Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Henry Fonda

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Henry Fonda
Ilustracja
Henry Fonda (1970)
Imię i nazwisko

Henry Jaynes Fonda

Data i miejsce urodzenia

16 maja 1905
Grand Island

Data i miejsce śmierci

12 sierpnia 1982
Los Angeles

Zawód

aktor

Współmałżonek

Margaret Sullavan
(1931-1932; rozwód)
Frances Ford Seymour
(1936-1950; jej śmierć)
Susan Blanchard
(1950-1956; rozwód)
Afdera Franchetti
(1957-1961; rozwód)
Shirlee Mae Adams
(1965-1982; jego śmierć)

Lata aktywności

1935–1982

Odznaczenia
Brązowa Gwiazda (Stany Zjednoczone)Presidential Unit Citation – baretka marynarkiMedal Amerykańskiej Służby ObronnejMedal Kampanii Amerykańskiej (USA)Medal Kampanii Azji-Pacyfiku (USA)Medal Wyzwolenia Filipin
Multimedia w Wikimedia Commons

Henry Jaynes Fonda (ur.16 maja1905 wGrand Island, zm.12 sierpnia1982 wLos Angeles) – amerykańskiaktor. Patriarcha rodziny aktorskiej Fondów, ojciecJane iPetera, dziadekBridget.

American Film Institute umieścił go na 6. miejscu na liście największych amerykańskich aktorów wszech czasów (The 50 Greatest American Screen Legends)[1].

8 lutego 1960 otrzymał własnągwiazdę wAlei Gwiazd w Los Angeles znajdującą się przy 1601 Vine Street[2][3]. W 2005 został upamiętniony na znaczku pocztowym w związku z serią „Legendy Hollywoodu[4].

Życiorys

[edytuj |edytuj kod]

Urodził się w 1905 wGrand Island w stanieNebraska[5] jako syn Elmy Herberty (z domu Jaynes) i Williama Brace’a Fondy[6]. Przodkowie Fondów pochodzili zGenui weWłoszech, skąd w XV wieku przenieśli się doAmsterdamu wHolandii, a w 1642 – do Ameryki Północnej[6][7].

Studiował dziennikarstwo naUniwersytecie Minnesoty, ale przerwał studia na drugim roku[6]. Pracował jako mechanik w firmie telefonicznej Northwestern Bell i pracownik socjalny lokalnego magistratu[8], następnie w 1925 pracował w firmie Retail Credit Company. 10 października 1925 zadebiutował jako aktor rolą w spektakluTy i ja (You and I) w teatrze Omaha Community Playhouse[8]. W 1929 powrócił na Manhattan i University Players Guild oraz zagrał w spektaklach:Gra życia i śmierci (The Game of Life and Death) orazDiabeł i ser (Devil and the Cheese).

W 1932 udał się do Hollywood, aby kręcić filmy. W 1935 zadebiutował w kinie rolą Dana Harrowa w komediiVictora FlemingaThe Farmer Takes a Wife (Rolnik bierze żonę) zJanet Gaynor, a rok wcześniej występował w tej samej roli w przedstawieniu na Broadwayu[9]. W tym czasie poznałJamesa Stewarta, z którym się przyjaźnił[6]. Popularność i uznanie krytyków przyniosła mu główna rola Toma Joada w dramacieJohna FordaGrona gniewu (The Grapes of Wrath, 1940), ekranizacji powieściJohna Steinbeckao tym samym tytule; za występ w filmie był nominowany do zdobyciaOscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego[10].

W 1943 wstąpił do amerykańskiej marynarki wojennej, służąc jako kwatermistrz trzeciej klasy na pokładzie niszczyciela USS „Satterlee” na Pacyfiku, aż do 1946[11][12].

Po zakończeniu służby wojskowej powrócił do aktorstwa. Zebrał przychylne recenzje krytyków i widzów rolą oficera marynarki Douga Robertsa w spektakluPan Roberts (reż.Joshua Logan), w którym zadebiutował w lutym 1948 w Alvin Theatre na Broadwayu[13]. Rolę powtórzył w kinowej wersji sztuki –Mister Roberts (1955)Johna Forda iMervyna LeRoya[13]. Wystąpił także m.in. w westernachMiasto bezprawia (1946)Johna Forda iGwiazda szeryfa (1957)Anthony’ego Manna, a także w kameralnym filmie „jednego stołu”Sidneya LumetaDwunastu gniewnych ludzi (1956) oraz dramatach wojennych:Bitwa o Ardeny (1965)Ken Annakina iBitwa o Midway (1976)Jacka Smighta. Za rolę w dramacie psychologiczno-obyczajowymMarka RydellaNad złotym stawem (1981) otrzymał w 1982Oscara dlanajlepszego aktora pierwszoplanowego[14]. Rok wcześniej został nagrodzonyhonorowym Oscarem za całokształt dokonań.

Otrzymał amerykańskie medale kampanii – Medal Obrony Narodowej, Medal Wyzwolenia Filipin i Medal Azjatyckiego Teatru Pacyficznego (1905-1982)[12].

Zmarł 12 sierpnia 1982 w Cedars-Sinai Hospital wLos Angeles[15] pochorobie serca iraka gruczołu krokowego[12].

Życie prywatne

[edytuj |edytuj kod]

25 grudnia 1931 ożenił się z aktorkąMargaret Sullavan, ale rozstali się po pół roku małżeństwa[9]. 16 września 1936 w Park Avenue Christ Church w Nowym Jorku poślubił Frances Ford Seymour, wdowę po bogatym przemysłowcu, George’u T. Brokawie[16]. Mieli dwoje dzieci:Jane iPetera[17], także aktorów. Latem 1949 odszedł od żony, która w kwietniu 1950 popełniłasamobójstwo[6][18]. W grudniu 1950 poślubił aktorkę Susan Blanchard, z którą adoptował córkę, Amy[19]. Tuż po rozwodzie na początku 1957 ożenił się z aktorką Afderą Franchetti, z którą nawiązał romans na planie filmuWojna i pokój, jednak i to małżeństwo skończyło się rozwodem[20]. Następnie związał się ze znacznie młodszą byłą stewardesą Shirlee Adams[21], która towarzyszyła mu aż do jego śmierci[22].

Filmografia

[edytuj |edytuj kod]

Nagrody

[edytuj |edytuj kod]
RokNagrodaKategoriaFilm
1939National Board of ReviewNajlepszy aktorMłodość Lincolna (1939)
1958Złoty GlobNajlepszy aktor w filmie dramatycznymDwunastu gniewnych ludzi (1957)
Nagroda BAFTANajlepszy aktor zagraniczny
Nagroda BAFTANajlepszy aktor
1973David di DonatelloNagroda za całokształt pracy aktorskiej
1977Nagroda GrammyNajlepsze nagranie mówionego słowa
Great American Documents
1979Nagroda TonyNagroda specjalna za całokształt pracy aktorskiej
1980Złoty GlobNagroda im. Cecila B. DeMille’a
1981OscarOscar za całokształt pracy aktorskiej
National Board of ReviewNajlepszy aktorNad złotym stawem (1981)
1982OscarNajlepszy aktor pierwszoplanowy
Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Karlowych WarachNajlepszy aktor

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. AFI’s 100 Years...100 Stars. American Film Institute. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane ztego adresu (2013-01-13)]. (ang.).
  2. Henry Fonda. Walk of Fame. [dostęp 2024-07-23]. (ang.).
  3. Susan King, Ted Thackery Jr.: Hollywood Star Walk: Henry Fonda. „Los Angeles Times”, 15 maja 2005, 12 sierpnia 1982. [dostęp 2024-07-23]. (ang.).
  4. Glory Miller: Legends of Hollywood Stamp Series. [dostęp 2025-08-05]. [zarchiwizowane ztego adresu (2025-08-03)]. (ang.).
  5. Słowiński 2006 ↓, s. 13.
  6. abcdeHenry Fonda (16 de Maio de 1905). Filmow. [dostęp 2012-05-08]. (port.).
  7. Słowiński 2006 ↓, s. 10–13.
  8. abSłowiński 2006 ↓, s. 16.
  9. abSłowiński 2006 ↓, s. 18.
  10. Słowiński 2006 ↓, s. 24.
  11. Słowiński 2006 ↓, s. 26.
  12. abcHero Actors. valdezlink.com. [dostęp 2012-02-09]. [zarchiwizowane ztego adresu (2012-03-13)]. (ang.).
  13. abSłowiński 2006 ↓, s. 31.
  14. Słowiński 2006 ↓, s. 314–315.
  15. Słowiński 2006 ↓, s. 315–316.
  16. Słowiński 2006 ↓, s. 19–21.
  17. Słowiński 2006 ↓, s. 22–23.
  18. Słowiński 2006 ↓, s. 33, 36.
  19. Słowiński 2006 ↓, s. 39, 41.
  20. Słowiński 2006 ↓, s. 44, 46.
  21. Słowiński 2006 ↓, s. 122.
  22. MagdaM. Kosińska-Król MagdaM.,Portrety bez upiększeń. Historie (nie)zapomnianych gwiazd Hollywood. Rozdział "Milczący Hank".,ISBN 978-83-8273-395-2 .

Bibliografia

[edytuj |edytuj kod]
  • Oskar Sobański. Henry Fonda. „Film”. nr 27 (1734) (XXXVII), s. 10–11, 15, 1982-09-26. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X. 
  • Henry Fonda: Fonda: My Life. Fulcrum Publishing, 1982.ISBN 0-453-00402-4.
  • Allen Roberts, Max Goldstein: Henry Fonda: A Biography. McFarland & Co., 1984.ISBN 0-89950-114-1.
  • Tony Thomas: The Films of Henry Fonda. Citadel Press, 1990.ISBN 0-8065-1189-3.
  • Kevin Sweeney: Henry Fonda: A BioBibliography. Greenwood Press, 1992.ISBN 0-313-26571-2.
  • Przemysław Słowiński: Amerykańska buntowniczka. Burzliwe życie Jane Fondy. Wydawnictwo Videograf II, 2006.ISBN 83-7183-395-4.

Linki zewnętrzne

[edytuj |edytuj kod]
Nagroda Amerykańskiego Instytutu Filmowego za całokształt twórczości
Kennedy Center Honors
Nagroda Akademii Filmowej dla najlepszego aktora pierwszoplanowego
1920–1939
1940–1959
1960–1979
1980–1999
2000–2019
2020–2039
Honorowe i specjalne Nagrody Akademii Filmowej
1926–1950
1951–1975
1976–2000
2001–2025
Nagroda BAFTA dla najlepszego aktora pierwszoplanowego
1950–1959
1960–1969
1970–1979
1980–1989
1990–1999
2000–2009
2010–2019
2020–2029
Nagroda im. Cecila B. DeMille’a
1950–1969
1970–1989
1990–2009
2010–2029

Złoty Glob dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym
1940–1959
1960–1979
1980–1999
2000–2019
2020–2039
NagrodaNational Board of Review dla najlepszego aktora
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Henry_Fonda&oldid=77352739
Kategorie:
Ukryta kategoria:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp