Henryk IV (niem. Heinrich IV., ur.11 listopada1050 wGoslar, zm.7 sierpnia1106 wLiège) –król niemiecki od 1056 (faktycznie od 1065),cesarz rzymski od 1084 do swojej abdykacji w 1105, najstarszy syn cesarzaHenryka III i jego drugiej żonyAgnieszki z Poitou (Akwitańskiej). Był trzecim cesarzem zdynastii salickiej (zwanej inaczej dynastią frankońską).
W 1056 został koronowany po śmierci swego ojca. Do 1062 rokuwładzę w jego imieniu sprawowała matka, cesarzowa Agnieszka. W roku 1062 został uprowadzony przez arcybiskupaAnnona II z Kolonii, który sprawował regencję do 1064. W tym roku regentem został arcybiskupAdalbert z Bremy. Na początku panowania, bo już w roku 1071 musiał rozprawić się z buntemSasów. Bunt był spowodowany zbyt gwałtownie, zdaniem powstańców, realizowanymirewindykacjami w regionie górHarz. Rebelianci zostali ostatecznie pokonani wbitwie nad Unstrutą w 1075.
Popadł w konflikt zpapieżem Grzegorzem VII oinwestyturę. Henryk osłabiony wojną domową w Niemczech iekskomuniką nałożoną na niego przez papieża, chcąc utrzymać się przy władzy, wraz z małym orszakiem udał się doWłoch w celu przebłagania papieża. Zastał go w zamkuKanossa, gdzie w styczniu 1077 roku ukorzył się przed nim, pokutując trzy dni pod murami zamku w worku i boso. Naciskany przez doradców papież zdjął z Henryka klątwę. Papieska ekskomunika dotyczyła przypisania Henrykowi twierdzenia o trzech oszustach (Jezusie,Mojżeszu iMahomecie), którzy zdaniem cesarza swymi naukami omamili ludzkość[1].
Król wrócił doNiemiec, gdzie zastała go nowa wojna. Saska opozycja obrała królemRudolfa Szwabskiego. Po trzech latach zamieszek wewnątrzniemieckich zwyciężył Henryk, który pokonał Rudolfa w 1080 roku wbitwie pod Hohenmölsen, w której zginął samantykról. Henryk opanował sytuację w Niemczech. W 1083 roku na czele armii wyruszył do Włoch, by rozprawić się z papieżem. Kolejne papieskie klątwy nie osiągnęły celu i choć życie papieża uratowaliNormanowie, to został on wygnany doSalerno, gdzie wkrótce zmarł.
W 1084 antypapieżKlemens III koronował Henryka na cesarza. Ostatnie dwadzieścia lat panowania Henryka to dalszy okres wojen domowych w Niemczech. W 1085 roku Henryk podarował księciu czeskiemuWratysławowi koronę królewską. Henryk planował również wyprawę wojenną naPolskę iWęgry, jednak wobec sprzeciwu Sasów nigdy nie doszły one do skutku.
W 1105 roku opuszczony przez ostatnich stronników Henryk został zmuszony do abdykacji. Władzę przejął jego synHenryk V.
Panowanie Henryka IV zostało opisane w powieści „Tiara i korona”Teodora Jeske-Choińskiego, która przedstawia problem sporu o inwestyturę.
Henryk IV był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną byłaBerta Sabaudzka, córka hrabiego SabaudiiOttona I. Drugie małżeństwo zEupraksją (po koronacji Adelajdą) było bezpotomne.
Z pierwszego małżeństwa pochodzili:
.svg)
.svg)
