| Data i miejsce urodzenia | 26 marca 1904 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Premier Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie | |
| Okres | od 8 sierpnia 1955 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
Hugon Hanke (ur.26 marca1904 wSiemianowicach, zm.19 grudnia1964 w Warszawie) – polski działacz związkowy i polityk, w 1955 premierrządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie. Od lipca 1952 agent Departamentu IMinisterstwa Bezpieczeństwa Publicznego okryptonimieWażny, 8 września 1955, pełniąc funkcję premiera rządu na uchodźstwie przyjechał na stałe doPRL.
Pochodził z rodziny górniczej. Pracował jako robotnik wHucie Laura. CzłonekPolskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, uczestnikIII powstania śląskiego, walczyłpod Górą św. Anny. DziałaczChrześcijańskiego Zjednoczenia Zawodowego Rzeczypospolitej Polskiej (od 1930 sekretarz okręgowy ChZZ w Katowicach, od 1936 wiceprezes Zarządu Głównego). Członek Rady Wojewódzkiej i Zarządu GłównegoPolskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej DemokracjiWojciecha Korfantego, a po 1937 członek Rady Naczelnej i Zarządu GłównegoStronnictwa Pracy.
Wkampanii wrześniowej 1939 nie byłzmobilizowany. W czasie agresji niemieckiej ewakuował się do południowo-wschodniej Polski, poagresji ZSRR na Polskę przekroczyłgranicę polsko-rumuńską. Następnie samodzielnie przezBukareszt,Jugosławię iGrecję dostał się doFrancji. Wstąpił doWojska Polskiego. W stopniu kaprala walczył wkampanii francuskiej. Wzięty do niewoli niemieckiej, znalazł się wstalagu wStrasburgu. Uciekł w 1941 i przez Lyon (na terenienieokupowanej Francji Vichy),Hiszpanię iIrlandię dotarł doWielkiej Brytanii. Tu służył w1. Dywizji PancernejPolskich Sił Zbrojnych.
Odnowił kontakty z działaczamiStronnictwa Pracy przebywającymi na uchodźstwie. W konsekwencji pod koniec 1943 został przeniesiony do pracy w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Rządu RP na Uchodźstwie, gdzie zastał go koniec wojny. Pozostał w Wielkiej Brytanii, działał w emigracyjnym Stronnictwie Pracy, wchodząc do frakcji sympatyzującej z prezydentemAugustem Zaleskim i tzw. Grupą Zamku. W 1951 powołany doIV Rady Narodowej RP, 21 stycznia 1952 mianowany przez prezydenta Zaleskiego ministrem bez teki wrządzie Romana Odzierzyńskiego, funkcję tę pełnił również wrządzie Jana Hryniewskiego. CzłonekRady Rzeczypospolitej Polskiej z desygnacji Stronnictwa Pracy.
W konflikcie politycznym, który nastąpił w 1954 pomiędzyAugustem Zaleskim, kończącym swą kadencję prezydencką, aEgzekutywą Zjednoczenia Narodowego opowiedział się po stronie prezydenta.
Pełniąc funkcję ministra zgłosił się w lipcu 1952 doataszatu wojskowego przyambasadzie PRL w Londynie, dobrowolnie oferując komunistom swe usługi. Używając początkowo fikcyjnego nazwiska przedstawił swoje możliwości dotarcia do najważniejszych informacji z życia struktur politycznych uchodźstwa. Był najważniejszym informatorem bezpieki w strukturach emigracji londyńskiej, agentem Departamentu IMinisterstwa Bezpieczeństwa Publicznego okryptonimieWażny, przekazując bezpiece dokumenty władz RP, za co pobierał wynagrodzenie. Informował o działalności Rządu RP i Rady Narodowej, o akcji zjednoczeniowej emigracji i reperkusjach afery Bergu[1], związanej z ujawnieniem przezMinisterstwo Bezpieczeństwa Publicznego, że niektóre działania emigracyjnych partii były finansowane przezCIA. Bezpieka finansowała jego podróże do ośrodków emigracyjnych wBelgii iFrancji[2].
Po upadkurządu Stanisława Mackiewicza – 8 sierpnia 1955 prezydent August Zaleski powołał Hankego na stanowisko premiera.
Nieoczekiwanie 8 września 1955 Hanke znalazł się wPRL, gdzie udał się z wizyty we Włoszech[3]. Wspominając te wydarzeniaJuliusz Nowina-Sokolnicki mówił:Wśród członków Rządu i Rady Rzeczypospolitej przeważały przypuszczenia, że został on porwany w drodze do Rzymu przez Bezpiekę i oczywiście zmuszony do nawoływania emigracji do powrotu. Złudzenia te się rozwiały, gdy natrafiono w mieszkaniu p. Hanke na ślady jego współpracy z wywiadem krajowym[4]. 10 września władze PRL rozpoczęły akcję propagandową w radiu i prasie, obejmowała ona również konferencje prasowe i publiczne wystąpienia Hankego. Hanke krytykował londyńskich polityków emigracyjnych, skupiając się na niejasnościach finansowych i tzw. aferze Bergu i apelował do emigrantów o powrót do kraju. W PRL został członkiem zarządu głównego powołanego w październiku 1955Towarzystwa Łączności z Polonią Zagraniczną „Polonia”.
Został pochowany naCmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera C 2 rz. 13 m. 15)[5].
| W dniu zaprzysiężenia | |
|---|---|
| Późniejsi członkowie rządu |
| W dniu zaprzysiężenia | |
|---|---|
| Późniejsi członkowie rządu |
