_(cropped).jpg) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| Uczelnia | Lwowski Uniwersytet Narodowy im. Iwana Franki |
Henryk Schmitt (ur.5 lipca1817 weLwowie, zm.16 października1883 weLwowie) – polski historyk, przedstawiciellelewelowskiej szkoły historycznej,bibliotekarz, dziennikarz.
Był synem rzeźnika. Ukończył gimnazjum (1836), a następnie studiował filozofię naUniwersytecie Lwowskim[1]. Włączył się tam w działalność konspiracyjną związków demokratyczno-niepodległościowych wGalicji. W 1838 przerwał studia z powodów finansowych i zaczął pracować jako nauczyciel domowy. Kontynuował działalność w ruchach niepodległościowych, wchodząc do organizacji "Synowie Ojczyzny". W 1841 został za to skazany na karę śmierci, jednak w 1845 objęła goamnestia i Schmitt wyszedł z więzienia[1]. W 1846 został skazany ponownie na karę śmierci za działalność spiskową. Tę karę zamieniono następnie na 20 lat więzienia, a po rozpoczęciuWiosny Ludów (1848) objęła go ponownie amnestia[2][1].
Zamieszkał weLwowie, zostając też członkiemCentralnej Rady Narodowej[3]. Podjął pracę bibliotekarza wBibliotece Pawlikowskich[2]. Pracował też jako dziennikarz, pisząc teksty doGazety Warszawskiej, Neu Zeit,Gazety Codziennej,Dziennika Literackiego iGazety Narodowej[3]. Od 1860 był członkiem honorowymPoznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk[4].
Pracował przy organizacjipowstania styczniowego w 1863[2]. Został aresztowany za napisanie tekstu omawiającegowalkę partyzancką. W trakcie procesu wyjechał za granicę do Paryża[2][3]. Jego żona, Leokadia z domu Mitraszewska, także działała przy organizacji powstania, została aresztowana wraz z nim i wraz z nim wyjechała na emigrację do Paryża[2].
Do kraju wrócił w 1865, po ogłoszeniu amnestii[2]. Współtworzył w 1868Towarzystwo Narodowo-Demokratyczne we Lwowie[3]. W 1869 przystąpił doRady Szkolnej Krajowej[2][3].
Prace historyczne Schmitta zaliczane są dolelewelowskiej szkoły historycznej. Schmitt uznawał, że państwo polskie powstało samoistnie, bez udziału czynników zewnętrznych (wpływów ideowych, militarnych, instytucjonalnych_, jako wynik rozwoju ludów zamieszkujących te ziemie. Jego rozwój i ustrój określone byłycechami tych ludów[3].
Charakterystyka ludów, które złożyły się nanaród polski przejęta była z pracyJohanna Gottfrieda HerderaMyśli o filozofii dziejów, gdzieSłowianie opisywani są jako lud łagodny, serdeczny i gościnny, pokojowy, prowadzący osiadły tryb życia i trudniący się rolnictwem, łowiectwem i zbieractwem[3]. Ponadto, Schmitt (zaLelewelem) uznawał, że cechą szczególną dawnych Polaków było umiłowaniewolności, a także duchwspólnotowy, które stały się podstawą pierwotnegorepublikanizmu[3]. Za Lelewelem wskazywał też pierwotną formę organizacji społecznej: wolną gminę. Z życia politycznego tej pierwotnej wspólnoty wynikał też późniejszy rozwój polskiego ustroju, w którym decyzje podejmowane były przy zgodzie wszystkich wolnych mieszkańców. Przyjmowanie obcych wzorców instytucjonalnych stawało się źródłem kryzysów, a w dalekich konsekwencjach, upadku Rzeczypospolitej w XVIII w[5]. Powstania niepodległościowe były konieczną konsekwencją immanentnych cech Polaków, przede wszystkim umiłowania wolności. Tym samym były konieczne, czego nie rozumieli krytycy tych powstań[6].
W kwestiach narodowych Schmitt przyjmował stanowiskonacjonalistyczne. Sprzeciwiał sięemancypacji Żydów i ruchowi niepodległościowemu Rusinów (Ukraińców), wskazując, że należy odtworzyć Rzeczpospolitą w dawnych granicach[6].