 | |||
| Data i miejsce urodzenia | 11 sierpnia 1875 | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |||
| Minister Poczt i Telegrafów | |||
| Okres | od 14 kwietnia 1929 | ||
| Okres | od 7 grudnia 1929 (p.o) | ||
| Okres | od 29 grudnia 1929 | ||
| Okres | od 17 marca 1930 (p.o) | ||
| Okres | od 29 marca 1930 | ||
| Okres | od 23 sierpnia 1930 (p.o) | ||
| Okres | od 25 sierpnia 1930 | ||
| Okres | od 4 grudnia 1930 | ||
| Okres | od 26 maja 1931 | ||
| Okres | od 27 maja 1931 | ||
| Poprzednik | |||
| Następca | |||
| |||
.jpg) 1929 | |||
 pułkownik dyplomowany saperów | |||
| Data i miejsce urodzenia | |||
|---|---|---|---|
| Data śmierci | |||
| Przebieg służby | |||
| Siły zbrojne | |||
| Formacja | |||
| Jednostki | |||
| Stanowiska | attaché wojskowy | ||
| Główne wojny i bitwy | |||
| Odznaczenia | |||
       | |||
| |||
Ignacy August Boerner,ps. „Michał”, „Mglisty”, „Miński”, „Emil” (ur.11 sierpnia1875 wZduńskiej Woli, zm.12 kwietnia1933 wWarszawie)[1] – działacz socjalistyczny i niepodległościowy,inżynier mechanik, oficerLegionów Polskich,pułkownikdyplomowanyWojska Polskiego, bliski współpracownikJózefa Piłsudskiego,minister poczt i telegrafów w kilku rządachII RP,kawaler Orderu Virtuti Militari.
Urodził się w spolonizowanej i patriotycznej rodzinie ewangelickiej. Jego dziadkiem był Jerzy Karol Boerner (ok. 1775-1852), który po III rozbiorze Polski przybył z Saksonii i osiedlił się w Płocku. Natomiast ojcem byłEdward Ignacy (1833–1910), powstaniec styczniowy ipastor ewangelicko-augsburski wZduńskiej Woli. Matką była natomiast Maria Klara z Rauhów (1839–1913)[2].
Pochodzę z rodziny, której nazwisko wyraźnie ma pochodzenie niemieckie, jednakowoż pradziadowie, dziadowie i rodzice czuli się i byli rzeczywiście Polakami ... wychowany byłem w atmosferze i tradycjach powstańczych 1863 r. i idea niepodległości Polski była dla mnie wielką i świętą sprawą.
Po ukończeniu szkoły w Zduńskiej Woli uczył się wMęskim Gimnazjum Klasycznym wKaliszu, następnie w prywatnej szkole, a później w kaliskiej szkole realnej[3]. Tam brał udział w działalności tajnych młodzieżowych kółek samokształceniowych[4]. Po ukończeniu szkoły w 1895 pracował jako praktykant w fabryce budowy maszyn „Wilhelmshütte” w Wałbrzychu. Tam po raz pierwszy zetknął się z ideami socjalistycznymi. Jak sam napisał[5]:
Na wiecu słyszałem Liebknechta przemawiającego we Wrocławiu. Przemówienia te wywarły na mnie ogromne wrażenie i pod ich wpływem zacząłem studiować literaturę socjalistyczną.
Następnie studiował na Politechnice wDarmstadt (1897–1902), kończąc je z tytułem inżyniera mechanika[3]. W trakcie nauki założył sekcję Czerwonego Krzyża, a w 1898 r. został prezesem Polskiej Czytelni[6][7]. Działacz Zjednoczenia Młodzieży Polskiej za Granicą, jako delegat organizacji w Darmstadt uczestniczył w jego zjazdach w Zurychu, Genewie i Halle[6]. Od jesieni 1897 członekZwiązku Zagranicznego Socjalistów Polskich[4], był założycielem jej jedynej sekcji w Niemczech w Darmstadt[6]. Uczestnik VI Zjazdu ZZSP w Zurychu (19–25 grudnia 1899)[3]. Prowadził także prace oświatowe wśród robotników polskich w Niemczech[6].
Po powrocie do kraju, od stycznia 1903 roku pracował jako inżynier w dyrekcji Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej[3]. Brał także czynny udział w pracachPolskiej Partii Socjalistycznej, będąc od czerwca do listopada 1903 członkiem Warszawskiego Komitetu Robotniczego[4], pracując jako agitator w dzielnicach partyjnych Powązki, Powiśle i Śródmieście[3]. Zagrożony aresztowaniem skorzystał z propozycji inżyniera Popowskiego, prezesa Zakładów Górniczo-Hutniczych w Ostrowcu i przeniósł się do tego miasta[6]. W listopadzie 1903 podjął pracę na stanowisku inżyniera i szefa oddziału mechanicznego wZakładach Ostrowieckich[8]. Kontynuował także działalność w PPS, będąc z nominacji CKR PPS członkiem radomsko-kieleckiego OKR[8], po „wsypach” z sierpnia 1903 i przegranym strajku w styczniu 1904 odbudował Lokalny Komitet Robotniczy w Ostrowcu i stanął na jego czele[8][6]. Kierowana przez niego PPS powstrzymała w połowie sierpnia 1904 rozruchy antysemickie[6]. Po wybuchu rewolucji kierował narastającymi wystąpieniami robotniczymi wOstrowcu Świętokrzyskim, których kulminacją było proklamowanie 27 grudnia 1905Republiki Ostrowieckiej. Władzę w Republice sprawował Komitet Rewolucyjny z Boernerem na czele[4]. Stąd w późniejszym okresie nazywano go „prezydentem Republiki Ostrowieckiej”. Podczas swej władzy utrzymując porządek za pomocąOrganizacji Techniczno-Bojowej PPS i milicji robotniczej usunął władze rosyjskie z Ostrowca[9]. Najbiedniejszym wydał żywność i opał z magazynów fabrycznych[6]. Zorganizował także bojkot powinności wojskowych w 11 gminach pow. opatowskiego[6]. Podczas pacyfikacji Republiki Ostrowieckiej 6–15 stycznia przez karną ekspedycję gen. Riezina ukrył się, następnie 15 stycznia 1906 przedostał się przez Zawichost doGalicji[6]. Wkrótce na wszystkich członków organizacji wydano zaoczne wyroki śmierci. W związku z tym Boerner przebywał z żoną kolejno w Darmstadt, Zurychu, Frankfurcie nad Menem, Krakowie i Lwowie[7]. Tam uczestniczył w VIII Zjeździe PPS (12–23 lutego 1906), gdzie jako zwolennik „starych”, a jednocześnie delegat radomskiego okręgu PPS złożył informację na temat działalności PPS na tym terenie. Władze rosyjskie wydały na niego wyrok śmierci, stąd nie mogąc wrócić do Królestwa wyjechał do Niemiec, gdzie pracował najpierw wDarmstadt[6], a potem we Frankfurcie nad Menem[4]. Wydalony z Niemiec na żądanie władz rosyjskich powrócił do Galicji mieszkając dzięki pomocyJózefa Piłsudskiego iWalerego Sławka najpierw w Krakowie[6], a od 1908 na stałe weLwowie[3]. Od 1912 współwłaściciel wraz z A. Litwinowiczem biura projektowego w tym mieście[10]. CzłonekPPS-Frakcji Rewolucyjnej (1907–1912) iPPS-Opozycji (1912–1914)[6]. Jednocześnie należał doZwiązku Walki Czynnej (ZWC)[4] iZwiązku Strzeleckiego, gdzie na początku 1914 ukończył kurs podoficerski, a następnie oficerski[10].
Po wybuchu wojny wstąpił doLegionów Polskich. 6 sierpnia 1914 wymaszerował z Krakowa w składzie 2 plutonu1 Kompanii Kadrowej[10]. Komisarz Komisariatu Rządu Narodowego w Kielcach (sierpień-październik 1914)[11] i komisarz objazdowyPolskiej Organizacji Narodowej (październik-listopad1914). Działał na terenie Kielc, Jędrzejowa, Zagłębia Dąbrowskiego, Częstochowy i Łodzi[12]. Po ewakuacji PON z Królestwa służył jako oficer ordynansowy I Brygady Legionów Polskich, biorąc udział m.in. w bitwie pod Lipnicą Murowaną[6]. Następnie oddelegowany przez Józefa Piłsudskiego do prac politycznych, m.in. współuczestniczył w powołaniu Zjednoczenia Stronnictw Niepodległościowych w Łodzi (styczeń – luty 1915),Komitetu Naczelnego Zjednoczonych Stronnictw Niepodległościowych w Warszawie (sierpień 1915) oraz Wydziału Narodowego Radomskiego (listopad 1915)[6]. Jednocześnie działał w strukturachPolskiej Organizacji Wojskowej w Warszawie i Radomiu, był m.in. komendantemokręgu radomskiego POW (8 listopad – 5 grudnia 1915)[10]. Zagrożony aresztowaniem przez władze austriackie powrócił do służby liniowej w I Brygadzie. Dowódca kompanii saperów 1 pp (grudzień 1915 – czerwiec 1917), od 2 lipca 1915 pppr., a od 1 stycznia 1917 por.[10] 16 czerwca 1917 przeniesiony 5 pp, gdzie dowodził kompanią szturmową[10]. Pokryzysie przysięgowym internowany wBeniaminowie (22 lipca 1917 – 28 czerwca 1918)[6][13]. Po zwolnieniu szef oddziału wywiadowczego Komendy Naczelnej nr 1 POW (lipiec – listopad 1918)[4]. Uczestniczył w rozbrojeniu Niemców w Warszawie, gdzie z ramienia Piłsudskiego jako jego mąż zaufania przy niemieckiej Radzie Żołnierskiej doprowadził do rozbrojenia i ewakuacji niemieckiego garnizonu w Warszawie[4].
11 listopada 1918 r. Piłsudski spotyka się z niemiecką Radą Żołnierską której przedstawia Boernera jako swojego oficera odpowiedzialnego za ewakuację Niemców z Warszawy. Już 13 listopada odjechało 6 transportów kolejowych z żołnierzami a 19 listopada ostatni. W sumie opuściły Warszawę 22 transporty z 26930 Niemcami. Na ostatniej stronie raportu Boernera z tej ewakuacji jest notatka.”Stwierdzam niniejszym, że Pan Major Boerner sprawnością, taktem, spokojem, energią, słowem, cała swoją osobowością, doprowadził do spokojnej ewakuacji wojsk niemieckich z Warszawy – który to sukces przyczynił się w tych ciężkich chwilach do możebności rozpoczęcia prac nad organizacją państwa, rządu i wojska. Potwierdzam to, jako naoczny świadek i wspólnie z majorem Boernerem pracujący.”[14]
Po utworzeniuMilicji Ludowej w stopniu kpt. był jej Komendantem Głównym (13 grudnia 1918 – 1 sierpnia 1919)[3]. Od Piłsudskiego otrzymał poufne wytyczne dotyczące bezpieczeństwa członków wszelkich bojówek partyjnych. W przeciągu kilku miesięcy mieli oni zostać rozbrojeni, odizolowani lub wciągnięci do wojska. Większość członków ML znalazła się w składzie batalionów etapowych i została wysłana na front. Pozostali weszli m.in. w skład nowo utworzonej Policji Państwowej[7]. Następnie służył wWojsku Polskim, gdzie był szefem Sekcji Defensywy Oddziału II Frontu Litewsko-Białoruskiego[7]. W listopadzie-grudniu 1919 prowadził w Miklaszewiczach z upoważnienia Naczelnika Państwa poufne rozmowy z delegatem rządu sowieckiegoJulianem Marchlewskim. Przygotował spotkanie w Borysowie, lecz nie doszło do niego, ze wzlędu na polską ofensywę[3]. Po wybuchu wojny polsko-bolszewickiej służył w oddziale II sztabu Naczelnego Wodza (18 kwiecień – 12 maja 1920) i w Oddziale II Dowództwa Etapów WP na Ukrainie (12 maja – 2 lipca 1920). Następnie szef Oddziału II Grupy Poleskiej WP (12 lipiec – 9 sierpnia 1920)Władysława Sikorskiego. W trakcie bitwy warszawskiej stał na czele Oddziału II 5 Armii (9 sierpień – 20 września 1920), a następnie 3 Armii (od 20 września 1920)[10][15]. Od 30 lipca 1920 mjr saperów WP. Po zakończeniu działań wojennych od 12 marca 1921 był szefem Oddziału II Inspektoratu Armii nr 4 gen.Stanisława Szeptyckiego w Krakowie, czuwając nad kontrwywiadowczym zabezpieczeniem plebiscytu na Górnym Śląsku[10]. Następnie przewodniczący podkomisji połocko-wilejskiej w Mieszanej Komisji Granicznej polsko-sowieckiej (lipiec 1921 – grudzień 1922)[16]. W styczniu 1923 awansowany na ppłk. saperów i przydzielony doOddziału IV Sztabu Generalnego[10].
1 czerwca 1923 r. Piłsudski wyznaczył Boernera naattaché wojskowego w Moskwie. Pełnił to stanowisko do 1 listopada 1924, gdy to udał się na kurs doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej[17][16][18][19][7]. Po powrocie z Moskwy został przydzielony na referenta do Inspektoratu Armii nr II (15.10.1925 r.), a następnie do 5. Pułku Saperów Kolejowych w Krakowie, gdzie przejął obowiązki dowódcy (12.11.1925 r.)[20][7][21]. 20 stycznia został awansowany na płk dypl. i przeniesiony do Rezerwy Kadrowej Saperów z jednoczesnym wykonywaniem obowiązków w Ministerstwie Przemysłu i Handlu[22], gdzie był szefem samodzielnego wydziału wojskowego, oraz dyrektorem fabryki olejów mineralnych „Polmin”, a od 24 września prezesem Syndykatu Naftowego[10]. Z dniem 31 marca 1929 został przeniesiony w stan spoczynku[23].
W 1929 został wrządzie Kazimierza Świtalskiego. Pozostawał nim do grudnia 1930 w kolejnych rządach:Kazimierza Bartla,Walerego Sławka iJózefa Piłsudskiego[24]. Od 4 grudnia 1931 do 13 kwietnia 1932 był ponownie ministrem poczt i telegrafów wdrugim rządzie Sławka i wrządzie Prystora, pozostawał nim do końca życia[24]. M.in. w okresie pełnienia przez niego tej funkcji zainicjował wybudowanie radiostacji w Raszynie, a także osiedla dla pocztowców Warszawa-Babice (w latach 1936–1939 i od 1987 Boernerowo) obecnie w granicach dzielnicy Bemowo. WIII kadencji został wybrany w okręgu wyborczym nr 23 (Iłża-Wierzbnik)posłem naSejm i należał do klubuBezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem[25]. Był inicjatorem, założycielem i pierwszym prezesem Stowarzyszenia „Bratnia Pomoc Byłym Uczestnikom Walk o Niepodległość”[26]. Był także członkiem komisji dla byłych członków PPS Kapituły Krzyża i Medalu Niepodległości.
Jakominister poczt i telegrafów doprowadził do uzyskania przez Polskę bezpośredniego dostępu telefonicznego z całą Europą. Prezentował koncepcję całkowitej automatyzacji sieci łączności, co miało pozwolić na wyjście z komunikacyjnego zacofania w stosunku do innych państw europejskich[7]. Propagując tę ideę, zwracał uwagę także na inne płynące z niej korzyści, takie jak zmniejszenie bezrobocia i możliwość szybkiego zwrotu nakładów. Rada Ministrów zaakceptowała tę propozycję, a minister dokonał rozeznania w kwestii wyboru najwłaściwszych urządzeń, powołując nawet komisję, która je badała w różnych państwach Europy. Sejm poparł wniosek ministra o fundusze na inwestycję. Ponadto upowszechnił zbiorcze skrzynki pocztowe, wprowadził podział na listy miejscowe i zamiejscowe, zniżki na paczki z książkami i żywnością. Zainicjował także wybudowanie osiedla mieszkaniowego dla pocztowców w Babicach pod Warszawą, które po jego śmierci nazwane zostało w 1936 na jego cześćBoernerowem. W ciągu czterech lat wybudowano osiedle liczące 275 domów wraz z okoliczną infrastrukturą[27].
Zmarł w trakcie pełnienia urzędu na raka płuc[7]. Został pochowany wraz z żoną naCmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A 5-7-14)[28].
Pozostawił po sobie wspomnienia, częściowo opublikowane zob. Boerner Ignacy,Pamiętnik z lat 1904–1905 (wraz z załącznikami), oprac. Tomasz Karbowniczek, Piotrków Trybunalski 2011.
Miał liczne rodzeństwo, siostry: Marię Paulinę (ur. 1862), Zofię (ur. 1867), Annę (ur. 1868), Helenę Augustę (ur. 1872), Wandę Łucję (ur. 1874) oraz braci Edwarda Józefa (ur. 1863) iWładysława Juliusza (1865–1919)[29].
25 lutego 1905 roku ożenił się z Zofią Beatą z Wardyńskich (1880–1963). Mieli syna profesora ekonomii Włodzimierza Stanisława (1908–1974)[10].
Siostrzeńcem Boernera był historykZygmunt Lorentz (1894–1942), a siostrzenicą powieściopisarkaZofia Lorentz.
Prawdopodobnie należał także do masonerii i był członkiem loży „Narodowej” w latach 30.[30]
| W dniu zaprzysiężenia | |
|---|---|
| Późniejsi członkowie rządu |
| W dniu zaprzysiężenia | |
|---|---|
| Późniejsi członkowie rządu |
| W dniu zaprzysiężenia | |
|---|---|
| Późniejsi członkowie rządu |
| W dniu zaprzysiężenia | |
|---|---|
| Późniejsi członkowie rządu |
.png)
