Ichtiologia (gr. ιχθυςikhthus „ryba”[1]; λογοςlogos „słowo, dyskusja”[2]) – działzoologii zajmujący sięrybami, ich systematyką, biologią, morfologią, embriologią, fizjologią, ekologią, rozsiedleniem geograficznym i paleontologią.
Początki ichtiologii sięgająArystotelesa, który opisał około 116 gatunków ryb[3] z regionu wyspyLesbos naMorzu Egejskim. Łacińskie tłumaczenie jego prac opublikowano w 1454 roku[4]. Wrenesansie pojawiły się pierwsze istotne prace z zakresu ichtiologii.Pierre Belon wDe aquatilibus (1553) opisał około 110 gatunków ryb i ich klasyfikację[3]. W 1554Hippolito Salviani(inne języki) opisał i narysował 92 gatunki ryb wAquatilium animalium historiae[5].Guillaume Rondelet wLibri de piscibus marinis wydanej w 1554 opisał 200 gatunków ryb morskich i 50 słodkowodnych. Jego praca zawierała liczne rysunki z wieloma szczegółami anatomicznymi opisywanych ryb[3]. Przełomowe znaczenie w rozwoju systematyki zoologicznej miała pracaFrancisa Willoughby'egoDe Historia Piscium, dokończona po jego śmierci i wydana przezJohna Raya w 1686. Pojawiły się w niej elementy nazewnictwa binominalnego, ale klasyfikacja ta oparta była w znacznym stopniu na anatomii wewnętrznej[3].
Podstawy nowoczesnej ichtiologii stworzył szwedzki uczonyPeter Artedi, nazywany ojcem ichtiologii. Artedi sprecyzował pojęciegatunku i odmiany, połączył gatunki w rodzaje i nadał im nazwy. Zaproponowane przez Artediego nazwyrzędów przetrwały do czasów współczesnych. Opracowaną przez niego pracęIchthyologia uzupełnił i opublikowałKarol Linneusz w dziesiątym wydaniu (1758) swego słynnego dziełaSystema Naturae[3].
W Polsce pierwsze opisy ryb sporządził w XV w.Jan Długosz[6] w dzieleChorographia Regni Poloniae wymienia niektóre gatunki ryb (sieję i leszcza) charakterystyczne dla pewnych rzek i jezior[6]. W XVI w. pojawiło się pierwsze dzieło piśmiennicze z zakresu rybołówstwa: „O sprawie, Sypaniu, Wymierzaniu y Rybieniu stawów. A także o Przekopach, o Ważeniu y prowadzeniu Wody. Książki wszystkim gospodarzom potrzebne. Przez Olbrychta Strumieńskiego z Mysłowic Urzędnika Balickiego wydane”. Drugim było wydane w XVII w. „Opisanie porządku stawowego y przestróg niektórych domowego gospodarowania, z pilnością uczynione od Stanisława Stroynowskiego z Stroynowa”[7].
Rozwój polskiej ichtiologii przypada naXVIII wiek. W latach 1721 i 1736 wydane zostały praceGabriela Rzączyńskiego, w których autor spisał ryby i minogi oraz ich dość szczegółowe rozmieszczenie geograficzne[6]. Oparta naSystema Naturae Linneusza systematyka ryb obejmująca ichtiofaunę rzek i jezior polskich oraz Bałtyku, a także obszerne rozdziały o gospodarce rybackiej pojawiły się w pracyKrzysztofa Kluka „Zwierząt domowych i dzikich, osobliwie krajowych, historyi naturalney początki i gospodarstwo. Potrzebnych i pożytecznych domowych chowanie, rozmnożenie, chorób leczenie, dzikich łowienie, oswojenie, zażycie; szkodliwych zaś wygubienie” (1780)[7].
W XIX w. do rozwoju polskiej ichtiologii swój wkład wnieśli, m.in.:Feliks Paweł Jarocki,Benedykt Dybowski,Antoni Wałecki (nazwany ojcem polskiej ichtiologii[3]),Maksymilian Nowicki iSzymon Syrski[3].
- ↑Jaeger 1944 ↓, s. 109.
- ↑Jaeger 1944 ↓, s. 126.
- ↑abcdefgRyby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973 (wyd. II 1976), seria: Mały słownik zoologiczny. Brak numerów stron w książce
- ↑Eschmeyer et al. Marine fish diversity: history of knowledge and discovery (Pisces) (pdf). „Zootaxa”. 2525, s. 19–50, 2010. (ang.).
- ↑Hippolito Salviani: Aquatilium animalium historiae, liber primus : cum eorumdem formis, aere excusis. 1557.DOI:10.5962/bhl.title.82337. Brak numerów stron w książce
- ↑abcJ. M. Rembiszewski, H. Rolik. Krągłouste i ryby Cyclostomata et Pisces. „Katalog Fauny Polski”. 24, s. 251, 1975. PAN – Instytut Zoologii, PWN, Warszawa.
- ↑abFranciszek Staff: Rozwój rybołówstwa i ichtiologii w Polsce. W: G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970. Brak numerów stron w książce
