 Logo Betclic 1. Ligi | |
 2025/2026 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Dyscyplina | |
| Organizator rozgrywek | |
| Data założenia | 30 maja 1948 |
| Założyciel | |
| Poprzednia nazwa | II liga polska (dosezonu 2007/08) |
| Prezes | Marcin Janicki |
| Partner TV | |
| Sponsor tytularny | |
| Rozgrywki | |
| Liczba drużyn | 18 |
| Wyższy poziom ligowy | |
| Niższy poziom ligowy | |
| Zwycięzcy | |
| Pierwszy zwycięzca | Górnik Radlin (1949) |
| Obecny zwycięzca | Arka Gdynia (2024/2025) |
| Najwięcej zwycięstw | |
| Strona internetowa | |
I liga polska w piłce nożnej (Betclic 1. liga) –druga whierarchii klasamęskichligowych rozgrywekpiłkarskich wPolsce, będąca jednocześnie drugim szczeblem centralnym (II poziom ligowy). Zmagania w jej ramach toczą się cyklicznie (co sezon)systemem kołowym (mecz i rewanż), a przeznaczone są dla 18 polskichdrużynklubowych. Dwa najlepsze zespoły końcowej tabeli uzyskują bezpośredni awans doEkstraklasy, ekipy z miejsc 3-6 walczą o awans w barażach, zaś trzy najsłabsze drużyny relegowane są doII ligi. Od początku zarządzana przezPolski Związek Piłki Nożnej. Kluby zrzeszone są w stowarzyszeniu Pierwsza Liga Piłkarska (PLP). Do sezonu 2007/08 nosiła nazwę II liga.
Od lutego 2017 r. do czerwca 2018 r. rozgrywki nosiły marketingową nazwę Nice I liga[1][2]. Od sezonu 2018/19 do sezonu 2023/24 ich nazwa brzmiała Fortuna I liga[3]. Od sezonu 2024/25 sponsorem tytularnym zostałBetclic[4].
W 1913 r. i 1914 r. przeprowadzono dwie edycjepiłkarskich mistrzostw Galicji – określanych mianemmistrzostw klasy A – w których udział wzięły cztery czołowe polskiedrużyny klubowezaboru austriackiego. Równocześnie – dla pozostałych 20 polskich zespołów działających na obszarze Galicji – zorganizowano rozgrywkiklasy B. Nie była to co prawda klasyczna liga – w dodatku jej zwycięzca nie wywalczał promocji do klasy A – jednak to właśnie od tego momentu można mówić o hierarchiczności zmagań piłkarskich w Polsce i uznać owe rozgrywki za pierwsze w historii polskiej piłki nożnej zmagania drugiego szczebla. Również w 1921 r., podczasnieligowych mistrzostw Polski, istniał podział na dwie klasy. Zwycięzcy okręgowych klas A walczyli o tytuł mistrza Polski, natomiast dla słabszych drużyn, triumfatorówklas B zorganizowano wspólne rozgrywki finałowe. Wystąpiły w nich 4 zespoły:Cracovia II,Pogoń II Lwów,AZS Warszawa iUnion Łódź, z których najlepsze okazały się rezerwy Cracovii. Z przyczyn finansowych w kolejnych latach zrezygnowano z ich przeprowadzania.
Osobny artykuł:Okręgowe rozgrywki w piłce nożnej w okresie międzywojennym.Później, w okresie międzywojennym nie było stopni pośrednich pomiędzy Ekstraklasą a mistrzostwami okręgów (czyli rozgrywkami regionalnymi). Problem awansów do I ligi polskiej rozwiązywały turnieje barażowe. Raz na jakiś czas pojawiały się jednak koncepcje jej utworzenia, których w rzeczywistości nigdy nie zrealizowano. 2 listopada 1929 projekt jej powołania zaproponował na swych łamachPrzegląd Sportowy. Idea nie została podchwycona przez piłkarską centralę, więc dalsze próby jej forowania porzucono. Do pomysłu wrócono niemal dekadę później. W niedzielę, 26 września 1937 odbyła się wCzęstochowie konferencja przedstawicieli ośmiu klubów A-klasowych, podczas której omawiano szczegóły utworzenia ogólnokrajowej II ligi, a uczestniczyli w niej delegaci:
Dodatkowo do udziału w niej zaproszono przedstawicieli czterech kolejnych drużyn, którzy jednakże nie pojawili się na spotkaniu. Były to:
Podczas konferencji rozmawiano o utworzeniu narodowej B-klasy, którą miało tworzyć wspomnianych 12 klubów, jednak i z tego projektu nic nie wyszło. Turnieje barażowe o awans do Ekstraklasy były w czasach międzywojennych sprawą dość skomplikowaną. Najpierw należało wygrać właściwą miejscowo regionalną A-klasą. Następnie rozgrywano spotkania między mistrzami A-klas z sąsiednich województw, wyłaniając w ten sposób mistrza makroregionu. Ostatnim etapem były zaś ogólnopolskie baraże, do których przystępowali czterej mistrzowie makroregionów: Polski płd.-zach., Polski płd.-wsch., Polski płn.-zach. oraz Polski płn-wsch. Z tego grona do Ligi awansowały dwa kluby. Przykładem na opisanie tego procesu są baraże, które miały miejsce jesienią 1937. Zwycięzca warszawskiej A-klasyPolonia Warszawa, spotkała się najpierw z mistrzami sąsiednich okręgów –Gryfem Toruń,HCP Poznań orazUnionem-Touring Łódź, a zwyciężając w tym turnieju została mistrzem północno-zachodniej Polski. W barażach ogólnopolskich warszawianie grali ze Śmigłym Wilno (mistrz płn.-wsch. Polski), Unią Lublin (mistrz płd.-wsch. Polski) oraz Brygadą Częstochowa (mistrz płd.-zach. Polski). Z grona tych czterech drużyn awans do Ekstraklasysezonu 1938 wywalczyły Polonia oraz Śmigły, które zastąpiły spadkowiczów –Garbarnię Kraków oraz Dąb Katowice.
Pierwsze, realne plany zawiązania właściwej II ligi polskiej pojawiły się w 1947 r. Już rok później, w trakcie31. Walnego Zgromadzenia PZPN (zorganizowanego wWarszawie w dniach 14 lutego i 15 lutego 1948) projekt jej utworzenia próbowali przeforsować delegaci zGdańska. Przeciwni temu byli jednak działacze z najsilniejszych piłkarsko ośrodków (Warszawa,Łódź,Kraków,Śląsk) i koncepcję tę trzeba było odłożyć do następnego spotkania. Tak się też stało i podczas32. Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia PZPN wWarszawie, uchwałą z dnia 30 maja 1948, formalnie powołanoII ligę państwową (jak ją pierwotnie nazywano), mającą liczyć 18 drużyn grających w jednej grupie. Jednak w przeddzień oficjalnego startu – uchwałąPZPN z 19 lutego 1949 – powiększono ją do 20 klubów, dzieląc przy tym na dwie grupy: północną i południową (w każdej po 10 drużyn). Pierwsze mecze (w sumie 10 spotkań) rozegrano 20 marca 1949 podczas inauguracyjnej kolejkisezonu 1949. Premierowego gola zdobyłJózef Kokot (piłkarzNaprzodu Lipiny) w pojedynku przeciwkoBłękitnym Kielce. Pierwszymi zwycięzcami zostały:Garbarnia Kraków (w grupie północnej) iGórnik Radlin (w grupie południowej) i to one awansowały do Ekstraklasy. Formalnie tytuł mistrza II ligi polskiej przyznano jednak tylko „Górnikom”, którzy po dramatycznym barażowym trójmeczu ogralikrakowian (4:2, 0:2 i 4:3). Tytuły pierwszych drugoligowychkrólów strzelców wywalczyli: w grupie północnej –Mieczysław Nowak (Garbarnia Kraków) z 24 bramkami (później słusznie uznany zakróla strzelców całych rozgrywek), zaś w grupie południowej – Franke (Górnik Radlin), strzelec 19 goli. Niezbyt chlubne miano pierwszych spadkowiczów przypadło natomiast:Ognisku Siedlce iPTC Pabianice (w grupie północnej) orazBłękitnym Kielce iPafawagowi Wrocław (w grupie południowej).
Później II liga polska wielokrotnie zmieniała swoją formułę – rozgrywana była w jednej, dwóch lub czterech (jedynie w latach1951–1952) grupach. 4 lutego 1951 podjęto bowiem uchwałę o przekształceniu II ligi polskiej na wzórradziecki tak, by każde z 17 nowo utworzonych województw miało przynajmniej jeden zespół w tej klasie, toteż już wsezonie 1951 wystąpiły w niej aż 32 drużyny (po 8 ekip w każdej z 4 grup). Dodatkowo, przedsezonem 1952 powiększono ją o kolejnych 8 zespołów, do – rekordowej w całej historii tej klasy – liczby 40 drużyn, grających nadal w 4 grupach. Różnice w poziomie były jednak na tyle znaczne, że po roku wycofano się z tego pomysłu i w marcu do rozgryweksezonu 1953 dopuszczono jedynie 14 ekip. Wycofanie prawie 1/3 wcześniejszego składu stało się zaczątkiem utworzeniaIII ligi polskiej. Systemem jednogrupowym grano przez cztery kolejne sezony (wedycji 1954 – na skutek wycofania sięLotnika Warszawa iZawiszy Bydgoszcz – w zaledwie jedenastozespołowym gronie, co do dziś jest najmniejszą liczbą w historii).
Uchwałą z 16 lutego 1957 powiększono II ligę polską – odsezonu 1957 – do 24 drużyn (grających ponownie w dwóch grupach). Kolejna zmiana nastąpiła przedsezonem 1961, gdy to 18 lutego 1961 połączono obydwie grupy w jedną 18-zespołową, by po roku (17 lutego 1962) znów je podzielić na dwie (zaledwie 8-zespołowe). Ta reforma miała jednak logiczne uzasadnienie, bowiem podczas47. Walnego Zgromadzenia (sprawozdawczego) PZPN, obradującegoWarszawie w dniach 17 lutego i 18 lutego 1962, podjęto uchwałę by odsezonu 1963 (a formalnie1962/1963) – wzoremniższych klas rozgrywkowych – przejść z systemu „wiosna-jesień” na bardziej europejski model „jesień-wiosna” (podobnie miało się stać w przypadku I ligi). Pierwszą kolejkę nowego systemu (będącą jednocześnie inauguracyjnąsezonu 1962/1963) rozegrano 11 sierpnia 1962. Od tego czasu w jednej grupie II ligi polskiej występowało niezmiennie 16 klubów.
27 czerwca 1973 uchwałą PrezydiumPZPN – na fali euforii, spowodowanej wspaniałymi występaminarodowej reprezentacji PolskiKazimierza Górskiego – postanowiono odsezonu 1973/1974 dwukrotnie powiększyć II ligę polską (dwie grupy po 16 drużyn). W tenże sposób i z niezmienną liczbą drugoligowców (czyli w sumie 32) grano przez kolejnych 16 sezonów (dosezonu 1988/1989), zmieniały się tylko osie nazw grup (raz „północ-południe”, raz „wschód-zachód”). Dopiero w 1989 – poniekąd na fali przemian ustrojowych kraju – postanowiono przy okazji zreformowaćrodzimą piłkę. W ten sposób odsezonu 1989/1990 II liga polska liczyła 20 klubów, grających w jednej grupie. Eksperyment ów przetrwał zaledwie dwa lata (dosezonu 1990/1991) i odedycji 1991/1992 grano z powrotem w dwóch grupach (tym razem już 18-zespołowych).
System dwugrupowy utrzymał się dosezonu 1998/1999 (jedynie przededycją 1998/1999 – pod kątem planowanej reformy – zmniejszono liczbę klubów w każdej z nich do 14). W 1999 połączono obydwie grupy w jedną (aż 24-drużynową), tak więc wsezonie 1999/2000 każda z ekip rozegrała aż 46 ligowych bojów, co jest absolutnym rekordem w długiej historiipolskiego futbolu i pewnie przez całe dekady takim pozostanie. Motywem przewodnim reformyPZPN była 20-zespołowa II liga polska i wsezonie 2000/2001 udało się do niego dojść.Po dwóch latach – przedsezonem 2002/2003 – zmniejszono liczbę klubów do 18. Mistrz oraz wicemistrz uzyskiwali bezpośredni awans doI ligi, natomiast drużyna z 3. miejsca rozgrywała dwumeczowy baraż z 14. zespołemI ligi. Cztery ostatnie kluby (z miejsc 15., 16., 17. i 18.) spadały bezpośrednio dostarej III ligi polskiej, zaś cztery kolejne (z miejsc 11., 12., 13. i 14.) rozgrywały dwumeczowe baraże z wicemistrzami poszczególnych grup starej III ligi (o układzie poszczególnych par decydowało losowanie). Wsezonie 2008/2009 nastąpiła reorganizacja rozgrywek, wskutek której nazwa I ligi przypadła drugiemu poziomowi rozgrywkowemu. Od tego czasu najwyższą klasą rozgrywkową w Polsce jest Ekstraklasa.
Odsezonu 2009/2010 zmieniono po raz kolejny zasady awansów i spadków. Wówczas do Ekstraklasy bezpośrednio awansowały dwie najlepsze drużyny, a do II ligi spadały cztery ostatnie kluby. Od sezonu2014/2015 15. drużyna ligi miała szansę na utrzymanie się w I lidze, jednak w tym celu musiała rozegrać dwa mecze barażowe z 4. drużyną II ligi. Odsezonu 2018/2019 zrezygnowano z rozgrywania barażów, dlatego 15. miejsce w I lidze gwarantowało bezpośrednie utrzymanie. Do grania w lidze upoważnia otrzymanie od PZPN licencji na dany sezon rozgrywkowy. Jednym z wymogów licencyjnych jest posiadanie oświetlenia na stadionie. Od 2020 r. niezbędna będzie również podgrzewana murawa. Kolejna ważna zmiana została wprowadzona od sezonu 2019/20. Od tego czasu do Ekstraklasy mogą awansować aż 3 kluby. Pierwsze dwa awansują bezpośrednio. Z kolei drużyny z miejsc 3–6 rozegrają między sobą mecze barażowe. Z ligi spadać będą nadal trzy drużyny.
W 2014 r. przekształcono stowarzyszenie Piłkarska Liga Polska (działające od 2001 r.) w stowarzyszenie Pierwsza Liga Piłkarska (PLP) z siedzibą w PZPN. W latach 2012–2016 prezesem PLP byłMichał Listkiewicz. Od 2016 r. do lipca 2019 r. funkcje prezesa pełniła Martyna Pajączek. 19 lipca 2019 prezesem PLP wybrano Marcina Janickiego. PLP jest organizacją piłkarskich klubów I ligi, mającą na celu rozwój współpracy pomiędzy nimi, w szczególności w zakresie podejmowania decyzji istotnych dla funkcjonowania tych rozgrywek, promocję I ligi oraz zwiększenie zainteresowania rozgrywkami I ligi wśród obecnych i potencjalnych kibiców piłki nożnej.
Ważną cechą klubów I ligi jest ich lokalność – są ważne dla lokalnych społeczności, starają się przyciągać na trybuny rodziny, prowadzą szkolenie piłkarskie dla dzieci i młodzieży, a jednocześnie angażują przedstawicieli lokalnego biznesu. Dużą rolę w życiu klubów odgrywają działania charytatywne i zaangażowanie w życie lokalnej społeczności.
Zarząd PLP liczy trzy osoby. Prezesem jest Marcin Janicki[5]. Funkcje wiceprezesów pełnią Leszek Bartnicki, który był prezesem GKS Tychy, a obecnie sprawuje tę funkcję w Resovii Rzeszów oraz Zbigniew Prejs, na co dzień związany z Chrobrym Głogów. W komisji rewizyjnej zasiadają Dawid Błaszczykowski, Bogdan Kłys, Piotr Sadczuk i Tomasz Lisiński.
Od sezonu 2006/07 do sezonu 2007/08 rozgrywki były pokazywane przezTelewizję Polską na antenachTVP Sport,TVP3 orazTVP Info[6][7]. Umowa - gwarantująca pokazywanie dwóch meczów w kolejce oraz magazynu ligowego – miała obowiązywać przez trzy sezony[8] (do czerwca 2009)[9], jednak 26 września 2008 PZPN podjął uchwałę o wypowiedzeniu umowy ze skutkiem natychmiastowym[10]. W październiku 2008 prawa medialne do "nowej" I ligi nabyłaTelekomunikacja Polska S.A., która oprócz transmitowania spotkań na antenieOrange Sport iOrange Sport Info produkowała również magazyn podsumowujący każdą kolejkę. Umowa była przedłużana aż do końca sezonu 2014/2015[11]. Na początku 2015 roku PZPN podpisał 3-letnią umowę zTelewizją Polsat na pokazywanie dwóch spotkań z każdej kolejki I ligi wraz z magazynem ligowym, począwszy od sezonu 2015/2016 do sezonu 2017/2018[12][13]. Umowa została przedłużona na kolejne 3 sezony od 2018/2019 do 2020/2021. W kwietniu 2020 roku umowa została przedłużona po raz kolejny i obowiązuje do sezonu 2023/2024[14]. Wszystkie mecze rozgrywek są dostępne odpłatnie wstreamingu, drogą internetową za pośrednictwem usługiPolsat Box GO, dostępnej w aplikacjach dedykowanych m.in. dla smartfonów, tabletów, telewizorów, a także poprzez stronę internetową dla komputerów stacjonarnych i laptopów. Trzy mecze każdej kolejki są emitowane na antenachPolsat Sport i niekiedy takżePolsat Sport Extra lubPolsat Sport News. Mecze internetowe realizowane są minimum z czterech kamer, z powtórkami, z komentarzem oraz oprawą graficzną.[15][16][17][18]. Wszystkie magazyny ligowe dostępne były po ich premierze na kanałach Polsat Sport, w serwisiePolsat Box Go oraz na stronie internetowej polsatsport.pl.
Przez kilka miesięcysezonu 2009/10 sponsorem tytularnym ligi była firma bukmacherska Unibet, jednakże z powodu uchwalenia przez polski rząd ustawy antyhazardowej współpracę zakończono.
W lutym 2017 r. PLP sfinalizowała rozmowy z firmą Nice – producentem automatyki do bram, która była sponsorem tytularnym ligi do końca czerwca 2018 r. W tym samym czasie udało się również sfinalizować rozmowy ze sponsorem oficjalnym Fortuna Online Zakłady Bukmacherskie Sp. z o.o. oraz z partnerem ligi firmą Oshee.
W lipcu 2018 r. podpisano nową umowę z firmą Fortuna Online Zakłady Bukmacherskie Sp. z o.o, na mocy której stała się ona sponsorem tytularnym ligi na trzy kolejne sezony. Przedłużono również na kolejny sezon umowę z firmą OSHEE. W lutym 2021 r. umowa ze sponsorem tytularnym firmą Fortuna została przedłużona do końca sezonu 2023/2024. Pierwsza Liga Piłkarska związała się także umową z firmą motoryzacyjną Suzuki Motor Poland, a także firmą telekomunikacyjną INEA. W tym czasie rozgrywki współpracowały także z innymi partnerami takimi jak firma FoodCare, Zarys, Zakopiańska czy Galicjanka.
Od sezonu 2024/25 sponsorem tytularnym zostałBetclic[4].
Na zapleczu Ekstraklasy ważne jest szkolenie młodzieży w przy klubowych akademiach. Ponadto w I lidze w każdym meczu obowiązkowo musi grać jeden młodzieżowiec. Od sezonu2016/17 w I lidze zaczął obowiązywać program Pro Junior System, który nagradza drużyny grające zawodnikami do 21. roku życia. Klubom przyznawane są punkty za spędzony przez zawodników czas na boisku. W pierwszym sezonie dla pięciu najlepszych drużyn PZPN przewidział w sumie 4,5 mln zł, w kolejnym dla siedmiu najlepszych drużyn 6 mln zł. Od sezonu 2021/22 pula nagród została zwiększona o dodatkowe 3 mln zł, które dzielone jest proporcjonalnie do minut rozegranych przez młodzieżowców we wszystkich klubach.
Po raz pierwszy w historii I ligisystem VAR został użyty w meczuChojniczanka Chojnice –Raków Częstochowa (sezon 2017/18). Od sezonu 2021/22 na stałe do pierwszoligowych rozgrywek został wprowadzony system VAR-Light (uproszczona wersja systemu VAR), a PZPN był jedną z pierwszych federacji na świecie, która podjęła się pilotażowego projektu. Sędziowie w tej wersji systemu nie mają do dyspozycji operatora powtórek, a sygnał dochodzący do VAR musi pochodzić z minimum czterech kamer.
| Sezony | Liczba grup | Liczba drużyn w grupie | Liczba drużyn |
|---|---|---|---|
| 1949-1950 | 2 | 10 | 20 |
| 1951 | 4 | 8 | 32 |
| 1952 | 4 | 10 | 40 |
| 1953-1956 | 1 | 14 | 14 |
| 1957-1960 | 2 | 12 | 24 |
| 1961 | 1 | 18 | 18 |
| 1962 | 2 | 8 | 16 |
| 1962/63-1972/73 | 1 | 16 | 16 |
| 1973/74-1988/89 | 2 | 16 | 32 |
| 1989/1990-1990/1991 | 1 | 20 | 20 |
| 1991/92-1997/98 | 2 | 18 | 36 |
| 1998/99 | 2 | 14 | 28 |
| 1999/2000 | 1 | 24 | 24 |
| 2000/2001-2001/2002 | 1 | 20 | 20 |
| 2002/2003- | 1 | 18 | 18 |
Kluby, uczestniczące w tej klasie rozgrywkowej od sezonu 2018/19 muszą spełnić następujące kryteria infrastrukturalne:
Minimalna infrastruktura musi obejmować:
| Uczestnicypoprzedniej edycji | |||
|---|---|---|---|
| ARK | Arka Gdynia | 3 | |
| GKŁ | Górnik Łęczna | 5 | |
| ODO | Odra Opole | 6 | |
| WPŁ | Wisła Płock | 7 | |
| MIE | Miedź Legnica | 8 | |
| TYC | GKS Tychy | 9 | |
| WKR | Wisła Kraków  | 10 | |
| STR | Stal Rzeszów | 11 | |
| CHG | Chrobry Głogów | 12 | |
| ZNI | Znicz Pruszków | 13 | |
| BBT | Bruk-Bet Termalica Nieciecza | 14 | |
| PWA | Polonia Warszawa | 15 | |
 Spadek zEkstraklasy 2023/2024 | |||
| WAR | Warta Poznań | 16 | |
| RCH | Ruch Chorzów | 17 | |
| ŁKS | ŁKS Łódź | 18 | |
 Awans zII ligi 2023/2024 | |||
| PSI | Pogoń Siedlce | 1 | |
| KOT | Kotwica Kołobrzeg | 2 | |
| po barażach | |||
| SSW | Stal Stalowa Wola | 4 | |
Oznaczenia:
| |||
Nazwy drużyn, które wywalczyły awans do I ligi (ekstraklasy) wytłuszczono.
Ponieważ grupy dawnej II ligi były różnie oznaczane w różnych okresach, poniżej opisano je zgodnie z geograficzną lokalizacją ich obszarów (Pn – północna, Pd – południowa, Z – zachodnia, W – wschodnia, a przy czterech grupach – odpowiednio PnZ, PnW, PdZ, PdW).
7 klubów
6 klubów
4 kluby
3 kluby
2 kluby
1 klub
| Reprezentacje |
| ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rozgrywki ligowe |
| ||||||||||
| Rozgrywki pucharowe |
| ||||||||||
| Rozgrywki młodzieżowe |
| ||||||||||
| Nagrody i wyróżnienia | |||||||||||
| Pozostałe | |||||||||||
| Funkcjonujące |
|
|---|---|
| Nieistniejące |
