Indonezja składa się z setek różnych rodzimych grup etnicznych i językowych, z których największą jestjawajska. Wspólna tożsamość rozwinęła się zgodnie z mottemBhinneka Tunggal Ika („Jedność w różnorodności”, dosłownie „wielu, ale jeden”)[5], zdefiniowanym przez język narodowy, różnorodność etniczną, pluralizm religijny w populacji muzułmańskiej oraz historię kolonializmu i buntu przeciwko niemu.
Gospodarka Indonezji zajmuje 16. miejsce na świecie pod względem nominalnego PKB i 7. pod względem PKB według siły nabywczej. Indonezja jest mocarstwem regionalnym wAzji Południowo-Wschodniej.
Pomimo dużej populacji i gęsto zaludnionych regionów Indonezja ma rozległe obszary dzikiej przyrody, co zapewnia krajowi dużą różnorodność biologiczną, nawet jeśli dziedzictwo to zmniejsza się z powodu gwałtownie rosnącej działalności człowieka.
NazwaIndonezja wywodzi się z dwóchgreckich słów:ἸνδόςIndos – „indyjski” iνῆσος,nesos – „wyspa”[6]. Nazwa ta pochodzi z XIX wieku, na długo przed powstaniem niepodległej Indonezji. Była najpierw używana do określenia terytorium, a następnie także bytu politycznego i państwa[7]. W 1847 r. angielski etnolog George Earl ukuł terminIndu-nesians na określenie mieszkańców archipelagu indonezyjskiego ifilipińskiego, a także półwyspuMalakka. Jeden z jego uczniów, James Richardson Logan, w 1850 r. użył nazwy „Indonezja” jako synonimu „indyjskiego archipelagu”[8]. Od początku XX w. nazwa „Indonezja” była powszechnie używana przez zagranicznych i holenderskich naukowców, a także przez indonezyjskie grupy nacjonalistyczne[9].
Skamieniałe szczątkiHomo erectus, znanego jakoczłowiek jawajski, sugerują, że archipelag indonezyjski był zaludniony 2 miliony lat temu. Na wyspieFlores znaleziono wymarły gatunekhominidów: człowieka z Flores (Homo floresiensis)[10]. W czasie zlodowacenia poziom morza był niższy niż obecnie, a zachodnia część archipelagu indonezyjskiego, będąca częściąszelfu kontynentalnego zwanegoSundą, była wówczas połączona z kontynentalną Azją. Indonezja była miejscem migracji, które od 70 do 40 tys. lat wcześniej szły z Azji doAustralii. Później nastąpiły dalsze migracje z Australii na teren dzisiejszejNowej Gwinei, ponieważ obie tworzyły szelf kontynentalny zwanySahul.
Człowiek (Homo sapiens) dotarł do regionu około 43 tys. lat p.n.e.[11]Ludy austronezyjskie, które stanowią większość współczesnej populacji, migrowały do Azji Południowo-Wschodniej z dzisiejszegoTajwanu około 2000 lat p.n.e.[12] Około 1500 p.n.e. rozpoczęły się inne migracje austronezyjskie w kierunku obszaru obecnej Indonezji i Pacyfiku[13].
Strategiczne położenie archipelagu nad morzem sprzyjało rozwojowi handlu między wyspami archipelagu, jak również Indyjskimi królestwami i chińskimi dynastiami[14]. W I wieku n.e. zachodnia Indonezja była częścią sieci państw portowych, które prowadziły handel między sobą oraz z Indiami i Chinami[13]. Centrum tej sieci państw było królestwoFunan, położone na południe od obecnegoWietnamu. Upadek Funanu przeniósł centrum tej sieci na południową Sumatrę. W VII wieku królestwo morskieŚriwidźaja doświadczyło znacznego wzrostu dzięki kontroli handlu morskiego wCieśninie Malakka[13]. Handel od tego czasu zasadniczo ukształtował historię Indonezji[13].
W środkowej Jawie idealne warunki dla rolnictwa i opanowanie technikipól ryżowych od VII wieku pozwoliły na rozwój dobrze prosperującejuprawy ryżu[15]. Między VII a X wiekiem władcom środkowej Jawy, z których najbardziej znanymi są hinduskie dynastieSailendra i buddyjskaSanjaya, udało się zbudować wielkie zabytki religijne, takie jak buddyjska świątyniaBorobudur i hinduski kompleks religijnyPrambanan. Okres ten jest często określany jako „złoty wiek” w historii Indonezji[16].
Pod koniec X w. centrum władzy przesunęło się z centralnej Jawy na wschodnią. Tam również dobrze prosperujące rolnictwo uczyniło wyspę bogatą, zapewniając potęgę kolejnym królestwomKediru,Singasari i wreszcieMajapahit, założonym pod koniec XIII wieku. Za panowaniaHajama Wuruka (panował w latach 1350/1351–1389) orazGajah Mady wpływy Majapahit rozciągały się na znaczną część dzisiejszej Indonezji[17].
Muzułmańscy kupcy zPersji, Indii i Chin przybywali do portów archipelagu indonezyjskiego. Niewątpliwie w XIII wieku książęta PółnocnejSumatry przeszli naislam, pragnąc zintegrować się z tą siecią handlową[18].Majapahit handlował z indyjskimi królestwami muzułmańskimi, takimi jakGaur. Inne części archipelagu stopniowo przyjęły islam i pod koniec XVI wieku stał się dominującą religią naJawie i Sumatrze. Islam mieszał się z istniejącymi wpływami kulturowymi i religijnymi, które ukształtowały dominującą formę islamu w Indonezji[19]. Muzułmańskie grobowce z XIV wieku, znajdujące się na cmentarzu wTrowulan i noszące symbol hindusko-buddyjskiego królestwa Majapahit sugerują, że ważne postacie królestwa, prawdopodobnie członkowie rodziny królewskiej przechodzili na islam. Rozwój handlu w obrębie samego archipelagu skutkuje rozprzestrzenianiem się islamu[18]. W XV i XVI wieku powstały muzułmańskie państwa przybrzeżne, z których najbogatszym był sułtanatMalakka naPółwyspie Malajskim, który stał się największym portem w Azji Południowo-Wschodniej. Na Jawie księstwa północnego wybrzeża, niektóre założone przez chińskich muzułmanów, stopniowo uwalniały się od swoich hindusko-buddyjskich władców Majapahit. Najpotężniejszym z nich byłoDemak.
Pod koniec XVI wieku nowe mocarstwo środkowej Jawy,królestwo Mataram, podjęło się podboju tych muzułmańskich miast portowych. Zmusiło je do zniszczenia ich flot i zakazało handlu morskiego. Królestwo to ogłosiło się spadkobiercą Majapahit[20]. Pod rządami Mataram rozkwita kultura dworska, której odniesienia są nadal wzorami reprezentowanymi przez wielkie indyjskie eposyMahabharaty iRamajany. We wschodniej części Jawy księstwoBlambangan wymyka się spod kontroli Mataram i zostaje wasalemBali. Książęta Blambangan, Hindusi, zostaną zmuszeni w 1770 r. przez Holendrów do przejścia na islam, pragnących usunąć wschodnią Jawę spod balijskich wpływów[21]. W XVII wieku na północnej Sumatrze, za panowaniaIskandara Mudy,sułtanat Acehu podjął się podboju nadmorskich regionów wyspy, zarówno od wschodu nad Cieśniną Malakka, jak i od strony zachodniej nadOceanem Indyjskim. Na wschodzie archipelagu, pod panowaniem sułtanaHasanuddina,Sułtanat Gowa, którego władcy przeszli na islam w 1605 r., podporządkowuje jedno po drugim księstwa na południowymCelebes[21].
Upadek królestw indonezyjskich i wzrost potęgi Holandii
Pierwsi Europejczycy przybyli na archipelag w 1512 r., kiedy portugalscy kupcy, na czele z Francisco Serrão, próbowali zmonopolizować źródła gałki muszkatołowej, goździku i pieprzu na Malukach[22]. Podpisują w porcieSunda Kelapa traktat pokojowy zsundajskim królestwemPajajaran[23]. Opierając się na swojej bazie w Malace, zawarli sojusze z książętamiMoluków i założyli punkty handlowe, forty i misje naMolukach, głównie naAmbon,Ternate i WyspachSolor.
W 1596 roku holenderski odkrywcaCornelis de Houtman przybył z flotyllą naSumatrę iBanten[24]. W 1602 r. Holenderski parlament nadałHolenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej (VOC) monopol na działalność handlową i kolonialną w Indonezji. Od 1605 r. Holendrzy wypędzili Portugalczyków z Ambon, północnych Moluków i wysp Banda[25]. Portugalczycy nadal osiedlali się w Timorze Wschodnim. W 1619 roku VOC podbiło miasto Dżakartę na zachodzie Jawy, gdzie założyło miastoBatawia (obecnie Dżakarta). Firma przejęła kontrolę nad jawajską polityką i walczyła zSułtanatem Mataram iSułtanatem Banten. W przeciwieństwie do Portugalczyków udało jej się kontrolować handel przyprawami na archipelagu. VOC wykorzystało podział małych królestw jawajskich, aby na stałe utrzymać kontrolę nad tym, co stało się jednym z najbogatszych dóbr kolonialnych na świecie[18].
W drugiej połowie XVII wieku, po śmierci sułtanaAgunga, Mataram został osłabiony przez wojny o sukcesję i musiał stopniowo scedować terytoria na rzecz Holendrów. Pokonując sułtanatGowy w 1664 roku, Holendrzy opanowali wschód archipelagu. Pod koniec XVIII wieku VOC kontrolowało również całe północne wybrzeże Jawy.
VOC została rozwiązana w 1800 roku po bankructwie, a Holandia ustanowiłaHolenderskie Indie Wschodnie jako podporządkowaną rządowi Holandii kolonię[19]. W latach 1808–1811Herman Willem Daendels został nominowany przezLudwika Bonaparte, króla Holandii, generalnym gubernatorem Holenderskich Indii Wschodnich i następnie zreformował administrację kolonialną. W 1811 r. Brytyjczycy prawie pokojowo zajęli Holenderskie Indie Wschodnie, ponieważ tamtejsi żołnierze odmówili francuskiej dominacji w królestwie Holandii i Europie przezNapoleona Bonapartego. BrytyjczykThomas Stamford Raffles został wicegubernatorem Jawy w latach 1811–1814. W 1824 r. Na mocy traktatu londyńskiego między Brytyjczykami a Holendrami kontrola nad terytoriami na południe odSingapuru wróciła do Holendrów.Świat malajski został podzielony na dwie części[18].
Przez większość okresu kolonialnego holenderska kontrola nad archipelagiem była słaba. Siły holenderskie nieustannie angażowały się w tłumienie buntów zarówno na Jawie, jak i poza nią. Wpływ lokalnych przywódców, takich jak książęDiponegoro w środkowej Jawie,Tuanku Imam Bonjol na środkowej Sumatrze,Pattimura na Molukach i krwawa 30-letniawojna w Acehu, osłabiły Holendrów i związały kolonialne siły zbrojne[26][27]. Dopiero na początku XX w. popodboju Bali i Acehu dominacja holenderska rozciągnęła się na to, co miało stać się obecnymi granicami Indonezji[19].
W przeciwieństwie do innych mocarstw kolonialnych, Holendrzy pozostawili w swojej kolonii niewielkie dziedzictwo językowe.
W pierwszej połowie XX wieku rozwinęły się nowe organizacje społeczne. Świadomość nacjonalistyczna zrodziła się z wielu czynników: rodzimych mediów drukowanych, urbanizacji, komunizmu, islamu, edukacji, wspólnej rozrywki masowej oraz cierpienia w okresie holenderskiegoapartheidu[18]. Stworzenie w 1908 ruchu społecznegoBudi Utomo jest uważane za początek indonezyjskiego ruchu narodowego. Te głębokie zmiany w rdzennej ludności Indonezji są często określane jako „Indonezyjskie Przebudzenie Narodowe” (indonez.Kebangkitan Nasional Indonesia)[18].
Lądowanie Japończyków w 1942 r. wHolenderskich Indiach Wschodnich w trakcieII wojny światowej zostało przyjęte z zadowoleniem przez większość ruchu nacjonalistycznego z nadzieją na uzyskanie niepodległości. Podobnie jak na innych podbitych terytoriach Azji Południowo-Wschodniej, administracjajapońska, chcąc pozyskać poparcie miejscowej ludności, obrała kurs mający na celu wzbudzenie nastrojów antyeuropejskich, podkreślając etniczno-kulturowe pokrewieństwo między Indonezyjczykami a Japończykami. Liderzy ruchu narodowowyzwoleńczego byli zaangażowani we współpracę: pod kontrolą władz okupacyjnych pozwolono im tworzyć organizacje społeczno-polityczne o nacjonalistycznym charakterze[28]. W końcowej fazie wojny, w obliczu wielkich klęsk zadanych japońskim siłom zbrojnym przez siły sojusznicze, japońskie władze okupacyjne zdecydowały się pozyskać poparcie Indonezyjczyków i podjąć kroki w kierunku stworzenia niepodległego państwa. W 1945 roku administracja japońska ogłosiła rozpoczęcie praktycznych przygotowań do nadania Indonezji niepodległości[18].
Dwa dni pokapitulacji Japonii, 17 sierpnia 1945 r.,Sukarno iMohammad Hatta ogłosili niepodległość kraju i zostali odpowiednio pierwszym prezydentem i pierwszym wiceprezydentem kraju[29]. Holandia następnie próbowała przywrócić swoją władzę, wywołując walkę dyplomatyczną, konflikt zbrojny i rewolucję społeczną zwanąRevolusi[30][31][32]. Okres ten kończy się 27 grudnia 1949 r. wraz z utworzeniemStanów Zjednoczonych Indonezji, kiedy to Holandia uznaje częściową niepodległość kraju. 17 sierpnia 1950 r. rząd ogłosił powrót do modelupaństwa unitarnego[33][34].
Pierwszy prezydent krajuSukarno starał się równoważyć wpływy wojska, islamistów ikomunistów na sytuację w kraju[38]. Nacjonalistyczne poglądy członków rządu doprowadziły do radykalizacji polityki zagranicznej kraju, który szybko wpadł w konflikt zMalezją (Konfrontasi)[39], względem której Indonezja zgłaszała pretensje terytorialne do wyspyBorneo. Indonezja rozpoczęła też wspieranie lewicowej partyzantki walczącej na Borneo z rządem malezyjskim, wspierając m.in.powstanie w Sarawaku oraz popierając antymalezyjską i antykolonialnąrebelię w Brunei[40]. Relacje z tym państwem uległy dalszemu pogorszeniu po tym, jak Indonezja wsparła nieudaną rewolucję w Brunei. Obawiając się zagrożenia ze strony Holandii, Wielkiej Brytanii lubStanów Zjednoczonych Indonezja rozpoczęła proces zakupu broni zZSRR. Zagrożenie ze strony Zachodu było na tyle prawdopodobne, żeCIA wsparło rebelię, która wybuchła w 1958 roku. Choć została ona stłumiona do końca tego samego roku, to nieliczne oddziały partyzanckie działały do 1961[41]. GdyKomunistyczna Partia Indonezji zaczęła zdobywać coraz większe poparcie, aż w końcu zagroziła rządowi nacjonalistów, USA wycofało swoją pomoc względem Indonezji, a relacje z Zachodem uległy pogorszeniu[42].
W okresie 1965–1966 wysoko postawiony wojskowy,Suharto, stopniowo odsunął Sukarno od władzy i wprowadziłjuntę. Suharto wycofał dotychczasową antyimperialistyczną politykę, która miała rzekomo zwiększać w Indonezji wpływy ZSRR iChin. W tym czasie Suharto krwawo stłumił wojskowy zamach stanu, o który oskarżona została Komunistyczna Partia Indonezji. Zamach stanu rozpoczął brutalne czystki i zniszczenieKomunistycznej Partii Indonezji. Wrepresjach junty zginęło co najmniej 500 tysięcy ludzi, a więcej niż milion ludzi trafiło do więzień[43][44][45][46]. Suharto zwrócił się przeciw dotychczasowym sojusznikom Sukarno z lewicowej partyzantki na Borneo i wsparł rządmalezyjski w jej zwalczaniu. Rządy Suharto szybko zyskały przeciwników, a w kraju rozwinął sięseparatyzm, przeciwko rządowi swoją kampanię rozpoczął partyzanckiRuch Wolnej Papui[47]. W 1975 roku Indonezjazaatakowała byłą kolonięportugalskąTimor Wschodni, co spowodowało długoletni konflikt rządu indonezyjskiego z tamtejszymRewolucyjnym Frontem na rzecz Niepodległości. W 1975 roku rozpoczęła się trwająca do 2005 roku separatystyczna rebeliaRuchu Wolnego Acehu[48].
W 1997 i 1998 r. Indonezja była krajem najbardziej dotkniętym przezazjatycki kryzys gospodarczy. Podobnie jak inne kraje azjatyckie, Indonezja stała w obliczu masowego napływu kapitału zagranicznego, który następnie się wycofał, destabilizując walutę, a następnie gospodarkę tych krajów[49]. Powszechne niezadowolenie wzrosło i doprowadziło dozamieszek w maju 1998 r. Pod wpływem protestów Suharto złożył rezygnację, a prezydentem został wiceprezydentJusuf Habibie[50]. W 2001 roku na prezydenta Indonezji wybrano córkę Sukarno,Megawati Soekarnoputri.
W sierpniu 1999 r. wTimorze Wschodnim odbyło się referendum, w którym zaproponowano ludności tego terytorium autonomię regionalną w ramach jej utrzymania w Republice Indonezji. Prawie 80% głosujących odrzuciło tę propozycję. Po 25 latach okupacji wojskowej ludność Timoru Wschodniego wyraziła życzenie odłączenia się od Indonezji[51].
Prezydent IndonezjiJoko Widodo i gubernator Wschodniego Kalimantanu zwiedzają lokalizację przyszłej stolicy Indonezji, Nusantary.
Na początku XXI w. przez Indonezję przechodziła fala islamistycznych ataków terrorystycznych, w tym zamach nagiełdę w Dżakarcie w 2000 r. i naBali w 2002 r. W 2004 r. dzięki nowelizacji konstytucji odbyły się pierwsze wybory prezydenckie, w wyborach bezpośrednichSusilo Bambang Yudhoyono zostaje wybrany na prezydenta[52].
W 2004 roku na Sumatrze miało miejscetrzęsienie ziemi oraz tsunami, w wyniku którego w Indonezji zginęło ponad 130 tysięcy ludzi[53].
W 2014 roku prezydentem Indonezji zostałJoko Widodo, który w 2019 zdecydował o przeniesieniu stolicy Indonezji z Dżakarty, do miastaNusantara, które zostanie w całości wybudowane na wyspie Borneo[54].
Indonezja tounitarna republika typu prezydenckiego. Głównym prawem państwa jestkonstytucja z 1945 r. Została uchylona w 1950 r., przywrócona w 1959 r. i obecnie obowiązuje z szeregiem poprawek, z których główne zostały przyjęte w 1998, 1999 i 2001 r.[55] Te poprawki, które miały charakter liberalno-demokratyczny, odbiły się znaczącym międzynarodowym rezonansem. W szczególności dały podstawy międzynarodowej organizacji praw człowieka „Freedom House” do zaklasyfikowania Indonezji jako „kraju wolnego”[56].
Główne instytucje państwowości indonezyjskiej powstały we wczesnych latach niezależnego rozwoju kraju. Równocześnie normy prawne ich funkcjonowania uległy istotnym zmianom w toku przekształceń liberalno-demokratycznych końca lat 90. XX wieku – początku XXI wieku. Zmiany te dokonały się zarówno poprzez wprowadzenie powyższych zmian dokonstytucji, jak i poprzez przyjęcie pakietu aktów prawnych, zwanych w Indonezji „Political Laws” (Undang-Undang Politik). Głównymi efektami reform było wycofanie sił zbrojnych z działalności politycznej, wprowadzenie realnego systemu wielopartyjnego i bezpośrednie wybory prezydenckie w kraju, zwiększenie roli organów ustawodawczych[57].
Głową państwa i władzą wykonawczą jestPrezydent, obecnieJoko Widodo. W wykonywaniu obowiązków głowy państwa prezydentowi pomaga wiceprezydent – obecnieMaaruf Amin. Wiceprezydent pełni funkcję prezydenta w przypadku śmierci lub rezygnacji tego ostatniego[55]. Prezydent i wiceprezydent są wybierani na pięcioletnią kadencję w tajnym głosowaniu w bezpośrednich wyborach powszechnych. Ta sama osoba nie może sprawować swoje funkcji dłużej niż przez dwie kolejne kadencje[55]. Normy konstytucyjne przewidujące bezpośrednie wybory powszechne na prezydenta i ograniczające jego kadencję zostały wprowadzone w 2001 r. Wcześniej głowa państwa była wybierana co pięć lat na posiedzeniuLudowego Zgromadzenia Doradczego i mogła być ponownie wybierana na to stanowisko nieograniczoną liczbę razy[58]. Prezydent tworzy rząd i kieruje nim[55]. Ilościowy skład i struktura rządu nie są uregulowane ustawowo i określa je prezydent.Prezydent Indonezji jest głównodowodzącymNarodowych Sił Zbrojnych Indonezji (Tentara Nasional Indonesia, TNI) oraz dyrektorem do spraw zarządzania wewnętrznego, kształtowania polityki i spraw zagranicznych[59].
Najwyższym organem ustawodawczym na szczeblu krajowym jestLudowe Zgromadzenie Doradcze (Majelis Permusyawaratan Rakyat, MPR), które nie jest strukturą stałą, zbiera się na sesjach co najmniej raz na pięć lat. Jego główne funkcje to nowelizowanie konstytucji, inaugurowanie i oskarżanie prezydenta oraz formułowanie ogólnych zarysów polityki państwa[60].
Składa się z dwóch izb:Ludowej Izby Reprezentantów (Dewan Perwakilan Rakyat, DPR) z 575 członkami, iRady Reprezentantów Regionów (Dewan Perwakilan Daerah, DPD) z 136[55]. DPR uchwala ustawy i kontroluje władzę wykonawczą. Reformy z 1998 r. znacznie zwiększyły jej rolę w zarządzaniu na szczeblu krajowym[61], podczas gdy DPD stanowi reprezentacjęprowincji[62].
Najwyższa władza sądownicza należy doSądu Najwyższego (Mahkamah Agung). Sąd Najwyższy odpowiada za wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych, cywilnych, administracyjnych, handlowych i podatkowych, jest najwyższym sądem apelacyjnym w odpowiednich sprawach. Większość sporów cywilnych toczy się przed sądem krajowym (Pengadilan Negeri); odwołania rozpatrywane są przed sąd wyższy (Pengadilan Tinggi).
Inne sądy obejmująSąd Konstytucyjny (Mahkamah Konstitusi), który wysłuchuje spraw konstytucyjnych i politycznych oraz Sąd Religijny (Pengadilan Agama), który zajmuje się skodyfikowanymi sprawami dotyczącymiprawa islamskiego (szariatu). PonadtoKomisja Sądownicza (Komisi Yudisial) monitoruje pracę sędziów[63]. W składSądu Konstytucyjnego wchodzi 9 sędziów, wybieranych po trzech przezprezydenta,Ludową Izbę Reprezentantów i Sąd Najwyższy. Kadencja sędziego trwa pięć lat z możliwością jednorazowej reelekcji. Prezes i wiceprezes Sądu Najwyższego wybierani są spośród sędziów i przez sędziów opisywanego organu.
Nowoczesny system partyjny Indonezji ukształtował się pod koniec lat 90. W wyniku przemian liberalno-demokratycznych wprowadzono system wielopartyjny[64]. Od 2012 roku w Indonezji oficjalnie zarejestrowano ponad 70 partii politycznych[65]. We wszystkich wyborach parlamentarnych od upadkuNowego Ładu(inne języki) żadna partia polityczna nie zdołała zdobyć większości mandatów.Demokratyczna Partia Indonezji – Walka (PDI-P), która zdobyła najwięcej głosów w wyborach w 2019 roku, to partia urzędującego prezydentaJoko Widodo. Inne popularne partie toGolkar,Gerindra,Partia Demokratyczna iPartia Prosperującej Sprawiedliwości. Wwyborach w 2019 r. wyłoniono dziewięć partii politycznych, z progiem parlamentarnym wynoszącym 4%[66]. Począwszy od wyborów lokalnych w 2015 r., wybory gubernatorów i burmistrzów odbywają się tego samego dnia. W 2014 rokuSąd Konstytucyjny orzekł, że wybory parlamentarne i prezydenckie mają odbywać się jednocześnie, począwszy od 2019 roku[67].
Godło przedstawia mitycznego ptakaGarudę, złotego orła reprezentującego twórczą energię. Kolor złoty oznacza wielkość narodu Indonezji, a czarny przyrodę. Skrzydła orła składają się z 17 piór, ogon z 8, a szyja z 45. Liczby te układają datę proklamacji niepodległości Indonezji 17 sierpnia 1945. W szponach orła widnieje szarfa z napisemBhinneka Tunggal Ika (Jedność w różnorodności). Jest to motto wjęzyku starojawajskim, które oznacza jedność Indonezyjczyków pomimo ich odrębności etnicznych i kulturowych. Tarcza jest symbolem ochrony państwa. Na tarczy umieszczone pięć symboli oznacza pięć podstawowych zasad funkcjonowania państwa (Pancasila). Gwiazda o kolorze złotym reprezentuje wiarę w Boga, łańcuch – sprawiedliwość, drzewo banian – jedność Indonezji, głowabawołu – demokrację, akłosryżu i gałązkabawełny – równość.
Flaga nazywana jestSang Dwiwarna – żyjąca osoba. Kolor czerwony reprezentuje ciało i życie fizyczne, kolor biały duszę i życie duchowe. Barwy flagi nawiązują do średniowiecznego cesarstwaMadjapahit. Ma ona ponad 800 lat, ale stała się oficjalną flagą Indonezji dopiero 17 sierpnia 1945. Wbrew powszechnemu przekonaniu jest inna niżflaga Monako, różni się formatem.
Hymnem jestIndonesia Raya (Wielka Indonezja), który powstał w 1928 roku. Piosenkę przedstawił jej kompozytor,Wage Rudolf Supratman, 28 października 1928 roku podczas Drugiego Kongresu Młodzieży Indonezji w Batawii[68].
Indonezja w składzie swoich sił zbrojnych posiadasiły lądowe (TNI Angkatan Darat),marynarkę wojenną (TNI Angkatan Laut) orazsiły powietrzne (TNI Angkatan Udara). Naczelnym Wodzem Sił Zbrojnych jest Prezydent. Wojska indonezyjskie liczą 476 tys. żołnierzy zawodowych oraz 400 tys. rezerwistów. Budżet na cele obronne w wysokości 6,9 mld dolarów stanowi 0,7% PKB[69][70].
Indonezyjski żołnierz służący w jednostce pokojowej ONZ
Siły zbrojne, oficjalnie utworzone 5 października 1945 r., tradycyjnie odgrywają niezwykle dużą rolę w życiu Indonezji. Konieczność obrony niepodległości wdługiej wojnie zHolandią zadecydowała początkowo o specjalnym miejscu armii w skali narodowych priorytetów rozwojowych. Po wydarzeniach 1965 r. wojsko również znalazło się w rękach władzy państwowej: generałSuharto, który objął prezydenturę, ustanowił dla nich tak zwaną podwójną funkcję (Dwifungsi), która zakładała odpowiedzialność nie tylko za obronę, ale także za rozwój społeczno-polityczny kraju. Co więcej, wojsko prowadziło działalność handlową i gospodarczą[71]. Podymisji Suharto w 1998 roku najważniejszym kierunkiem liberalnych reform w Indonezji było systematyczne wycofywanie wojska z polityki. Jednocześnie, utraciwszy bezpośredni wpływ na podejmowanie decyzji państwowych, armia pozostaje siłą wpływową i autorytatywną[72].
W przeciwieństwie do antyimperializmuSukarno i konfrontacji indonezyjsko-malezyjskiej (Konfrontasi), polityka zagraniczna Indonezji od czasów Suharto skupia się na współpracy gospodarczej i politycznej z krajami zachodnimi[39]. Obecnie głównym celem działań międzynarodowych Dżakarty jest stworzenie korzystnych warunków zewnętrznych dla rozwoju społeczno-gospodarczego Indonezji, jej ukształtowanie się jako demokratycznego, umiarkowanego państwa muzułmańskiego, a także pomoc w budowaniu wielobiegunowego porządku światowego[74].
Indonezja utrzymuje 132 misje dyplomatyczne za granicą, w tym 95 ambasad. Indonezja stara się odgrywać rolę w sprawach regionalnych proporcjonalnie do swojej wielkości i położenia, ale unika angażowania się w konflikty między innymi krajami[75].
Podobnie jak większość muzułmańskiego świata, Indonezja nie utrzymuje stosunków dyplomatycznych z Izraelem i aktywnie wspieraPalestynę. Indonezja utrzymuje jednak relacje z Izraelem, choć dyskretnie[76].
Spis powszechny z 2020 r. wykazał, że populacja Indonezji wyniosła 270 mln, co czyni jączwartym pod względem liczby ludności państwem na świecie, przy umiarkowanie wysokim tempie wzrostu populacji wynoszącym 1,3%[80]. Jawa jestnajbardziej zaludnioną wyspą świata[81], na której mieszka 56% populacji kraju. Kraj posiada obecnie stosunkowo młodą populację, której mediana wieku wynosi 30,2 lat (szacunki z 2017 r.)[82]. Szacuje się, że ludność Indonezji wzrośnie do około 295 milionów w 2030 roku i 321 milionów w 2050 roku[83]. Gęstość zaludnienia wynosi 141 osób na km², chociaż gęstość zaludnienia Jawy wynosi aż 1067 osób na km²[84]. W 1961 r. pierwszy pokolonialny spis powszechny wykazał łącznie 97 milionów ludności.
Większość rdzennych ludów Indonezji żyje na obszarach ich historycznego osadnictwa, ale wraz ze wzrostem dynamiki migracji wzrasta odsetek osób mieszkających na obszarach nietradycyjnych. Proces ten jest najbardziej zauważalny w przypadku Jawajczyków, zajmujących, ze względu na swoją dużą populację, czołowe stanowiska w większości sfer życia kraju i najbardziej aktywnie uczestniczących w programie transmigracji, żyjących we wszystkich regionach kraju[93].
Aby zapewnić bardziej równomierne rozmieszczenie ludności w całym kraju, władze indonezyjskie od lat pięćdziesiątych XX wieku realizują program transmigracji na dużą skalę – przesiedlanie mieszkańców z gęsto zaludnionych obszarów (Jawa,Madura,Bali) na słabo zaludnione wyspy (Borneo,Nowa Gwinea, archipelagMoluków). W ramach tego programu do początku XXI wieku przesiedlono co najmniej 5,5 miliona osób, z czego prawie połowa w latach siedemdziesiątych – osiemdziesiątych XX wieku[93].
Wśród nierdzennych ludów Indonezji najliczniejsi sąChińczycy, którzy mieszkają w prawie wszystkich regionach kraju, głównie w dużych miastach: ich liczba według różnych szacunków wynosi od 2,5 do 7 mln osób[94]. Dokładne określenie liczby indonezyjskich Chińczyków wydaje się problematyczne ze względu na szczególną pozycję, jaką zajmowali przez długi czas w życiu kraju: od XVI wieku aktywnie osiedlając się w Indonezji, tradycyjnie kontrolowali znaczną część gospodarki kraju, która wpłynęła na relacje z rdzenną ludnością. Konflikty społeczno-kulturowe z lokalnymi mieszkańcami, w połączeniu z ostrą dyskryminacją, jakiej doświadczyli Chińczycy podczas prezydenturySuharto (w tym całkowity zakaz używania ich języka ojczystego), skłoniły wielu z nich do porzucenia swojej pierwotnej tożsamości etnicznej, przynajmniej na poziomie publicznym[95][94].
W różnych regionach kraju, głównie w dużych miastach, istnieją również znaczące społeczności imigrantów zIndii ikrajów arabskich, a także niewielka liczba osób pochodzenia europejskiego i mieszanego pochodzenia europejsko-indonezyjskiego[96].
Językiem urzędowym Indonezji jestindonezyjski (bahasa Indonesia), który służy jako ogólnokrajowalingua franca, a zarazem spełnia wszelkie funkcje języka państwowego – jest stosowany w oficjalnej komunikacji, publikacjach, instrukcjach itp.[97] Jest nauczany w szkołach i używany przez prawie wszystkich Indonezyjczyków. Stanowi język handlu, polityki, mediów krajowych i edukacji. Jako że wywodzi się zjęzyka malajskiego, zachowuje pewien stopień wzajemnej zrozumiałości z odmianami malajskiego z sąsiednich krajów. Standardowa, literacka odmiana języka indonezyjskiego została oparta na dialekcie johor-riau[98][99], choć na terytorium kraju powstało także wiele innych jego odmian[100]. W toku rozwoju indonezyjski przejął wiele słów z różnych języków lokalnych, zwłaszczajawajskiego, ale takżesundajskiego. Jest znacznie zróżnicowany regionalnie[101].
Malajski przyjął się jako lingua franca archipelagu na długo przed powstaniem państwa indonezyjskiego. Zdołali to udokumentować przybywający od początku XVI wieku Europejczycy, w tymAntonio Pigafetta, uczestnik wyprawyMagellana i autor wczesnego opisu słownictwa malajskiego[102][103]. Malajski był językiem, którym Holendrzy zwracali się do tubylców. Znalazł również zastosowanie jako język administracji. Był promowany przez nacjonalistów od lat 20. XX wieku, a w 1945 roku stał się językiem narodowym niepodległej Indonezji. Wskutek kolonizacji w języku indonezyjskim zakorzeniła się warstwa wpływów niderlandzkich[104].
W istocie język indonezyjski charakteryzuje siędyglosją, w której można wyróżnić poziom formalny, który lingwiści nazywają także „wysokim”, oraz poziom nieformalny, określany jako „niski”[100].
Ponadto większość Indonezyjczyków posługuje się jednym z kilkuset języków lokalnych (bahasa daerah), które często służą jako języki ojczyste. Są to języki stosowane w obrębie lokalnych społeczności, słabiej zaświadczone w piśmiennictwie i mniej upowszechnione w domenach komunikacji wyższej[105]. Wśród tych języków najczęściej używanym jest jawajski, a następnie sundajski[91]. Ogółem występuje tu ok. 300grup etnicznych posługujących sięponad 700 językami[106][107][108], chociaż większość z nich należy do tej samej (austronezyjskiej) rodziny[109]. Nie są todialekty (odmiany) jednego języka, lecz odrębne języki[110], z samodzielnymi systemamigramatyki, własnymi zasobamisłownictwa itp.[111] We wschodnich regionach kraju (Małe Wyspy Sundajskie Wschodnie,Moluki Północne, indonezyjska częśćNowej Gwinei) duża część populacji posługuje sięjęzykami nieaustronezyjskimi (papuaskimi), należącymi m.in. do rodzintransnowogwinejskiej izachodniopapuaskiej[109]. Niektóre z nich wymarły lub są zagrożone.
Rząd Indonezji naochronę zdrowia w 2016 wydał 3,3%PKB[112][113]. Każdy obywatel jest chroniony na mocyJaminan Kesehatan Nasional (JKN), czyli powszechnegoubezpieczenia zdrowotnego, które zainicjowało Ministerstwo Zdrowia Indonezji. Zgodnie z JKN wszyscy Indonezyjczycy otrzymują pokrycie wielu zabiegów medycznych świadczonych przez podmioty publiczne i firmy prywatne, które zdecydowały się przystąpić do programu.
System opieki zdrowotnej został dotknięty skutkami kryzysu z lat 1997–1998. Na początku XXI wieku rząd uruchomił ambitny program odbudowy i dalszej poprawy wydajności, którego kluczowym elementem jest koncentracja na decentralizacji[114]. Rozwija się podstawowa infrastruktura medyczna. Pod koniec XX w. w każdym okręgu (kecamatan) istniał co najmniej jeden ośrodek medyczny (tzw.Pusat Kesehatan Masyarakat), na którego czele stał licencjonowany lekarz.
W ostatnich latach nastąpiła znacząca poprawa, na przykład wzrost oczekiwanej długości życia (z 62,3 lat w 1990 r. do 71,7 lat w 2019 r.)[115] oraz malejąca śmiertelność noworodków (z 84 zgonów na 1000 urodzeń w 1990 r. do 25,4 zgonów w 2017 r.)[116]. Niemniej jednak Indonezja nadal boryka się z wyzwaniami, które obejmują niską jakość powietrza, niedożywienie, choroby zakaźne i wysoki wskaźnik palenia[117]. Częstotliwość palenia jest bardzo wysoka, a około 400 tys. ludzi rocznie umiera na choroby związane z paleniem[118].
Jeden lekarz przypada na 5000 osób, jedno łóżko szpitalne na 1111 osób[91].
Obowiązek szkolny w Indonezji obejmuje dzieci między 7. a 18. rokiem życia[120][121]. Rodzice mogą wybrać, czy chcą posłać dziecko do szkoły państwowej, niereligijnej szkoły publicznej nadzorowanej przez Ministerstwo Edukacji i Kultury, czy prywatnej lub półprywatnej szkoły religijnej (najczęściej islamskiej) nadzorowanej i kontrolowanej przez Ministerstwo ds. Religii[122][123]. W 2020 rokustopa skolaryzacji wynosiła 93,5% dla edukacji podstawowej, 78,7% edukacji średniej i 36% edukacji wyższej[124]Stopa alfabetyzacji wynosi 98%[125][126].
W 2014 roku w Indonezji działało 118 państwowychuniwersytetów. Dopuszczenie nastudia wyższe zależy od wyniku ogólnokrajowego egzaminu wstępnego. Według rankingu Times Higher Education World University Ranking z 2015 roku najlepszym uniwersytetem w Indonezji jestUniwersytet Indonezyjski (miejsce 310. na świecie, spadek z 209. w 2009 roku).
Indonezja jest państwem świeckim, konstytucja tego kraju gwarantuje wolność wyznania[127]. Jednocześnie, zgodnie z ustawodawstwem przyjętym w 1965 r., specjalny status zapewniający wsparcie i ochronę państwa otrzymały główne religie kraju –islam,protestantyzm,katolicyzm,hinduizm,buddyzm ikonfucjanizm[128] – z zastrzeżeniem że istnienie innych religii jest niedopuszczalne. Indonezja jest najludniejszym muzułmańskim państwem na świecie z 227 milionami wyznawców (87% populacji), z czego 99% stanowią sunnici[129]. 7% ludności deklaruje się jako protestanci, 2,9% katolicy, 1,7% hindusi, 0,9% pozostali (w tym buddyści i konfucjanie) i 0,4% bez religii[130]. Hinduizm jest szczególnie obecny na wyspie Bali[131]. Większość dzisiejszych buddystów to Indonezyjczycy chińskiego pochodzenia[132]. Hinduizm i buddyzm są obecnie dwoma mniejszościowymi religiami w Indonezji, miały one jednak duży wpływ w przeszłości i zdefiniowały aspekty kultury tego kraju[133]. Islam przybył do Indonezji wraz z muzułmańskimi kupcami pochodzenia arabskiego, indyjskiego i chińskiego[134]. Powoli rozprzestrzeniał się wzdłuż szlaków handlowych[135]. W Indonezji religia jest często praktykowana w sposóbsynkretyczny, pod wpływem lokalnych zwyczajów i wierzeń[136]. Część rdzennych mieszkańców najmniej dotkniętych współczesnymi cywilizacjami terytoriów – głównie wKalimantanie,Nowej Gwinei,Sulawesi,Molukach – wyznaje animizm i inne formy pogaństwa. W innych częściach kraju w różnym stopniu utrzymują się tradycyjne wierzenia lokalne[137].Bluźnierstwo jest karane więzieniem[138]. W prowincjiAceh obowiązuje prawoszariatu[139].
Święta państwowe w Indonezji, inne niż Dzień Niepodległości, odzwierciedlają różnorodność religijną i kulturową tego kraju oraz poszanowanie ich zwyczajów, niezależnie od liczby ludności[140]:
1 stycznia –Nowy Rok według chronologii chrześcijańskiej (indonez.Tahun Baru Masehi);
termin ustalany jest zgodnie zkalendarzem balijskim – Nowy Rok zgodnie z chronologią przyjętą w balijskiej odmianie hinduizmu (indonez.Tahun Baru Saka);
Indonezja jest państwem wyspiarskim, położonym na 17 508 wyspach należących doArchipelagu Malajskiego. Około 6 tys. z nich jest zamieszkanych. Wyspy Indonezji rozciągają się na długości ponad 5 tys. km wzdłużrównika i na długości 1750 km z południa na północ. Ich brzegi opływająOcean Spokojny iIndyjski. Na wyspach znajdują się liczne wulkany. Indonezja jest często nękana przeztrzęsienia ziemi itsunami. Najwyższym szczytem jestPuncak Jaya – wysokość 4884 m. Graniczy zPapuą-Nową Gwineą na Nowej Gwinei,Malezją na Borneo iTimorem Wschodnim na Timorze.
IV poziom, w zależności od regionu lub prowincji:kelurahan,desa (wieś),gampong (wieś w prowincjiAceh),nagari (wieś w krajuMinangkabau na wschodniej Sumatrze),kampung (wieś w Papui)[142].
Indonezja jest podzielona na 38 prowincji, w tym dziewięć (Aceh, Dżakarta, Papua, Papua Górska, Papua Środkowa, Papua Południowa, Papua Południowo-Zachodnia, Papua Zachodnia iYogyakarta) to okręgi specjalne.
Między rokiem 1972 a 1990 odnotowano 29 erupcji wulkanów, głównie naJawie. Dwa najbardziej gwałtowne wybuchy wulkanów w czasach współczesnych miały miejsce w Indonezji. W 1815 roku doszło do erupcji wulkanuTambora na wyspieSumbawa, zabijając 92 tys. ludzi[148]. Tambora wytworzyła największą erupcję, jaka miała miejsce w ciągu ostatnich 10 tys. lat[148]. Erupcja ta wprowadziła olbrzymie ilości popiołu wulkanicznego do górnych warstw atmosfery. Dodatkowo wydarzyło się to w środku okresu małejaktywności słonecznej, zwanegominimum Daltona, mającego miejsce w latach 1790–1830[148]. Wybuch wulkanuKrakatau w 1883 roku jest jednym z najbardziej zabójczych i destrukcyjnych erupcji w znanej historii. Prawie 40 tys. osób zmarło wskutek wybuchu i powstałegotsunami[149].
Ze względu na swoje położenie Indonezja posiada alboklimat tropikalny, na przemian z porą deszczową i suchą, alboklimat równikowy, bez zmian temperatury i opadów, wilgotny przez cały rok. Średnie roczne opady wahają się od 1780 do 3175 milimetrów na niskich wysokościach do 6100 milimetrów w regionach górskich. Regiony górskie znajdują się zwłaszcza na zachodnim wybrzeżu Sumatry, zachodniej Jawie, Borneo, Sulawesi i Papui i są silnie nawadniane. Poziom wilgotności jest często bardzo wysoki i wynosi około 80%. Średnia temperatura zmienia się nieznacznie w ciągu roku; Średnia dzienna temperatura w Dżakarcie waha się między 26 a 33 stopni Celsjusza[150].
Wielkość Indonezji, jej tropikalny klimat oraz fakt, że jest toarchipelag, dają krajowi status drugiej strefy bioróżnorodności na świecie (poBrazylii)[151]. Indonezja posiada także najbogatszą faunę ze wszystkich krajów świata[152]. Indonezja jest domem dla 47 dużych, odrębnych ekosystemów naturalnych, w których odnotowuje się około 17% gatunków planety; prawdopodobnie 11% roślin kwiatowych, 12% ssaków i 37% ryb. Ekosystemy te obejmują szeroką gamę ekosystemów morskich i przybrzeżnych, takich jak plaże, wydmy, ujścia rzek,namorzyny,rafy koralowe czyrówniny błotne[153].
Najważniejszą cechą indonezyjskiego ekosystemu jest podział na strefy biogeograficzne, określonelinią Wallace‘a, która biegnie z północy na południe między wyspami Borneo i Sulawesi, a następnie między wyspami Bali iLombok. Większość wysp na zachód od niej, będąc w czasach prehistorycznych połączonych z kontynentalną Azją Południowo-Wschodnią i tworząc z nią region biogeograficzny Sunda odziedziczyła głównie florę i faunę typu azjatyckiego. Położona na wschód od linii Wallace‘aNowa Gwinea i szereg przylegających do niej wysp, które w przeszłości stanowiły jeden kontynent zAustralią,Sahul, są zamieszkane w większości przez gatunki podobne do australijskich. Jednocześnie najbardziej osobliwe pod względem przyrodniczym są tereny przylegające z obu stron do Linii Wallace’a – tzw.region Wallacea, obejmującySulawesi,Moluki i większośćMałych Wysp Sundajskich. Wallacea, która jest biogeograficznie strefą przejściową między regionami Sunda i Sahul, ma w różnym stopniu cechy obu, a także szereg unikatowych cech – to właśnie tutaj znajduje się większość gatunków endemicznych dla Indonezji.
Na początku XXI wieku liczbę gatunków roślin występujących w Indonezji szacowano na około 28 tys. Co najmniej 60% powierzchni kraju zajmują wilgotne wiecznie zielonelasy równikowe, z których najbardziej zalesione są terytoriaBorneo iNowa Gwinea, a najmniejsze obszary w wymiarze względnym zajmują lasy naJawie[154].
Lasy równikowe są typowe zarówno dla obszarów płaskich, jak i górskich. Do wysokości około 1500 m n.p.m. głównymi rodzajami roślinności są w nich fikusy,pandan, palma,paprocie drzewiaste,bambus. Na wysokości do 2500–3000 m wszechobecne są górskie lasy tropikalne z przewagą wiecznie zielonych gatunków liściastych i iglastych, a nawet wyżej – wyżynne krzywe lasy, krzewy i różne trawy.Namorzyny są szeroko rozpowszechnione na nisko położonych obszarach przybrzeżnych (Borneo, Nowa Gwinea i, w mniejszym stopniu,Sumatra). Wyspy w południowo-wschodniej części kraju mają również liściastelasy tropikalne isawanny, które często powstają po wylesieniu. Powierzchnia lasów maleje pod wpływem działalności gospodarczej człowieka – proces ten przebiega najszybciej na Jawie i Sumatrze[155].
Wyspy kontynentalne Sunda (Sumatra, Jawa, Borneo i Bali), wcześniej związane z Azją, posiadają bogatą faunę azjatycką. Duże gatunki, takie jaktygrysy,nosorożce,orangutany,słonie czylamparty, występowały licznie, ale liczba i rozmieszczenie tych gatunków gwałtownie spadły.
Na Sumatrze i Borneo dominują gatunki azjatyckie. Niemniej jednak lasy mniejszych lub gęściej zaludnionych wysp, takich jak Jawa, zostały w dużej mierze zastąpione obszarami rolniczymi.Sulawesi,Małe Wyspy Sundajskie iMoluki, przez dłuższy czas odseparowane od kontynentu, wykształciły unikatową florę i faunę. Papua, dawna część Australii, jest domem dla unikatowej flory i fauny podobnej do australijskiej, w tym m.in. ponad 600 gatunków ptaków[156].
Indonezja zajmuje drugie miejsce po Australii pod względem stopnia endemizmu, np. 26% z 1531 gatunków ptaków lub 39% z 515 gatunków ssaków jest endemicznych. 50 000 kilometrów tropikalnego wybrzeża Indonezji również przyczynia się do wysokiego poziomu bioróżnorodności kraju[157].
Wiele zwierząt jest zagrożonych, a populacje niektórych gatunków spadają w bardzo szybkim tempie. Tak więc tylko spośród ssaków 140 gatunków zostało sklasyfikowanych przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) jako zagrożone, a 15 z nich uważa się za bliskie wyginięcia. Wśród tych ostatnich są takie zwierzęta jak orangutan,nosorożec jawajski,tygrys sumatrzański[158].
Ze względu na wysoki poziomwzrostu gospodarczego Indonezja zaliczana jest do grupyazjatyckich tygrysów. Produkt krajowy brutto (PKB) wyniósł 1,011 mld USD w 2017 r., dzięki czemu Indonezja stała się 16. co do wielkości gospodarką na świecie[91].
Najważniejszy jest sektor usług, na który przypada 45,4% PKB (w 2017 r.). Kolejne miejsca zajmuje przemysł (41%) i rolnictwo (13,7%). Jednocześnie 13,2% ludności zatrudnionych jest w przemyśle, 38,9% w rolnictwie i 47,9% w usługach. Główne gałęzie przemysłu to wydobycie ropy naftowej i gazu ziemnego, tekstylia i odzież górnictwo[159], przemysł samochodowy oraz lotniczy[160]. Indonezja odgrywa ważną rolę w gospodarce światowej jako dostawcakauczuku,kakao (w czwórce największych producentów na świecie),pieprzu,chininy orazoleju palmowego. Kraj posiada znaczne zasoby ropy naftowej, gazu ziemnego, cyny, miedzi i złota. Indonezja importuje głównie maszyny, chemikalia, benzynę i żywność[91]. Trudny teren do zagospodarowania daje Indonezji możliwości uprawy niecałych 15% powierzchni kraju. Głównymi uprawami sąryż,drzewo kauczukowe,herbata,tytoń, przyprawy, palma oleista. W 2015 roku kraj ten odwiedziło 10,408 mln turystów (10,3% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 10,761 mlddolarów[161]. Większość turystów odwiedzających Indonezję wybiera wakacje naBali.
Ludność w wieku produkcyjnym – 122,4 mln osób (4. miejsce na świecie), stopa bezrobocia – 5,5% (60. miejsce na świecie)[91].
W 2016 roku głównymi rynkami eksportowymi Indonezji były Stany Zjednoczone (19,5 mld USD), Chiny (18,6 mld USD), Japonia (17,5 mld USD), Singapur (13,3 mld USD) i Indie (11,3 mld) 186. Import Indonezji głównie z Chin (31 mld), Singapuru (15,1 mld), Japonii (12,1 mld), Tajlandii (8,46 mld) i Malezji (7,17 mld)[162].
Plantacja oleju palmowego
Gospodarkę o charakterze rynkowym cechuje aktywna rola państwa: państwo jest właścicielem około 140 dużych przedsiębiorstw z różnych sektorów gospodarki narodowej, a także kontroluje ceny szeregu towarów, w tym podstawowych artykułów spożywczych oraz paliw i smarów[91].
Korupcja to poważny problem gospodarczy. Indonezja od dawna znajduje się w pierwszej setce rankingów opracowanych przezTransparency International[163]. Oligarchia zrodzona pod rządamiNowego Ładu(inne języki) zawłaszczyła większość owoców wzrostu gospodarczego Indonezji. W 2017 r. raport Oxfam umieścił Indonezję na szóstym miejscu wśród krajów o największej nierówności; najbogatszy 1% posiada 49% majątku. Poprzez kontrolę mediów i finansowanie partii oligarchowie wywierają znaczący wpływ na życie polityczne[164].
W Indonezji nie ma jednolitej płacy minimalnej dla całego kraju, jej obliczanie należy do kompetencji władz prowincji i zrównanych z nimi okręgów specjalnych. Na początku 2021 r. najwyższą płacę ustalono w stolicy kraju Dżakarcie – 4 416 186 rupii (313,84 USD), najniższą w Yogyakarcie – 1 765 000 rupii (125,34 USD) miesięcznie[165].
W październiku 2020 r. parlament zatwierdził ustawę Omnibus Law (UU Cipta Kerja), postrzeganą jako „ultraliberalną”, której celem jest przyciągnięcie inwestorów zagranicznych do Indonezji[166].
Ze względu na wieloetniczny charakter kraju Indonezja wyróżnia się wysokim stopniem różnorodności kulturowej. Najważniejszymi czynnikami rozwoju lokalnej kultury materialnej i duchowej były naprzemienne wpływy kilku religii – buddyzmu, hinduizmu, islamu, a także różnych form pogaństwa – praktykowanych przez miejscowych mieszkańców w różnych okresach oraz znaczące wpływy zewnętrzne, w szczególności indyjskie, chińskie, arabskie i europejskie. Zróżnicowane dziedzictwo można odnaleźć w takim czy innym stopniu w prawie wszystkich formach sztuki narodowej[167].
Najwcześniejsze formy sztuk performatywnych sięgają teatralnych przedstawień festiwali ludowych i ceremonii religijnych. Co najmniej od IX wieku istnieje teatralny gatunekwayang[96].
Architektura Indonezji, podobnie jak inne aspekty kultury indonezyjskiej, zapożyczona została z wielu źródeł:indyjskiej, potemchińskiej iarabskiej, wreszcie europejskiej, zachowując przy tym swoje własne cechy. Na Jawie architektura religijna rozwinęła się od VII wieku, pozostawiając pomniki takie jakBorobudur (świątynia buddyjska) czyPrambanan (kompleks świątyń hinduskich)[168].
Dopiero od XV wieku pojawiały się i rozprzestrzeniały po całym krajumeczety[169]. Istnieje również w Indonezji, a zwłaszcza na Jawie, wiele pałaców królewskich (kraton) lub książęcych (puro lubdalem). Architektura kolonialna rozwijała się od XVI wieku[170].
Kuchnia indonezyjska jest jedną z najbardziej różnorodnych, żywych i kolorowych na świecie[171]. Istnieje wiele kuchni regionalnych, często opartych na kulturze tubylczej i obcych wpływach, takich jak kuchniechińskie, europejskie, bliskowschodnie i indyjskie. Jest dość blisko związana kuchnią malezyjską.
Indonezyjczycy spożywają mało wieprzowiny (babi) ze względu na dominację religii muzułmańskiej w kraju. Bardzo popularne są dania z kurczakiem (ayam), kaczką (bebek), wołowiną (sapi) lub rybą (ikan).
Przyprawy i zioła są powszechnie stosowane w indonezyjskiej kuchni. Przede wszystkim w różnego rodzaju papryki, także wsosy sojowe iorzechowe. Popularna jest zarówno gorąca, jak i zimnaherbata ikawa. Alkohol jest mało rozpowszechniony, ze względu na przynależność większości Indonezyjczyków do wyznania muzułmańskiego. Jednak w wielu regionach produkowane są tradycyjne lokalne alkohole, wśród których szczególnie popularny jesttuak[173].
W Indonezji sport jest popularny zarówno pod względem frekwencji, jak i liczby widzów. Dwa najpopularniejsze sporty w Indonezji topiłka nożna ibadminton[174][175].
Wolność prasy w kraju znacznie się poprawiła wraz z demokratyzacją kraju. Od 1998 r. liczba publikacji znacznie wzrosła. Pojawiły się setki nowych magazynów, gazet i tabloidów.
Indonezja jest czwartym państwem na świecie pod względem liczby użytkownikówInternetu (wynosi ona 196 mln osób[176][177]), a liczba użytkownikówFacebooka wynosi 140 mln ludzi, co daje jej 3. miejsce w świecie[178]. Około 85% ruchu w sieci generujątelefony komórkowe[179].
↑George S.W.G.S.W.EarlGeorge S.W.G.S.W.,On The Leading Characteristics of the Papuan, Australian and Malay-Polynesian Nations, Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia (JIAEA), 1850. Brak numerów stron w książce
↑Justus M. van derJ.M.KroefJustus M. van derJ.M.,The Term Indonesia: Its Origin and Usage, „Journal of the American Oriental Society”, 71 (3), 1951, s. 166–171,DOI: 10.2307/595186,ISSN0003-0279,JSTOR: 595186 [dostęp 2021-01-13].
↑G.G.PopeG.G.,Recent advances in far eastern paleoanthropology, „Annual Review of Anthropology”, 1988. Brak numerów stron w czasopiśmie
↑AdrianA.VickersAdrianA.,A history of modern Indonesia, Cambridge, UK: Cambridge University Press, 2005,ISBN 0-511-13431-2,OCLC252488150 [dostęp 2021-01-07]. Brak numerów stron w książce
↑Jean GelmanJ.G.TaylorJean GelmanJ.G.,Indonesia. Peoples and histories, New Haven: Yale University Press, 2003,ISBN 978-0-300-12808-6,OCLC192072152 [dostęp 2021-01-14]. Brak numerów stron w książce
↑PeterP.LewisPeterP.,« The Next Great Empire », „Futures”, 14 (1), 1982, s. 47–41.
↑abcdefgRicklefs, 1991. Brak numerów stron w książce
↑abcM.C. (Merle Calvin)M.C.(M.C.)RicklefsM.C. (Merle Calvin)M.C.(M.C.),A history of modern Indonesia since c. 1300, wyd. 2nd ed, Houndmills, Basingstoke, Hampshire: Macmillan, 1993,ISBN 0-333-57689-6,OCLC30320024 [dostęp 2021-01-07]. Brak numerów stron w książce
↑Cipta LokaC.L.CarakaCipta LokaC.L.,Sumber-sumber asli sejarah Jakarta, Jilid I: Dokumen-dokumen sejarah Jakarta sampai dengan akhir abad ke-16, 1999. Brak numerów stron w książce
↑RomainR.BertrandRomainR.,L’Histoire à parts égales. Récits d’une rencontre Orient-Occident (xvie-xviie siècles), Paris 2011. Brak numerów stron w książce
↑GeorgeG.MillerGeorgeG.,To the Spice Islands and beyond. Travels in eastern Indonesia, Kuala Lumpur: Oxford University Press, 1996,ISBN 967-65-3099-9,OCLC32891168 [dostęp 2021-01-16]. Brak numerów stron w książce
↑Adam.A.SchwarzAdam.A.,A nation in waiting: Indonesia in the 1990s, St. Leonards, N.S.W.: Allen & Unwin, 1994,ISBN 1-86373-635-2,OCLC31499587 [dostęp 2021-01-13]. Brak numerów stron w książce
↑InternetI.ArchiveInternetI.,Indonesian destinies, Cambridge, Mass.: Belknap Press of Harvard University Press, 2003,ISBN 978-0-674-01137-3 [dostęp 2021-01-13]. Brak numerów stron w książce
↑ThamrinT.SonataThamrinT.,UU politik buah reformasi setengah hati, wyd. Cet. 1, Jakarta: Yayasan Pariba, 1999,ISBN 979-95572-1-6,OCLC42753388 [dostęp 2021-01-13]. Brak numerów stron w książce
↑ThamrinT.SonataThamrinT.,UU politik buah reformasi setengah hati, wyd. Cet. 1, Jakarta: Yayasan Pariba, 1999,ISBN 979-95572-1-6,OCLC42753388 [dostęp 2021-01-15]. Brak numerów stron w książce
↑PatrickP.WittonPatrickP.,Indonesia, wyd. 7, Melbourne: Lonely Planet, 2003,ISBN 1-74059-154-2,OCLC53966465 [dostęp 2021-01-15]. Brak numerów stron w książce
↑Raymond G.R.G.GordonRaymond G.R.G., jr.,Ethnologue: Languages of the World, 2005. Brak numerów stron w książce
↑Data Bahasa. [w:]Peta Bahasa [on-line]. Badan Pengembangan dan Pembinaan Bahasa, Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan, 2019-12-14. [dostęp 2019-12-14]. [zarchiwizowane ztego adresu (2019-12-14)]. (indonez.).
↑DickyD.AndiarsaDickyD.,Dian EkaD.E.SetyaningtyasDian EkaD.E.,SyarifS.HidayatSyarifS.,IkaI.SetianingsihIkaI.,ErlyE.HaryatiErlyE.,SPATIAL EFFECT OF REFILLING DRINKING WATER DEPOTS TOWARD DIARRHEA IN PAGATAN, SUB DISTRICT OF KUSAN HILIR, TANAH BUMBU DISTRICT, SOUTH KALIMANTAN, The International Institute of Knowledge Management (TIIKM), 15 listopada 2018,DOI: 10.17501/24246735.2018.4105 [dostęp 2021-01-21]. Brak numerów stron w książce
↑Life expectancy [online], Our World in Data [dostęp 2021-01-21].
↑NafsiahN.MboiNafsiahN.,Indra MurtyI.M.SurbaktiIndra MurtyI.M.,IndangI.TrihandiniIndangI.,IqbalI.ElyazarIqbalI.,Karen HoustonK.H.SmithKaren HoustonK.H.,On the road to universal health care in Indonesia, 1990–2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016, „The Lancet”, 392 (10147),2018, s. 581–591,DOI: 10.1016/S0140-6736(18)30595-6,ISSN0140-6736,PMID: 29961639,PMCID: PMC6099123 [dostęp 2021-01-21].
↑MarkM.BritnellMarkM.,In Search of the Perfect Health System, Palgrave, 2015, s. 47,ISBN 978-1-137-49661-4(ang.).
↑PaulP.MarshallPaulP.,The Ambiguities of Religious Freedom in Indonesia, „The Review of Faith & International Affairs”, 16 (1),2018, s. 85–96,DOI: 10.1080/15570274.2018.1433588,ISSN1557-0274 [dostęp 2021-01-01].
↑1615 L. St1. L.S.NW1615 L. St1. L.S.,Suite 800S.8.WashingtonSuite 800S.8.,DC 20036 USA202-419-4300 | Main202-419-4349 | Fax202-419-4372 | MediaD.2. U.4. 4. | M.4. 4. | F.4. 4. | M.InquiriesDC 20036 USA202-419-4300 | Main202-419-4349 | Fax202-419-4372 | MediaD.2. U.4. 4. | M.4. 4. | F.4. 4. | M.,Sunni and Shia Muslims [online], Pew Research Center’s Religion & Public Life Project, 27 stycznia 2011 [dostęp 2021-01-01](ang.).
↑FlorenceF.LamoureuxFlorenceF.,Indonesia. A global studies handbook, Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO, 2003,ISBN 1-57607-914-7,OCLC53482012 [dostęp 2021-01-31]. Brak numerów stron w książce
↑Jean-LucJ.L.MaurerJean-LucJ.L.,6.2. La sphère politico-institutionnelle. Valse-hésitation entre progrès et régression, Graduate Institute Publications, 2021,DOI: 10.4000/books.iheid.8024,ISBN 978-2-940600-21-2 [dostęp 2021-01-31]. Brak numerów stron w książce
↑Lester R. (Lester Russell)L.R.(L.R.)BrownLester R. (Lester Russell)L.R.(L.R.),State of the world, 1997 : a Worldwatch Institute report on progress toward a sustainable society, wyd. 1, New York: Norton, 1997,ISBN 0-393-04008-9,OCLC36257806 [dostęp 2021-01-15]. Brak numerów stron w książce
↑BBC,Дикая природа Индонезии. Волшебные леса. – Оригинал: Wild_Indonezia. Magical Forest. Brak numerów stron w książce
↑TomasT.TomascikTomasT.,The ecology of the Indonesian seas, Hong Kong: Periplus Editions, 1997,ISBN 962-593-078-7,OCLC31844228 [dostęp 2021-08-01]. Brak numerów stron w książce
ColinC.BrownColinC.,A Short History of Indonesia, Crows Nest, New South Wales: Allen & Unwin, 2003. Brak numerów stron w książce
T.T.FriendT.T.,Indonesian Destinies, Harvard University Press, 2003,ISBN 0-674-01137-6.
George McTurnanG.M.KahinGeorge McTurnanG.M.,Nationalism and Revolution in Indonesia, Ithaca, NY: Cornell University Press, 1952.
Sergiusz Prokurat: Indonezja 1600-2000 : instytucje i idee oraz ich wpływ na biedę i bogactwo narodu. Warszawa: CeDeWu, 2016.ISBN 978-83-7556-875-2.OCLC971404435.
M.C.M.C.RicklefsM.C.M.C.,A History of Modern Indonesia Since c. 1300, wyd. 2, London: MacMillan, 1993,ISBN 978-0-333-57689-2.
Jean GelmanJ.G.TaylorJean GelmanJ.G.,Indonesia, New Haven and London: Yale University Press, 2003,ISBN 0-300-10518-5. Brak numerów stron w książce
T.T.WhittenT.T.,R.E.R.E.SoeriaatmadjaR.E.R.E.,A.A.A.A.SurayaA.A.A.A.,The Ecology of Java and Bali, Hong Kong: Periplus Editions, 1996. Brak numerów stron w książce
↑Państwoin statu nascendi;Palestyńskie Władze Narodowe to tymczasowa struktura zarządzająca obszarem Strefy Gazy i częścią Zachodniego Brzegu do czasu uzyskania niepodległości przez Palestynę
_-_IDN_-_UNOCHA.svg)
.svg)
.jpg)
