To jest wersja przejrzana tej strony
Ten artykuł dotyczy kultury miejskiej. Zobacz też:hip-hop – gatunek muzyki rozrywkowej. | Zobacz multimedia związane z tematem:Hip-hop (kultura) |
Hip-hop –miejska kultura[1], powstała wafroamerykańskich społecznościach wNowym Jorku w latach siedemdziesiątych XX wieku[2]. Zapoczątkowana została w południowej częściBronxu. Początkowo miała służyć terapii młodzieży i przyczyniała się do zapobiegania wojnom gangów[3].
DJAfrika Bambaataa wprowadził pojęcie czterech filarów hip-hopu, którymi sąrap,DJ-ing,b-boying igraffiti[4][5][6]. Część środowiska hip-hopowego dodaje jeszcze piąty filar – wiedzę, gdyż jej brak wywołuje nieprawdziwy, stereotypowy wizerunek tej kultury[7]. Innym, ważnym elementem, jestbeatbox.
Od momentu powstania w południowymBronksie, kultura hip-hopu rozprzestrzeniła się na cały świat[8].Muzyka hip-hop powstała, gdy DJ-e zaczęli tworzyć bity za pomocązapętlania zapisów partii solowych, granych oryginalnie na perkusji na dwóch gramofonach, robiąc tak zwanysampling. Do tego doszedłrap, czyli rodzaj ekspresji wokalnej, polegający na rytmicznym wypowiadaniu słów i ich rymowaniu, orazbeatbox – technika wokalna, polegająca głównie na naśladowaniu dźwięków i różnych efektów technicznych, stosowanych przezDJ-ów. Oryginalny taniec i styl ubierania się, stworzony przez fanów nowej muzyki, spowodował rozbudowę i udoskonalenie się wciąż powstającej kultury.
Nazwahip-hop jest połączeniem dwóch slangowych określeń – „hip” (znaczącego „teraźniejszy, obecny, świadomy, dobrze poinformowany, modny, popularny”[9]; dosłownie też „biodro”) i „hop”, oznaczającego specyficzny styl poruszania się, podskoki, taniec.
Keith „Cowboy” Wiggins, członekGrandmaster Flash and the Furious Five, wymyślił terminhip-hop w 1978 podczas przedrzeźniania kolegi, który dołączył doamerykańskiej armii,scatując słowa „hip/hop/hip/hop” w sposób, który przedrzeźniał rytm marszu żołnierzy[10]. Później Cowboy wprowadził to wyrażenie do własnych występów[11]. Pierwotnie termin „hip hoppers” miał pejoratywny wydźwięk, ale niedługo zaczął być identyfikowany z powstająca kulturą.
W 1979 roku grupaThe Sugarhill Gang wydała utwór uznawany za jeden z pierwszych kawałków rapowych –Rapper’s Delight. Rozpoczyna się on słowami „I said a hip hop. The hippie, the hippie. To the hip hop. And you don’t stop”, co przyjęto później za jeden ze źródłosłowów terminuhip-hop[12].
Inne źródła podają, że nazwa wzięła się od hasła wykrzykiwanego przez ulicznych tancerzy: „Hip Hop, Don’t Stop!”, które było zarazem tytułem utworuMana Parrisha[13][3].
Słówhip-hop używałMC Lovebug Starski w przerwach między nagraniami, aby podtrzymać rytm.
 | Zobacz kolekcję cytatówo hip-hopie w Wikicytatach |
Turntablizm to sztuka prezentowana przez osoby zwaneDJ-ami, polegająca na posługiwaniu się gramofonem poprzez tworzenie scratchy czy beat jugglingów na płycie winylowej. Jednym z pierwszychDJ-ów jestDJ Kool Herc, który wydzielił tak zwane „breaki” (części utworów, skupiające się na samym bicie) jako oddzielne formymuzyki hip-hop. Wraz z rozwojem technik muzycznych, DJ-eGrandmaster Flowers,Grandmaster Flash,Grand Wizard Theodore iGrandmaster Caz poczynili dalsze innowacje, m.in. poprzez wprowadzenieskreczy.
Zgodnie z tradycją, DJ używa równocześnie dwóch płyt i miksuje pomiędzy nimi. Są one połączone z mikserem,wzmacniaczem,głośnikami i innym elektronicznym sprzętem muzycznym, w tym mikrofonem iefektem gitarowym. DJ miksuje dwie aktualnie grające płyty i/lub wykonuje „scratching”, poruszając jedną z płyt i manipulując równocześniecrossfaderem na mikserze. W efekcie miksowania dwóch płyt powstaje unikalny dźwięk wytworzony przez pozornie połączone brzmienie dwóch utworów w jeden.
Role DJ-a iproducenta muzycznego są różne, choć w pewnym stopniu się pokrywają[14]. DJ przybliża rzadkie utwory i nowych artystów klubowej publiczności poprzez wprowadzanie ich do obiegu.
W początkach hip-hopu DJ-e byli gwiazdami, ponieważ tworzyli nową muzykę i bity ze swoich płyt. Pod koniec lat 70. za sprawą twórczych raperów takich jakKurtis Blow,Melle Mel zGrandmaster Flash czyFurious Five, czołową rolę przejęli MCs.
Rapowanie (znane też jako emceeing[15], MCing[15] lub po prostu rymowanie[16]) to „wypowiadanie lub rytmiczne recytowanie rymujących się słów przy mocnym akompaniamencie”[17]. Zazwyczaj składają się na nie złożone gry słowne, szybka „nawijka” i wykorzystanie ulicznegoslangu, którego część przynależy wyłącznie do kultury hip-hopowej. Rapowanie wykonywane jest do bitu, który może być stworzony przez DJa albobitboksera. Rapować można również bez akompaniamentu.
Składniki rapu to treść, flow („płynięcie” po bicie, na które składają się rytm irymy) oraz nawijka.
Użycie słowa „rap” do opisu szybkiej, slangowej mowy i błyskotliwej riposty datuje się na długo przed powstaniem tej formy muzycznej. MCing to forma ekspresji obecna w antycznej kulturze afrykańskiej oraz tradycji oralnej. W historii społeczności afroamerykańskiej werbalne akrobacje oraz potyczki z udziałem rymów cieszyły się dużą popularnością[18].
Graffiti jest uznawane za ekspresję wizualną tej muzyki, tak jakB-boying. Jego powszechne tworzenie wywodzi się z lat sześćdziesiątych XX w., kiedy togangi, takie jak Savage Skulls, La Familia czy Savage Nomads, stosowały go do oznaczania swojego terytorium.
Jednym z najpopularniejszych wówczas grafficiarzy, a zarazem pierwszych w Nowym Jorku, był PortorykaninJULIO 204. Jako członek gangu Savage Skulls zaczął wypisywać swoją ksywę na murach w swojej dzielnicy w 1968 roku.
Inny grafficiarz nowojorski,TAKI 183, zdobył popularność dzięki tagowaniu na obszarze całego miasta. Jego pseudonim wziął się od skrótu imienia (Grek Demetrius) oraz nazwy ulicy (183-cia ulica naWashington Heights). W 1971 roku w„New York Timesie” ukazał się artykuł „'Taki 183' Spawns Pen Pals”. Bezpośrednio po tym wydarzeniu popularność sztuki tagowania niesłychanie wzrosła.
Jedną z najpopularniejszych form graffiti jest tagowanie. „Tag” oznacza w języku angielskim „metkę”, element firmujący dany produkt[19]. Tag to prosty podpis, wykonywany za pomocą markera bądź farby w sprayu. Ma wygląd pojedynczej kreski o powyginanym kształcie. Tag może być wykorzystany do oznakowania swojej pracy bądź też jako osobna forma twórczości. Stosuje się go do znakowania terenu, zaznaczenia swojej obecności w danym miejscu. O wartości danego tagu decyduje jego styl oraz miejsce, w którym jest umieszczony – im bardziej niebezpieczne, tym lepiej.
Tagowanie wywodzi się z Filadelfii i Nowego Jorku, a obecnie można je spotkać na całym świecie. Znakowanie własności publicznej oraz prywatnej innych osób bez ich zgody może być uznane za wandalizm, a tagującemu grozi aresztowanie i kara pozbawienia wolności. W kulturze hip-hopowej tagowanie budynków, pociągów, mostów i innych obiektów uznawane jest za sztukę, a same tagi są częścią złożonego systemu symboli z własnymi kodami społecznymi i zasadami subkultury. Niektóre przykłady tej sztuki są prawnie chronione i ich usuwanie jest nielegalne.
B-boying to rodzaj tańca, wymyślony przez członków kultury hip-hop, wymagający dobrych predyspozycji fizycznych, kondycji oraz dobrego poczucia rytmu. Osoba tańcząca breakdance to b-boy/biboj (mężczyzna) lub b-girl/bigerl (kobieta). Jest to skrót od słowa break-boy/breakdance-boy. Występują w nim tak zwane „bitwy” (ang. battles, w slangu polskimbatelki) polegające na publicznym prezentowaniu swoich zdolności tanecznych w celu ukazania swojej wyższości nad przeciwnikiem.
Język hip-hopu jest osadzony we współczesnej rzeczywistości i stanowi jej świadectwo, dokumentując słownictwo używane w danym czasie i określone zjawiska. Jest on narzędziem przekazywania treści, które umożliwia dotarcie do określonej grupy odbiorców, a także stanowi o przynależności do subkultury. W hip-hopie język jest dostosowany do zaangażowanego, autentycznego przekazu. Cechuje go bezkompromisowość i radykalizm, w tym także chętne używanie wulgaryzmów, które służą podkreśleniu stanu emocjonalnego wykonawcy. Element związany z patriotyzmem lokalnym stanowi slang, inny w każdym regionie, mieście czy kraju. Znajomość slangu jest kluczowa dla zrozumienia przekazu, co wpływa na narodowy bądź regionalny charakter tego gatunku muzycznego[20].
Wiele słów w języku hip-hopu jest zapożyczonych z języka angielskiego, także w wersji spolszczonej, tzn. zapisywanych fonetycznie (joł zamiastyo,fejm zamiastfame). Adaptowane są całe związki frazeologiczne, na przykładbyć na majku (on the mic) czynawijać na wolnym (freestyle). W języku hip-hopu występująneologizmy,skróty iakronimy. Cechuje go także wysoki stopieńperswazyjności, uzyskiwany poprzez wykorzystanietrybu rozkazującego,aluzji isugestii[21].
Charakterystyczny ubiór to element wyróżniający hip-hopowca i umożliwiający mu identyfikowanie się z subkulturą. Moda hip-hopowa obejmuje luźne spodnie dresowe, obszerne bluzy, sportowe buty, czapki oraz inne części ubioru, które sprawiają wrażenie za dużych. Styl ten ma odniesienie do przeszłości czarnych niewolników pozbawionych pasów w spodniach, a w rodzimej rzeczywistości nawiązuje do stroju uciskanych polskich chłopów nieposiadających pasów w lnianych spodniach. B-boye noszą wąskie (a także dresowe – szczególnie ze starych kolekcji firmyAdidas z lat 80.) spodnie, które nie krępują ich ruchów podczas tańca. Istnieje wiele polskich oraz zagranicznych marek, które specjalizują się w produkcji ubrań streetwear i urban style[22]. Częstym motywem na tego typu strojach jest graffiti o dużych, krzykliwych literach. Moda hip-hopowa nastawiona jest na wygodę. To także znak buntu przeciw normom społecznym[23].
Hip-hop jako kultura ulicy w początkach swojego istnienia nie był obecny w masowych mediach. Współcześnie również jest on tam widoczny w śladowych ilościach ze względu na jego autentyczność wiążącą się z niechęcią raperów do komercjalizacji, a także przez obecność wulgaryzmów. Jak twierdzi raper Vienio: „Nie jesteśmy obecni w mediach głównego nurtu, ale nie musimy, bo Internet pozwolił nam prężnie działać. Młodzi wykonawcy mogą wrzucać szybko kawałki na platformy muzyczne, żeby się zaprezentować. Firmy fonograficzne próbowały na nas zbić fortunę, ale sami zaczęliśmy działać i tworzyć własne wytwórnie, żeby być maksymalnie niezależnymi. Media odwróciły się od hip hopu, ale ostatnio znowu się do nas przykleiły za sprawą filmuJestem Bogiem. Pewnie wkrótce znowu się odwrócą, ale poradzimy sobie”[24]. Niezależność raperów, dążenie do prawdziwości przekazu oraz utrzymania bezpośredniego kontaktu z fanami sprawiają, że kultura hip-hopowa pozostaje zdystansowana od komercjalnych mediów.
Hip-hop ma duży wpływ na młodzież, dlatego tak istotna jest jego treść. Wśród poruszanych w nim tematów pojawiają sięmizoginia, przemoc, narkotyki, czy problemy społeczne, ale także tematy pozytywne – poleganie na sobie, lojalność wobec rodziny i przyjaciół, chęć do zmiany na lepsze, honor, czy wiara w siebie. Taki przekaz może być inspirujący dla młodych ludzi starających się wyjść z biedy czy patologicznego środowiska lub w pokonaniu przeciwności losu. Hip-hop może stanowić narzędzie edukacyjne rozwijające krytyczne spojrzenie na świat oraz kreatywność – poprzez pisanie, tworzenie muzyki czy aktywność społeczną. Teksty hip-hopowe nadają się do wykorzystania do nauki środków stylistycznych takich jak metafora, ironia, temat, motyw, fabuła, perspektywa czy kompozycja[25].
Hip-hop jest dziedziną kultury zdominowaną przez mężczyzn. W początkowym okresie rola kobiet ograniczała się do uczestnictwa w teledyskach. Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych na muzycznej scenie pojawiły sięLil Kim,Foxy Brown,Left Eye wraz z grupąTLC oraz zespółSalt-N-Pepa. W Polsce kobiety w rapie zaistniały po 2000 roku za sprawą zespołuSistars, łączącego rap z brzmieniami soulu i rhythm and bluesa. Wówczas swoją karierę rozpoczęły także raperkiLilu czyWdowa.
Obecnie kobiety uczestniczą w tworzeniu wszystkich filarów tej subkultury, jednak nadal jest ich niewiele. Wynika to z przeświadczenia, że hip-hop z powodu swojej brudnej i wulgarnej natury zarezerwowany jest tylko i wyłącznie dla płci męskiej[26].
Rap jako gatunek muzyczny dzieli się na podgatunki w zależności od stylu oraz tematyki. Najczęściej poszczególni raperzy identyfikowani są z konkretnym podgatunkiem rapu.
To bardzo specyficzny gatunek hip-hopu, zapoczątkowany w Polsce przez zespółKaliber 44 w składzie:Magik,Abradab iJoka, a takżeDJ Feel-x iJajonasz (producent muzyczny znany później też jako Lukatricks). Jednym z pierwszych zespołów, którzy tworzył w klimacie psycho-rapu był także3xKlan. Ten podgatunek można scharakteryzować jako mieszankę hip-hopu i psychodeli.Psycho-rap był prekursorski w połowie lat 90. i w tamtym czasie przyczynił się do rozwoju polskiej sceny hip-hopowej. Obecnie wykonawcą tej muzyki jest np.Kleszcz[27]
Rap inteligencki cechują wielowarstwowość tekstów i koncentracja na przemyślanej treści. Tego typu muzyki słuchają nawet osoby, które nie identyfikują się w żaden inny sposób z hip-hopem[28]. Dzieje się tak ze względu na inteligentny przekaz oraz wysoki poziom kultury osobistej raperów reprezentujących ten podgatunek. Wśród nich można wymienićŁonę,Fisza,Bisza orazTaco Hemingwaya.
Cechą konstytuującą ten podgatunek są liczne odwołania dochrześcijańskiego światopoglądu. Jest to forma ewangelizacji młodych ludzi, dzięki której mogą oni uczestniczyć w życiu religijnym wspólnoty Kościoła. Mimo pozytywnej intencji, rap chrześcijański spotyka się z krytyką ze strony osób starszych, które pojmują hip-hop jako „narzędzie szatana”, nieodpowiednie do przekazywania religijnych treści. Tego rodzaju muzykę w Polsce tworzy na przykładTau czy ksiądzJakub Bartczak.
Określany potocznie jako „prawdziwa szkoła”, jest to klasyczny rap tworzony z wykorzystaniem zapętlonych bitów. W warstwie muzycznej występują ciętesample, bity składające się z często z mocnych, brudnych kicków,hi-hatów, werbli i bassu (tzw. boom bap) orazcuty. W trueschoolu dużą rolę odgrywają m.in. styl, flow, oryginalność, zabawa słowem, techniczne i niebanalne rymy, storytelling i punchline'y. Ten podgatunek cechuje szacunek dla starej szkoły i korzeni hip-hopu[29].
Jedną z najważniejszych wartości w hip-hopie jest autentyczność, definiowana jako „konieczność pokrywania się przekazu z tym, co się robi i jak się żyje na co dzień”[30]. Za autentycznych uważani są ci raperzy, którzy nie dają się zmanipulować mediom i pozostają wierni swoim przekonaniom i korzeniom. Autentyczność wiąże się z pamięcią o swoim pochodzeniu i początkach kariery, a także lojalnością wobec „ziomków z dzielni”. Rap tworzą ludzie wychowani na ulicy, którzy nierzadko angażują się w nielegalne przedsięwzięcia, takie jak sprzedaż narkotyków czy paserstwo, próbując poprawić swoje warunki bytowe. Ich twórczość przepełniona jest niechęcią do rządu oraz policji, które nie zwracają uwagi na problemy przeciętnego człowieka bądź wręcz utrudniają mu polepszenie losu. Dlatego też przeciwieństwo autentyczności stanowi komercjalizacja, „sprzedanie się” masowym mediom.
W hip-hopie dużą wagę przywiązuje się dopatriotyzmu lokalnego i „reprezentowania” swojej dzielnicy bądź miasta. Raperzy często identyfikowani są z miejscem, z którego pochodzą – na przykładPeja zPoznaniem,Tede zWarszawą,Łona zeSzczecinem,Liroy zKielcami czyTe-Tris zSiemiatyczami. Przywiązanie do miejsca zamieszkania przejawia się w charakterystycznych zachowaniach, stylu bycia oraz podejmowanej tematyce. Ogólnie przyjęte wzorce hip-hopowe są różnie interpretowane przez mieszkańców różnych miast i państw. Porozumienie jest możliwe dzięki uniwersalnemu charakterowi wartości obecnych w kulturze hip-hopowej, który umożliwia znalezienie wspólnego języka[31].
Najpopularniejszą formą pisowni omawianego terminu wpolszczyźnie jesthip-hop, aczkolwiek spotyka się również inne wersje –Hip-Hop,hip hop czyHip Hop. Pisownia nazwy wielkimi literami jest nie do zaakceptowania z punktu widzenia polskiej normy ortograficznej[32].
Brak jednoznacznych ustaleń w zakresie pisowni terminu hip-hop występuje również w środowisku anglojęzycznym, skąd termin ten się wywodzi. W ramach ujednolicenia zasad ortograficznych pojawił się pogląd, iż w języku angielskim nazwa pisana małymi literami mogłaby być stosowana do określenia gatunku muzycznego, a wielkimi w odniesieniu do zjawiska kulturowego[33]. Taka pisownia nie jest jednak zgodna z polskimi konwencjami ortograficznymi.
