III Republika Francuska (fr.Troisième République) – forma ustrojowa państwafrancuskiego, proklamowana 4 września 1870 roku. Trwała 70 lat, doklęski Francji, zawarcia separatystycznegorozejmu z III Rzeszą i udzielenia przez francuskie Zgromadzenie Narodowe 10 lipca 1940 roku nadzwyczajnych pełnomocnictw premierowi – marszałkowiPhilippe’owi Pétainowi, który na ich podstawie ogłosił się „głową państwa francuskiego” (fr.L’État Français). Na tej zasadzie sukcesorem III Republiki byłaFrancja Vichy.
III Republika Francuska proklamowana została po klęsce wwojnie z Prusami i związanym z nią upadkuII Cesarstwa[2]. Po zakończeniu wojny domowej w 1871 roku pomiędzy rządem wersalskim a komunardami paryskimi, prezydentem III Republiki został dotychczasowy szef rząduAdolphe Thiers, głównie za zasługi w rozbiciuKomuny Paryskiej, za co z kolei ulica paryska zwała go „okrutnym karłem”. Starał się on przede wszystkim o szybką spłatę 5 miliardów kontrybucji wojennej, od której Niemcy uzależnili wycofanie swych wojsk okupacyjnych z Francji. Udało mu się to, dzięki znacznemu podniesieniu podatków pośrednich i podatku gruntowego.
Mimo licznych prób wskrzeszenia monarchii, nie udawało się tego dokonać wobec sporów wśród jej zwolenników. Republika więc trwała, a nawet rozwijała się pomyślnie, czemu sprzyjał długi okres pokoju, trwający do 1914 roku. W 1875 roku uchwalona zostałanowa konstytucja, która znacznie umocniła władzę prezydenta, czyniąc zeń praktycznie monarchę bez korony. Mimo protestów prawicy „Marsylianka” stała się hymnem państwowym, a dzień zdobyciaBastylii 14 lipca świętem narodowym. Upowszechnione i rozbudowane zostało szkolnictwo wszystkich typów. Nastąpiła liberalizacja prasy i wydawnictw książkowych. Rozwinęło się ustawodawstwo socjalne. Utrzymujące się rządy prawicowe prowadziły politykę klerykalną, w związku z czym w reakcji na Komunę Paryską rozpoczęto w 1876 roku budowę wielkiej, białejbazyliki Sacré-Cœur na wzgórzuMontmartre wParyżu, gdzie zaczął się ruchkomunardów.
W latach 1880–1914 produkcja przemysłowa podwoiła się i przekroczyła połowę produkcji globalnej Francji, która stała się w ten sposób państwem przemysłowo-rolniczym. Rozwinęły się stare i powstały nowe gałęzie przemysłu: górnictwa węglowego, czarnej metalurgii, aluminium, samochodowy, tekstylny, nawozów sztucznych, kinematograficzny i inne. Sieć kolejowa we Francji osiągnęła 50 tysięcy kilometrów długości. Spektakularnym obrazem gospodarczego rozwoju Francji byływystawy światowe, urządzone w Paryżu w 1889 roku, w stulecieWielkiej Rewolucji Francuskiej, oraz w 1900 roku. Po pierwszej w Paryżu pozostała ponad 300-metrowej wysokości stalowa, ażurowawieża zaprojektowana przezGustave’a Eiffela, druga ściągnęła rekordową liczbę ponad 50 milionów zwiedzających[3]. Podczas jej trwania odbyły sięII Letnie Igrzyska Olimpijskie i nastąpiło uruchomienie pierwszej liniimetra paryskiego, liczącego 16 stacji. Ostatnie dziesięciolecia we Francji przedI wojną światową toBelle époque („Piękna epoka”). Kwitło życie artystyczne, w sztuce zapanowałyimpresjonizm isecesja, w 1895 roku narodziło się kino, a prasa awansowała do roli masowego medium. Przykładem znaczenia prasy była tzw.afera Dreyfusa, która przez 10 lat angażowała emocje Francuzów. Afera ta wpłynęła na ukształtowanie nowego układu politycznego, który współtworzyły: blok lewicy, skupiający różne ugrupowania, od republikańskich radykałów po socjalistów, oraz blok prawicy (Action Française)[2].
W czasach III Republiki, Francja utrwaliła swewładztwo kolonialne wAlgierii,Maroku,Tunezji i naMadagaskarze, a także rozszerzyła swe kolonie o Francuską Afrykę Równikową i Zachodnią,Mauretanię,Senegal iKongo (francuskie) w Afryce oraz o PółnocnyWietnam,Laos iKambodżę w Indochinach. Gdy w 1904 roku Francja zaakceptowała włączeniePaństwa Kościelnego doKrólestwa Włoch i ustanowienieRzymu jego stolicą, nastąpiło zerwanie stosunków z papiestwem. Spór zakończył się zniesieniemkonkordatu, pełnym rozdziałem Kościoła od państwa, dokonanym przyjęciem w 1905 rokuodpowiedniej ustawy przez rządzący od sześciu lat blok lewicy[2], zlikwidowaniem subwencji państwowych dla Kościoła i upaństwowieniem jego majątku.
Wokresie międzywojennym w III Republice następowały częste zmiany prawicowych lub centroprawicowych rządów, przedzielane krótkimi okresami rządów lewicy (w latach 1924–1926 rząd tzw. kartelu lewicy, w latach 1936–1938 Frontu Ludowego). W latach 30. XX wieku Francja prowadziłapolitykę ustępstw wobecNiemiec, m.in. podpisującukład monachijski[2].
Francja była najmocniejszym militarnie państwem w Zachodniej Europie. Armia francuska liczyła w 1875 roku 490 000 żołnierzy. Wśród tylu żołnierzy służyło ponad 200 Polaków.
.svg)
