonego, uzyskiwanego przez rozrobienierudy żelaza z wodą, a po odparowaniu mieszaniu ztranem, oraz czarnego, uzyskiwanego zsadzy. Obrazki umieszczano na przedmiotach użytkowych. Czasami też malowano na wyprawionej skórze.
Pieśni inuickie są jednostajne, podobne do zawodzenia, wyraźnie rytmiczne, z charakterystycznymrefrenem[22].
Tańce mężczyzn są rodzajempantomimy opowiadającej o codziennych czynnościach (polowania, jazda zaprzęgiem). Kobiety wykonują tańce polegające na gestykulacji. Wiele z tańców kobiecych wykonuje się siedząc[23]. Obowiązkowym elementem ubioru do tańca sąrękawice[24].
Jedną z funkcji inuickich pieśni są pojedynki na pieśni, w czasie których osoby będące w konflikcie, w czasie publicznej uroczystości, wyśpiewują zarzuty i obelgi pod adresem adwersarza. Często na podstawie takich pojedynków społeczność orzeka o winie i wyniku konfliktu[25].
Sztuka tego narodu przebiła się do świadomości reszty świata dopiero w 1948, kiedy James Houston, kanadyjski funkcjonariusz administracyjny zorganizował wMontrealu wystawę rzeźby eskimoskiej. W czasie 3 dni sprzedano około tysiąca eksponatów, a informacje z wystawy rozeszły się szeroko w światowych kręgach artystów i handlarzy sztuki. Popyt szybko przewyższył podaż, więc Houston i inni zaczęli dostarczać artystom współczesne narzędzia. Jednocześnie Inuici, dotychczas prawie całkowicie odcięci od świata, zaczęli poznawać inne życie i inną sztukę. Spowodowało to znaczne zmiany w sztuce Inuitów. Część z nich była przejściem na komercjalizm, część zmian została wchłonięta i artyści tworzą tradycyjne dzieła przy użyciu nowych technik[26].
Największym zagrożeniem dla Inuitów zamieszkujących tereny arktyczne jest coraz większa emisja zanieczyszczeń, które do terenów subpolarnych docierają wraz z wiatrem i prądami morskimi. Część Inuitów nadal spożywa mięso łowionych fok i wielorybów. W tych warunkach jest ono potencjalnym zagrożeniem dla życia i zdrowia, gdyż zwierzęta te żyją w coraz bardziej skażonych akwenach, a mięso z nich staje się trucizną[27].
↑Lowenstein, Tom; Asatchaq (informant); Tukummiq (translator) (1992). The Things That Were Said of Them: Shaman Stories and Oral Histories of the Tikiġaq People. Berkeley, CA: University of California Press.ISBN 0-520-06569-7.(ang.).
