Herbert Clark Hoover urodził się 10 sierpnia 1874 r. w West Branch, jako syn kowala Jesse’ego Clarka Hoovera ipastorki Huldy Randall Minthor[1]. Przyszły prezydent w wieku ośmiu lat został sierotą, a nim i jego rodzeństwem zaopiekowali się wujowie i ciocie mieszkający na pobliskich farmach[1]. Następnie przeniósł się doOregonu, gdzie ukończył szkołę, dorabiając w międzyczasie jako kierownik młyna i reporter lokalnej gazety[2]. W 1891 roku wyjechał doKalifornii i wstąpił naUniwersytet Stanforda[2]. Po czterech latach uzyskał stopieńbakałarza zgeologii[2].
Zaprzysiężenie Herberta C. Hoovera na 31. prezydenta Stanów Zjednoczonych (4 marca 1929).
Następnie pracował w kopalniach złota w Grass City, potem wSan Francisco, a w 1895 roku zatrudnił się w Bewick, Morcing and Company of London[2]. Pracując w tej firmie, był konsultantem wEuropie,Azji iAustralii[2]. W wynikupowstania bokserów wChinach udało mu się wykupić akcje Chinese Engineering and Mining Company dla swojej macierzystej firmy[3]. W czasieI wojny światowej objął przewodnictwo nad Komisją Pomocy w Anglii i Belgii, której zadaniem było m.in. dostarczanie żywności[3]. Dzięki prezydentowiWilsonowi, w 1917 roku Hoover został przewodniczącym Food Administration[4]. W 1919 roku zostało to przekształcone wAdministrację Pomocy Amerykańskiej, która nadal pomagała krajom europejskim w czasach powojennych, a w latach 1921–1923 dostarczała żywnośćRosji Radzieckiej[4]. Pomoc żywnościową w Rosji dostarczano naPowołże, gdzie skutkiem m.in. polityki gospodarczej bolszewików w latach 1921-1922 panowałaklęska głodu; jednocześnie władze sowieckie infiltrowały administrację Hoovera agentamiCzeka oraz prowadziły przeciwko jej pracownikom międzynarodową kampanię oszczerstw[5].
Pomimo że był zwolennikiem Wilsona iLigi Narodów, wstąpił doPartii Republikańskiej, a w 1920 roku jego nazwisko pojawiło się w kontekście ewentualnej nominacji prezydenckiej[6].Wybory prezydenckie wygrał wówczasWarren Harding, który mianował Hooverasekretarzem handlu[6]. W tym czasie ustalił 12-godzinny system pracy w hutach, uregulował działalność linii lotniczych i sieci radiowych, a także dbał o interesy gospodarcze Stanów Zjednoczonych za granicą[6]. Sprzeciwiał się natomiast budowaniu przez rządhydroelektrowni – uważał, że należy to do sektora prywatnego, czym zaskarbił sobie przychylność wielkiego kapitału[6]. Na stanowisku sekretarza handlu pozostał także w administracjiCalvina Coolidge’a, jako jedyny niewymieniony członek ze skorumpowanego gabinetu Hardinga[6].
W 1928 roku, gdy Coolidge oświadczył, że nie będzie ubiegał się o reelekcję,kandydowanie zaproponowano Hooverowi[6]. Konwencja republikanów odbyła się w dniach 12–15 czerwca 1928 r. wKansas City, gdzie Hoover otrzymał nominację w pierwszym głosowaniu[6]. Nominacjęwiceprezydencką uzyskałCharles Curtis[6]. Kontrkandydatem Hoovera z ramieniaPartii Demokratycznej zostałAl Smith[6]. Republikanin otrzymał przeszło 21 milionów głosów powszechnych, czyli o 6 milionów więcej od demokraty[7]. WKolegium Elektorów na Hoovera oddano 444 głosy wobec 87 dla Smitha[7].
Jeszcze w czasie kampanii wyborczej i krótko po objęciu urzędu Hoover zapewniał, że poziomkoniunktury w Stanach Zjednoczonych jest wysoki[7]. Jednakże 24 października 1929, czyli siedem miesięcy od zaprzysiężenia, miał miejsceCzarny czwartek, który zapoczątkowałWielki kryzys[8]. Tego dnia sprzedano ponad 12 milionów akcji po zaniżonych cenach[8]. Pięć dni później, miał miejsce jeszcze gorszy dzień dla giełdyWall Street[8]. Produkcja przemysłowa w Stanach Zjednoczonych zmniejszyła się o 46%, a kryzys dotknął także inne krajekapitalistyczne, m.in.Wielką Brytanię,Cesarstwo Japonii czyRepublikę Weimarską[8]. Znacznie podniósł się także wskaźnikbezrobocia[8]. Hoover składał wiele obietnic zażegnania kryzysu gospodarczego, omawiając projekty działania z przedstawicielami wielkiego kapitału, lecz były one w większości bez pokrycia[9]. Zgodnie ze swoimikonserwatywnymi przekonaniami i poparciem biznesu starał się jedynie zmobilizować inwestycje stanowe i federalne[9]. Pod koniec 1930 r. sprzeciwił się pomysłowirobót publicznych, a na początku 1931 r. zaproponował pomoc federalną, która jednak była zbyt niska, by ruszyćgospodarkę z miejsca[9]. Sprzeciwił się wprowadzeniu zasiłków dla bezrobotnych i wypowiadał się krytycznie na tematingerencji administracji centralnej w sprawy biznesu, zasłaniając się przepisamiKonstytucji Stanów Zjednoczonych[9]. Twierdził, że jedyną sytuacją, która usprawiedliwiłabyinterwencjonizm była groźba śmierci głodowej[9]. Pod koniec 1931 roku pojawiły się w kraju marsze głodowe, a pół roku później armia weteranów, zwanaBonus Army, dokonała marszu naWaszyngton, żądając wypłaty obiecanych świadczeń[10]. Bonus Army rozpoczęła okupację kilku budynków federalnych, a następnie została rozpędzona przez wojsko, dowodzone przez generałaDouglasa MacArthura[10]. Dopiero na początku 1932 r. zaczęto rozdzielać datki żywnościowe dla najbardziej potrzebujących[10].
W ramach nieskutecznych działań rządu Hoover powołałReconstruction Finance Corporation, zajmującą się udzielaniem pożyczek władzom lokalnym[10]. Drugą powołaną organizacją była Nadzwyczajna Komisja ds. Bezrobocia (utworzona w 1930 roku, gdystopa bezrobocia sięgnęła 11%), której zadaniem było wspomożenie bezrobotnych ze środków pochodzących od prywatnych przedsiębiorców[10]. Hoover podpisał także ustawę Wagnera-Grahama, zakładającą projekt robót publicznych, jednak na zbyt ograniczoną skalę, by mógł on poprawić sytuację społeczeństwa[11]. Budowano wówczas osiedla dla ubogich i bezrobotnych, a jedno z największych powstało wRiverside Park w Nowym Jorku[11]. Prezydent apelował do farmerów o ograniczenie produkcji rolnej i do kapitalistów o pomoc charytatywną dla potrzebujących, lecz nie potrafił przełamać swojego konserwatyzmu i przeznaczyć środków na uzdrowienie gospodarki i pomoc dla społeczeństwa[11].
Kryzys miał także walny wpływ na sytuację międzynarodową i politykę zagraniczną USA[11]. Utrudniło to zwłaszcza spłacanie długów wojennych[11]. W Stanach Zjednoczonych miała wówczas miejsce kampaniaantyprotekcjonistyczna, lecz Hoover zamiast obniżyćtaryfy celne, jeszcze je zwiększył poprzez podpisanieustawy Hawleya–Smoota w 1930 roku[11]. W odpowiedzi na to inne kraje też podwyższyły stawki celne, zamykając się na eksport amerykański, co spowodowało gwałtowny spadekhandlu międzynarodowego[11]. Prezydent zaproponował dłużnikom rocznemoratorium[12]. Była to głównie pomoc dlaNiemiec, które dodatkowo spłacałyreparacje wojenne[12]. Większość krajów zgodziła się na taką propozycję, jedynieRepublika Francuska wyrażała wobec niej pewne wątpliwości[12]. W 1932 roku odbyła się konferencja wLozannie, gdzie omawiano sytuację dłużniczą po upływie moratorium, jednak Stany Zjednoczone nie wzięły w niej udziału[12]. Rok później, gdy odroczenie spłat dobiegło końca, kraje nadal nie były w stanie spłacić długów[12].
Również w 1930 roku zwołano kolejną konferencję, mającą podejmować kroki w celu dalszego ograniczenia sił morskich – kontynuacjipaktu Kellogga–Brianda[13]. Spotkanie odbyło się wLondynie, a stronę amerykańską reprezentowałsekretarz stanuHenry Stimson[13]. Ustalono tam kolejne ograniczenia w tonażuokrętów podwodnych ikrążowników oraz przedłużono moratorium na budowę ciężkich statków o kolejne 5 lat[13]. Układ został podpisany 22 kwietnia 1930 r., a 21 lipcaKongres amerykański go ratyfikował[13].Królestwo Włoch, Republika Francuska i Cesarstwo Japonii odmówiły jednak przyjęcia paktu[13]. Dwa lata później odbyła się wGenewie kolejna konferencja rozbrojeniowa, która miała obradować na temat redukcji sił lądowych[13]. Delegacja amerykańska nadal upierała się przy ograniczeniu sił morskich. W kwestii sił lądowych zaproponowała wyłącznie ograniczenie wszystkich zbrojeń lądowych o 1/3, na co stanowczo nie zgodziła się Francja[13].
Na początku lat 30. XX w. Stany Zjednoczone usiłowały przeciwdziałać polityceekspansjonistycznej Cesarstwa Japonii na kontynencie azjatyckim, zwłaszcza w kontekście agresji w Chinach (incydent mukdeński)[14]. W 1931 roku japońskie wojska wkroczyły doMandżurii, na co sekretarz stanu zareagował prośbą o nałożenie sankcji[14]. Hoover sprzeciwił się temu pomysłowi, ograniczając się do potępienia Cesarstwa[14]. Zgodził się jednak, by konsul amerykański w Genewie uczestniczył w posiedzeniu Rady Ligi Narodów, pilnując, by ustalenia były zgodne z treścią paktu Kellogga–Brianda[14].Izolacjoniści amerykańscy zaprotestowali przeciw takiemu pomysłowi, obawiając się sformalizowania współpracy z Ligą[14]. W listopadzie 1931 r. Rada Ligi i Henry Stimson wystosowali noty dyplomatyczne, zalecające Japonii powstrzymanie agresji w Chinach, lecz Cesarstwo odmówiło[14]. Wobec tego na następnym spotkaniu Rady Ligi Narodów, odbywającym się wParyżu, były wiceprezydentCharles Gates Dawes wystąpił w roli mediatora[14]. Ponieważ misja zakończyła się niepowodzeniem, zaczęto ponownie rozważać nałożenie sankcji[14]. Chcąc jednak uniknąć zaognienia konfliktu i wywołania ewentualnej wojny, Hoover ponownie odmówił[15]. 10 grudnia powołano specjalną, pięcioosobową komisję pod przewodnictwemVictora Bulwer-Lyttona, której zadaniem było ustalenie rozwiązania kompromisowego[15]. Wkrótce potem prezydent stwierdził, że nie uzna żadnego układu zawartego pod presją wojskową, a także żadnego porozumienia, które będzie godzić w interesy amerykańskie i będzie sprzeczne z paktem Kellogga–Brianda[15]. Te tezy stały się podstawądoktryny Hoovera–Stimsona[15]. W lutym 1932 r. Stany Zjednoczone podjęły kolejne próby rozjemcze, lecz one także zakończyły się fiaskiem, między innymi z powodu niechęci Wielkiej Brytanii do współpracy[15]. Wobec sprzecznych interesów, 18 lutego Cesarstwo Japońskie powołało marionetkowe państwoMandżukuo[16]. Pięć dni później Stimson odwołał się do ustaleńkonferencji waszyngtońskiej z 1922 roku, lecz Japonia zignorowała groźby[16]. Po półrocznej pracy swójraport złożyła komisja Lyttona[16]. Zawarła w nim twierdzenie, że utworzenie państwa Mandżukuo jest niezgodne z wolą lokalnej ludności i powinno być oddane w zarząd komisaryczny Chin, zachowując autonomię lokalną[16]. Liga Narodów przyjęła raport w lutym 1933 roku, co skutkowało oprotestowaniem go przez Cesarstwo Japonii i wystąpieniem zLigi[16].
Hoover był krytycznie nastawiony doZSRR i chciał kontynuacji polityki nieuznawania tego kraju[17]. Mimo to doszło do pewnego ocieplenia stosunków gospodarczych[17]. 18 kwietnia 1929 r. senator Borah przedstawił w Izbie Reprezentantów projekt uchwały uznania ZSRR[17]. Zdecydowanym przeciwnikiem takiego rozwiązania był sekretarz stanu, twierdząc, że nie zamierza zmieniać polityki wobec Sowietów[17]. Stimsona popierały koła biznesu, a część z nich żądała wprowadzenia embarga na produkty radzieckie[17]. 13 sierpnia prezydent udzielił wywiadu, w którym podkreślił, że chce zniszczenia ZSRR[17].
Przed zbliżającymi sięwyborami prezydenckimi w 1932 roku Hoover znacząco stracił na popularności[18]. Mimo tego, Partia Republikańska wysunęła jego kandydaturę na konwencji wChicago[18]. Jego głównym przeciwnikiem byłFranklin Delano Roosevelt[18]. Kandydat demokratów uzyskał w głosowaniu powszechnym blisko 23 miliony głosów wobec niecałych 16 milionów dla urzędującego prezydenta[18]. Hoover zwyciężył jedynie w sześciu stanach, podczas gdy Roosevelt – w czterdziestu dwóch[18].
Po opuszczeniuBiałego Domu Hoover zamieszkał wPalo Alto, gdzie pracował w Instytucie Wojny, Rewolucji i Pokoju[18]. Publicznie krytykował program rooseveltowskiegoNowego Ładu[19]. Na przełomie lat 30. i 40. XX w. był przeciwnikiem sankcji wobec państw faszystowskich i nie chciał, by Stany Zjednoczone dołączyły doII wojny światowej[19]. Sprzeciwiał się także jakiejkolwiek współpracy z ZSRR[19]. W 1941 roku krytykował Roosevelta za zbrojenie statków handlowych, zamiast ich wycofania[19]. Popierał decyzje podjęte nakonferencji jałtańskiej, jednakże nie zgadzał się na użyciebroni atomowej rok później[20]. Tuż po zakończeniu wojny, z inicjatywy prezydentaTrumana objął przewodnictwo nad Komisją Hoovera, zajmującą się reorganizacjąwładzy wykonawczej[20]. W 1946 r. jako specjalny wysłannik prezydenta do spraw pomocy humanitarnej dla Europy odwiedził m.in.Warszawę[21].
Jako były prezydent często gościł na konwencjach republikańskich aż do 1964 roku[20]. Zmarł 20 października 1964 r. w Nowym Jorku[20].
Herbert Hoover poślubiłLou Henry 10 lutego 1899 roku w Monterey[3]. Para miała dwóch synów: Herberta i Allana, urodzonych w 1903 i 1907 roku[3]. Hoover byłkwakrem[1].
↑Sean McMeekin: Największa grabież w historii: jak bolszewicy złupili Rosję. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2013, s. 223-224.ISBN 978-83-2333-572-6. (pol.).
.svg)