.jpg) | |||
| Data i miejsce urodzenia | 10 lipca 1835 | ||
|---|---|---|---|
| Pochodzenie | |||
| Data i miejsce śmierci | 31 marca 1880 | ||
| Instrumenty | |||
| Gatunki | |||
| Zawód | |||
| |||
Henryk Wieniawski (ur.10 lipca1835 wLublinie, zm.31 marca1880 wMoskwie) –polskikompozytor,skrzypek ipedagog. Jeden z najwybitniejszych polskich skrzypków i kompozytorów w historii[1][2].
BratJózefa (pianisty) iJuliana (prozaika)[1]. Żonaty z Angielką Isabelle Bessie-Hampton (siostrzenicą irlandzkiego pianisty i kompozytoraGeorge’a A. Osborne’a), od1860 roku do swojej śmierci. Małżeństwo doczekało się jednej córki, Régine Wieniawski, znanej pod pseudonimemPoldowski, urodzonej16 maja1879 roku w mieścieIxelles wBrukseli, gdzie Wieniawski osiadł podczas pracy w miejscowym konserwatorium[3].
Dziadek Henryka Wieniawskiego, narodowości żydowskiej, Herszek Mejer Helman byłcyrulikiem zWieniawy (przedmieścieLublina)[4]. Ojciec – Wolf Helman (znany również jako Tobias Rufe Pietruszka) zmienił nazwisko naTadeusz Wieniawski. Nazwisko przyjął od nazwy przedmieścia, gdzie mieszkał. Przed otrzymaniem dyplomu lekarskiego ochrzcił się. Tadeusz Wieniawski zasłużył się wpowstaniu listopadowym, za co po dwakroć został odznaczony Krzyżem Wojskowym.
Tadeusz Wieniawski i Regina Wolff pobrali się 18 kwietnia 1833 r. w warszawskiejparafii św. Jana. Poprzedniego dnia Regina Wolff zmieniła wiarę z mojżeszowej na katolicką i przyjęłachrzest[5]. Matka Henryka była córką żydowskiego lekarza z Warszawy dr. Józefa Wolffa iEleonory, z domu Oesterreicher[6], siostrą zamieszkałego w Paryżu pianisty i kompozytoraEdwarda Wolffa.
Dom Wieniawskich był prawdziwym lubelskim salonem. Odwiedzali go wybitni artyści (np.Miska Hauser(inne języki)), tu odbywały się koncerty, spotkania literackie i dyskusje. Zaważyło to nie tylko na późniejszej drodze życiowej Henryka Wieniawskiego, ale także dwóch jego braci, z których starszy,Julian Wieniawski został pisarzem i publicystą, natomiast młodszy,Józef Wieniawski, poświęcił się karierze pianistycznej.
Pierwszą nauczycielką Henryka była jego matka, potem zaś uczył się uJana Hornziela, skrzypka Teatru Wielkiego w Warszawie, a następnie u Antoniego Parysa iStanisława Serwaczyńskiego, solisty i koncertmistrza Opery Budapeszteńskiej. W 1843, mając osiem lat, wyjechał doParyża, gdzie studiował pod kierunkiem Clavela, a po roku przeszedł doLamberta-Josepha Massarta wKonserwatorium Paryskim. Konserwatorium ukończył jako 11-letni chłopiec w 1846 z I nagrodą i złotym medalem. Po studiach kontynuował przez 2 lata naukę u Massarta. Później – przez 2 miesiące – koncertował w Petersburgu, w krajach nadbałtyckich i Warszawie. W 1849 udał się ponownie do Paryża do Konserwatorium, gdzie w klasie Hippolyte’a Coleta podjął studia kompozycji, które ukończył z wyróżnieniem w następnym roku. W tymże roku spotkał się także zFerencem Lisztem iKarolem Lipińskim.
.jpg)
W 1850 rozpoczął, wraz z bratem Józefem, działalność koncertową, występując początkowo we wszystkich większych miastachImperium Rosyjskiego, następnie w wielu krajach europejskich, wszędzie wzbudzając nieopisany entuzjazm. Współpracę z bratem zakończył w 1855. Po wielu dalszych sukcesach przyjął w 1860 funkcję pierwszego skrzypka dworu carskiego i solisty Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego. Równocześnie uczył gry na skrzypcach w tzw. klasach muzycznych Towarzystwa, przekształconych w 1862 w konserwatorium. Tu swoją kilkuletnią owocną działalnością pedagogiczną stworzył zalążek petersburskiej szkoły skrzypcowej, rozwiniętej przezLeopolda Auera we wspaniałą szkołę rosyjską. Każdego roku przez 3-4 miesiące koncertował w innych krajach Europy (m.in. Holandia, Belgia, Anglia), głównie w modnych kurortach. W roku 1860 ożenił się z Izabelle Hampton, której zadedykował Legendę op.17. Ich córką była kompozytorkaPoldowski.
W 1872 roku, po 12 latach opuścił Rosję i udał się zAntonem Rubinsteinem na wielkietournée koncertowe po Stanach Zjednoczonych. W ciągu 8 miesięcy artyści dali 215 koncertów. Wieniawski pozostał w Ameryce do 1874, koncertując ze słynną śpiewaczkąPauline Lucca. Po powrocie do Europy w 1874 podjął pracę pedagogiczną w konserwatorium w Brukseli jako następca choregoHenriego Vieuxtempsa i kontynuował ją do września 1877 (wśród jego prywatnych uczniów byłEugène Ysaÿe[7]). Wskutek nasilających się dolegliwości serca i nadmiernej otyłości w ostatnich latach życia koncertował na siedząco. Zmarł w Moskwie. Pochowany został nacmentarzu Powązkowskim (kwatera 11-4-31)[8]. W manifestacyjnym pogrzebie uczestniczyło 40 tysięcy osób.
Od 1935 odbywa się co 5 lat (z wyjątkiem okresu okupacji)Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im. Henryka Wieniawskiego, przeznaczony dla skrzypków do 30 roku życia. Pierwszy konkurs odbył się z inicjatywyAdama Wieniawskiego, bratanka słynnego skrzypka, w Warszawie. Drugi konkurs miał miejsce dopiero w 1952 w Poznaniu, gdzie do dziś odbywają się kolejne jego edycje, organizowane od 1962 przezTowarzystwo Muzyczne im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu. Towarzystwo organizuje również co pięć lat w PoznaniuMiędzynarodowy Konkurs Lutniczy im. Henryka Wieniawskiego.
Wieniawski ceniony był nie tylko jakowirtuoz dysponujący fenomenalną techniką, ale także jako wielki liryk. W relacjach często opisywano go jakopoetę skrzypiec. Był ostatnim wirtuozem skrzypiec, który przeszedł do historii muzyki również jako kompozytor. W jego utworach obecne są oba te przymioty: brawurowa wirtuozeria oraz liryzm[9].
Komponować zaczął jakocudowne dziecko. W późniejszych latach tworzył na własne potrzeby, niekiedy publikując swoje utwory.Dzięki Wieniawskiemu do europejskiej literatury skrzypcowej wszedłpolonez. Wśród kilku takich utworów dwa znalazły stałe miejsce w repertuarze:Polonez D-dur op. 4 iPolonez A-dur op. 21. Wieniawski stylizował teżmazurki - najpopularniejsze z nich to opublikowane jako op. 19 z podtytułemmazurki charakterystyczne: żywiołowyObertas iDudziarz, wyraźnie naśladujący charakterystyczne, dudziarskie kwinty. Wiele miniatur, powstałych głównie na początku lat pięćdziesiątych, było jednak zaledwie typowymi, salonowymi utworami – sentymentalnymi albo popisowymi, nierzadko wykorzystującymi popularne rytmy taneczne.
Największą popularność zyskałKoncert skrzypcowy d-moll op. 22. Po koncertachPaganiniego jest to najczęściej nagrywany i wykonywany dziśkoncert skrzypcowy napisany przez wirtuoza. Pomysł utworu narodził się zimą 1855 roku, zrealizowany został jednak dopiero po upływie siedmiu lat. WcześniejszyKoncert skrzypcowy fis-moll, skomponowany przez osiemnastolatka, jest mniej popularny.Koncert fis-moll od razu obudził entuzjazm słuchaczy,Koncert d-moll musiał poczekać na uznanie.
Spośród dzieł typowo wirtuozowskich najczęściej wykonuje się dzisiajScherzo-tarantellę oraz wariacje i fantazje na obce, powszechnie znane tematy. W tej grupie utworów największą popularność zyskałaFantazja faustowska skomponowana sześć lat po premierze operyCharles’a Gounoda. Melodie z operyFaust opracowywało wielu skrzypków (m.in.Vieuxtemps,Alard,Sarasate), lecz dzisiaj grywa się przede wszystkim utwór Wieniawskiego. Liryzm w twórczości Wieniawskiego uosabiaLegenda, wykonywana nie tylko w oryginalnej wersji na skrzypce z orkiestrą, ale jeszcze częściej z fortepianem, skomponowana podobno jako wyznanie miłości do Izabeli Hampton, przyszłej żony artysty.
W 1979 wyemitowano z jego wizerunkiem polskąmonetę kolekcjonerską o nominale 100 zł. Moneta ta została wykonana ze srebra próby 625 w nakładzie 30 000 egzemplarzy, miała średnicę 32 mm i wagę 16,5 g, rant gładki[10]. Jego wizerunek znalazł się ponadto na złotej monecie kolekcjonerskiej o nominale 200 złotych, srebrnej monecie kolekcjonerskiej o nominale 10 złotych orazokolicznościowej monecie ze stopunordic gold o nominale 2 złotych wydanych przez NBP w 2001 r. z okazji XII edycji Międzynarodowego Konkursu im. Henryka Wieniawskiego[11].
| Eleonora Oesterreicher | Józef Wolff | Herszek Mayer Helman | Gitla Aronowicz Kielmanowicz | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Edward Wolff | Regina Wolff | Tadeusz Wieniawski | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Józef Wieniawski | Isabelle Bessie-Hampton | Henryk Wieniawski | Julian Wieniawski | Konrad Wieniawski | Aleksander Wieniawski | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Régine Wieniawski | Antoni Wieniawski | Maria Pia Ejsmond | Adam Tadeusz Wieniawski | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stanisław Ejsmond | Julian Ejsmond | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kompozytorzy |
|
|---|---|
| Wirtuozi | |
| Ważniejsze utwory | |
| Czasopisma muzyczne |
|
| Drukarnie | |
| Początki badań etnograficznych | |
| Inne sztuki |
|
