Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Hanza

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zasięg Hanzy około roku 1400

     strefa niderlandzka

     strefa westfalska

     strefa saksońska

     strefa wendyjska

     strefa brandenburska

     strefa pomorska

     strefa pruska

     strefa liwska

     strefa szwedzka

Kwadratami oznaczono Kantory, kółkami miasta hanzeatyckie.

Hanza,Liga Hanzeatycka,Związek Hanzeatycki (zniem.Hanse – gromada) – związek kupców lub miast handlowychEuropy z czasówśredniowiecza[1]. Miasta należące do związku popierały się na polu gospodarczym, utrudniając pracękupcom z miast nienależących do związku, jednocześnie zaś stwarzały realną siłę polityczną i niekiedy wojskową.

Miasta i strefy Hanzy około 1400 roku

Historia

[edytuj |edytuj kod]

Pierwsze hanzy powstały w XII wieku wNiderlandach, następna (tzw. hanzalondyńska) składała się z 15 miast zFlandrii i ułatwiała im handelwełną zAnglii. Do bardziej znanych miast hanzeatyckich w Europie należały:Lubeka,Brunszwik,Kolonia,Bergen,Brugia,Gdańsk,Ryga[potrzebny przypis].

Największą sławę zdobyła tzw. Hanza niemiecka (w literaturze znana po prostu jako „Hanza”), która w XIV–XV w. gromadziła praktycznie wszystkie miasta pobrzeży mórzPółnocnego iBałtyckiego. Jej początkiem był zawarty w 1241 roku traktatLubeki z miastemSoest, do którego po kilku latach dołączyłyRostock,Wismar,Brema,Hamburg,Visby i inne miasta[2]. Po uzyskaniumonopolu na wspomnianychakwenach Hanza osiągała wielkie zyski, a należące do niej miasta często wówczas właśnie przeżywały świetność. W 2 połowie XIII wieku król norweskiEryk II Wróg Księży próbował ograniczyć wpływy Hanzy, jednak został przez nią pokonany i zmuszony do zapłacenia odszkodowania, nadania przywileju wyłączności na handel i wyjęcia spod norweskiego prawa[2]. Równie wielkie były wpływy polityczne Hanzy, zwłaszcza wNiemczech i państwachskandynawskich. Szczytem potęgi Hanzy było kilkadziesiąt lat po wygraniu wojny przeciwDanii w latach 1368–1370 zakończonejpokojem w Stralsundzie, w której królWaldemar IV Atterdag zrzekł się na rzecz Hanzy 15% zysków z duńskiego handlu. Hanza w tym czasie niepodzielnie władała handlem na Bałtyku i Morzu Północnym, stanowiąc prawa, ustalając cła i reguły handlu. Wpływy Hanzy sięgałyNowogrodu iAnglii, gdzie prowadziłakantor hanzeatycki w Londynie. Bogate miasta były w stanie często wystawiać większe i silniejsze armie zaciężne niż biedni monarchowie, polegający często napospolitym ruszeniuszlachty.

W szczytowym okresie rozwoju Hanza liczyła około 160 miast pod przewodnictwemLubeki, ajęzykiem urzędowym Związku była odmianajęzyka dolnosaksońskiego z rejonu tegoż miasta. Delegaci z miast hanzeatyckich zjeżdżali się co jakiś czas i opracowywali wspólną politykę (tzw.Hansetage). W głównym mieście związku,Lubece, działał sejm związku, rozstrzygający wewnętrzne spory i ustalający jego politykę.

Z czasem jednak znaczenie tej organizacji zaczęło maleć. Miasta stały się bardziej zależne od swoichmonarchów, pojawiły się rozbieżności między interesami poszczególnych członków, niechęćkonsumentów do wysokich cen dyktowanych przez ligę, konkurencja niezależnych kupcówholenderskich, które doprowadziły do upadku organizacji. W 1438 roku wybuchła pierwsza wojna między Holendrami a miastami Hanzy, która mimo nierozstrzygnięcia udowodniła, że wpływy Hanzy nie są tak wielkie jak dawniej. Wkrótce wybuchła kolejna wojna, w której Holandię wsparła Anglia, co doprowadziło do wieloletniego konfiskowania sobie towarów przez skonfliktowane strony[2]. Wkrótce od Hanzy zaczynały się odłączać miastasaskie. W 1494 r. kupcy hanzeatyccy zostali wygnani zNowogrodu. W 1494 rokuGdańsk stanął na czele grupy, obejmującejBraniewo,Chełmno,Elbląg,Królewiec iToruń oraz przez jakiś czas utrzymywałkantor handlowy wKownie[3]. W 1535 roku w bitwie pod Helsingborgiem flota Hanzy przegrała z królem SzwecjiGustawem I Wazą, co spowodowało odebranie przywilejów w Szwecji. Następnie Hanza straciła wpływy wDanii iInflantach, a w 1598 roku królowa AngliiElżbieta I Tudor wyrzuciła z kraju wszystkich kupców hanzeatyckich, oprócz przedstawicieli Gdańska[2]. Ostatecznie Hanza utraciła pozycję w wyniku wielkich odkryć geograficznych i ustanowienia szlaków morskich łączących Europę z Ameryką iIndiami oraz przywozu dużej ilości kruszców do bicia monet.

Ostatni zjazd delegatów miast hanzeatyckich odbył się w 1669 roku i wzięło w nim udział tylko sześć miast (Lubeka, Brema,Gdańsk,Hamburg,Kolonia iBrunszwik), jednak sama organizacja oficjalnie nie została zlikwidowana[4].

Miasta należące do Hanzy

[edytuj |edytuj kod]

W celu lepszego funkcjonowania Hanzy, podzielono ją na 4 grupy (niem.Quartiere):

  • Wendyjską, w skład której wchodziły strefy wendyjska i pomorska[5][6]
  • Saską, w skład której wchodziły strefy saksońska i brandenburska[5] (lub saksońska)[6]
  • Bałtycką (lubprusko-inflancką), która składała się ze stref pruskiej, liwońskiej i szwedzkiej[5] (lub wschodniobałtycka)[6]
  • Westfalską (lubnadreńską), w skład której wchodziły strefy westfalska i niderlandzka[5] (lub reńska, od rzeki Ren)[6]

Czasem wyodrębnia się jeszcze jedną grupę tzw. Kantorów (niem.Kontor):

  • Kantory, mimo że formalnie nie należały do Związku Hanzeatyckiego to odgrywały istotną rolę, będąc zagranicznymi hanzeatyckimi punktami handlowymi tego Związku np.: w Londynie, Krakowie itd.

Grupa Wendyjska

[edytuj |edytuj kod]

Kolumna „Terytorium” przedstawia państwo pod które podlegało miasto w czasach Hanzy. Kolumna „Obecnie” określa państwo, na którego terenie znajduje się miasto w dzisiejszych czasach.

MiastoTerytoriumObecnieData dołączeniaData opuszczeniaInformacjeŹródła
Lubeka !
Lubeka
Free imperial city !
Wolne Miasto Lubeka
 NiemcyStolica Ligi Hanzeatyckiej,stolica grupy wendyjskiej[5][7][8][9][10][11]
Hamburg !
Hamburg
Free imperial city !
Wolne Miasto Hamburg
 Niemcy[12][8][9][13][14]
Luneburg !
Lüneburg
Brunswick-Luneburg !
Księstwo Brunszwik-Lüneburg
 Niemcy[8][9][11][14][15]
Wismar !
Wismar
Mecklenburg !
Księstwo Meklemburgii
 NiemcyW 1283 miasto dołączyło do grupyRostocker Landfrieden, która była poprzednikiem federacji wendyjskich miast (od 1293).[8][9][13][11][14][16]
Rostock !
Rostock
Mecklenburg !
Księstwo Meklemburgii
 NiemcyW 1283 miasto dołączyło do grupyRostocker Landfrieden, która była poprzednikiem federacji wendyjskich miast (od 1293).[8][9][13][11][14][16][17]
Stralsund !
Stralsund
Rugen !
Księstwo rugijskie
 Niemcy1293Księstwo rugijskie było lennemduńskiej korony aż do 1325. W 1283 Stralsund dołączył do grupyRostocker Landfrieden, która była poprzednikiem federacji wendyjskich miast (od 1293). Od 1339 aż do XVII wieku, miasto było członkiemVierstädtebund razem z Greifswaldem, Demminem i Anklamem.[8][9][11][14][16][18]
Demmin !
Demmin
Pomerania !
Księstwo pomorskie
 NiemcyW 1283 miasto dołączyło do grupyRostocker Landfrieden, która była poprzednikiem federacji wendyjskich miast (od 1293). Od 1339 aż do XVII wieku, miasto było członkiemVierstädtebund razem ze Stralsundem, Greifswaldem i Anklamem.[8][11][16][19]
Greifswald !
Greifswald
Pomerania !
Księstwo pomorskie
 NiemcyW 1283 miasto dołączyło do grupyRostocker Landfrieden, która była poprzednikiem federacji wendyjskich miast (od 1293). Od 1339 aż do XVII wieku, miasto było członkiemVierstädtebund razem ze Stralsundem, Demminem i Anklamem.[8][11][14][16][19]
Anklam !
Anklam
Pomerania !
Księstwo pomorskie
 NiemcyW 1283 miasto dołączyło do grupyRostocker Landfrieden, która była poprzednikiem federacji wendyjskich miast (od 1293). Od 1339 aż do XVII wieku, miasto było członkiemVierstädtebund razem ze Stralsundem, Greifswaldem i Demminem.[8][11][16][19]
Pasewalk !
Pasewalk
Pomerania !
Księstwo pomorskie
 Niemcy
Stettin !
Stettin (Szczecin)
Pomerania !
Księstwo pomorskie
 Polska1278W 1283 miasto dołączyło do grupyRostocker Landfrieden, która była poprzednikiem federacji wendyjskich miast (od 1293). Od XIV wieku stopniowo przejmował rolę głównego miasta w strefie pomorskiej.[6][8][9][11][15][16]
Kolberg !
Kolberg (Kołobrzeg)
Pomerania !
Księstwo pomorskie
 Polska[8][11][15][19]
Rugenwalde !
Rügenwalde (Darłowo)
Pomerania !
Księstwo pomorskie
 Polska[8][11][14][15][19]
Stolp !
Stolp (Słupsk)
Pomerania !
Księstwo pomorskie
 Polska[11][15][19]
Visby !
Visby
Sweden !
Królestwo Szwecji
 Szwecja1470W 1285 roku wKalmarze, Związek Hanzeatycki zawarł ugodę z królem SzwecjiMagnusem I Birgerssonem, który mówił, żeGotlandia należy doSzwecji[potrzebny przypis]. Jednakże w 1470 Liga zmieniła status miasta, a w maju 1525 roku, Niemcy na polecenie Lubeki zniszczyli wszystkie kościoły w mieście z wyjątkiem katedry.[8][9][11][20]
Sztokholm !
Sztokholm
Sweden !
Królestwo Szwecji
 Szwecja[9][11]

Grupa Saska

[edytuj |edytuj kod]
MiastoTerytoriumPaństwoData dołączeniaData opuszczeniaInformacjeŹródła
Brunszwik !
Brunszwik
Saxony !
Księstwo Saksonii
 Niemcy1200
(ok. XII w.)
1600
(ok. XVII w.)
Stolica grupy saskiej[5][8][9][11][14][15]
Brema !
Brema
Free imperial city !
Wolne Miasto Brema
 Niemcy1260[8][9][11][14][17]
Magdeburg !
Magdeburg
Magdeburg !
Arcybiskupstwo magdeburskie
 Niemcy1200
(ok. XII w.)
[8][9][11][14][15]
Goslar !
Goslar
Goslar !
Wolne Miasto Goslar
 Niemcy12671566Goslar było lennemSaksonii do 1280 roku.[8][9][11][14][15]
Erfurt !
Erfurt
Mainz !
Arcybiskupstwo Moguncji
 Niemcy[8][9][11]
Stade !
Stade
Bremen !
Arcybiskupstwo Bremy
 Niemcy[8][14]
Berlin !
Berlin
Brandenburg !
Marchia Brandenburska
 Niemcy1442W 1356 roku Brandenburgia uzyskała miano elektoratu. W 1442 roku,książę elektorFryderyk II Żelazny, zmusił wszystkie miasta na terenie Brandenburgii, do opuszczenia Hanzy.[6][9][21][11][15]
Frankfurt Oder !
Frankfurt nad Odrą
Brandenburg !
Marchia Brandenburska
 Niemcy14301442W 1442 roku,książę elektorFryderyk II Żelazny, zmusił wszystkie miasta na terenie Brandenburgii, do opuszczenia Hanzy.[9][21][11][15]

Grupa Westfalska

[edytuj |edytuj kod]
MiastoTerytoriumPaństwoData dołączeniaData opuszczeniaInformacjeŹródła
Kolonia !
Kolonia
Kolonia !
Wolne Miasto Kolonia
 Niemcy1475Stolica grupy westfalskiej aż do zakończeniawojny hanzeatycko-angielskiej (1470-74). Kolonia stanęła po stronie angielskiej, w wyniku czego została wyrzucona z Hanzy. Następcą Kolonii został Dortmund.[5][6][8][9][11][14]
Dortmund !
Dortmund
Dortmund !
Wolne Miasto Dortmund
 NiemcyStolica grupy westfalskiej po tym, jak Kolonia została z niej wyrzucona za wsparcie Anglii w wojnie hanzeatycko-angielskiej.[8][9][13][11][14][15]
Deventer !
Deventer
Utrecht !
Biskupstwo Utrechtu
 Holandia10001500[8][9][11][14][17][22][23][24]
Kampen !
Kampen
Utrecht !
Biskupstwo Utrechtu
 Holandia1441[8][9][11][14][23][25]
Groningen !
Groningen
Friesland !
Friesland
 HolandiaFryzja byłade facto niezależna przez długi okres w średniowieczu.[8][9][11][17]
Munster !
Münster
Munster !
Biskupstwo Münster
 Niemcy[8][13][11][14][15]
Osnabrück !
Osnabrück
Osnabrück !
Biskupi Osnabrücku
 Niemcy1100
(ok. XII w.)
[8][9][11][14][15]
Soest !
Soest
Soest !
Wolne Miasto Soest
 Niemcy1609Miasto było częściąElektoratu Kolonii do odzyskania niepodległości w latach 1444–1449. Następnie stało się częściąKsięstwa Kleve[8][9][13][11][14][15]

Pozostałe miasta

[edytuj |edytuj kod]

Do Hanzy należały również:

 *  – miasta do dziś określające się jako „miasto hanzeatyckie”. Niemieckie miasta hanzeatyckie stosują w związku z tym jako oznaczenie tablic rejestracyjnych samochodów pierwszą literęH (Hansestadt – miasto hanzeatyckie):HB = Brema,HH = Hamburg,HGW = Greifswald,HL = Lubeka,HRO = Rostock,HST = Stralsund,HWI = Wismar; wyjątkiem jest tu kilkunastotysięczne dziśHansestadt Anklam, gdzie samochody rejestrowane są pod literamiOVP (odnoszącymi się do nazwy byłegopowiatuOstvorpommern – wschodniePomorze Przednie).

Współczesne odniesienia

[edytuj |edytuj kod]

Nazwąklubu piłkarskiego odnoszącą się do dawnej hanzeatyckiej przeszłości miastaRostock jestHansa Rostock. W Polsce analogicznie do historii miasta nawiązuje nazwa klubu Hanza Goleniów.

Oko Jelenia autorstwaAndrzeja Pilipiuka tematycznie opiera się na czasach upadku Hanzy.

Zobacz też

[edytuj |edytuj kod]
Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia wWikimedia Commons
 Definicje słownikowe wWikisłowniku

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. Hanza, [w:]Encyklopedia PWN [online],Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-05-02] .
  2. abcdHanza. Miasta, które trzęsły Bałtykiem, „wyborcza.pl” [dostęp 2018-10-24] (pol.).
  3. Historia Hanzy, „www.gdansk.pl” [dostęp 2018-10-24] [zarchiwizowane zadresu 2018-10-24] (pol.).
  4. Od imperium Karola Wielkiego do kryzysu XIV wieku. T. 8. Madrid, Kraków: Mediasat Group, 2007, seria: Biblioteka Gazety Wyborczej. Historia Powszechna.ISBN 978-84-9819-815-7.
  5. abcdefgNatkiel 1989 ↓, s. 33.
  6. abcdefgKeating 2004 ↓, s. 120.
  7. Keating 2004 ↓, s. 47, 120.
  8. abcdefghijklmnopqrstuvwxyzaaFalke 1863 ↓, s. 62–64.
  9. abcdefghijklmnopqrstuvwJotischky i Hull 2005 ↓, s. 122–123.
  10. Holborn 1982 ↓, s. 74, 82.
  11. abcdefghijklmnopqrstuvwxyzaaabacDollinger 2000 ↓, s. IX–X.
  12. Keating 2004 ↓, s. 47.
  13. abcdefHolborn 1982 ↓, s. 82.
  14. abcdefghijklmnopqrsBarthold 1862 ↓, s. 35, 496.
  15. abcdefghijklmnSchäfer 2006 ↓, s. 37.
  16. abcdefgWernicke 2011 ↓, s. 142.
  17. abcdMehler 2009 ↓, s. 89–108.
  18. Stralsund, [w:]Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-09-22] (ang.).
  19. abcdefBuchholz 1999 ↓, s. 120.
  20. Varför ruinerades Visby. Goteinfo.com. [dostęp 2011-04-30]. (szw.).
  21. abHolborn 1982 ↓, s. 32.
  22. Mehler 2011 ↓, s. 16–25, zwłaszcza 20–21.
  23. abBerkmoes 2010 ↓, s. 255.
  24. McDonald 2009 ↓, s. 438.
  25. McDonald 2009 ↓, s. 433.

Bibliografia

[edytuj |edytuj kod]

Opracowania dotyczące Hanzy (j. polski)

[edytuj |edytuj kod]
  • Philippe Dollinger: Dzieje Hanzy: XII–XVII wiek. Vera Soczewińska (tłum.), Edmund Cieślak (red.). Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1975.
  • Henryk Samsonowicz: Późne średniowiecze miast nadbałtyckich. Studia nad dziejami Hanzy nad Bałtykiem w XIV-XV w. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968.
  • Henryk Samsonowicz:Hanza, władczyni mórz, Warszawa,Książka i Wiedza, 1958.
  • Nikolay Yagunov, Tatiana Yagunova: Hanza po wiekach. Niemcy, Polska, Rosja, Litwa. Album fotografii = Hanse centuries later. Germany, Poland, Russia, Lithuania. The album of photos. Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum, 2014.ISBN 978-83-7823-473-9.
  • Cieślak Edmund,Niektóre zagadnienia hanzeatyckiego handlu i transportu morskiego,Przegląd Zachodni, 8, (1952), nr 5/6, s. 432–459

Opracowania dotyczące Hanzy (obcojęzyczne)

[edytuj |edytuj kod]

Pozostałe opracowania

[edytuj |edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj |edytuj kod]
Związek Hanzeatycki
Region nadreński
(RenMoza)
RegionIJssel iZuiderzee
WybrzeżeMorza Północnego
MiędzyRenem iWezerą
(Westfalia)
MiędzyWezerą iŁabą
(Dolna Saksonia)
Niemcy środkowe
(na południe doHarzu
między górnąWezerą iSoławą)
Brandenburgia
Południowe wybrzeżeBałtyku
w granicachcesarstwa
Prusy,Polska
Inflanty
Szwecja

Proporzec hanzeatycki

Główny szlak Ligi Hanzeatyckiej

Lubeka – Stolica Ligi Hanzeatyckiej

  1. abcdefmiasto-przywódca rejonu lub okręgu
  2. abcdefghijklmnopqrstmiasto odegrało poważną rolę w Hanzie
Historia Niemiec
Historia Niemiec
Germanie
Państwo frankijskie
Imperium Karolińskie
Państwo wschodniofrankijskie
Święte Cesarstwo Rzymskie
Wojny napoleońskie
Związek Niemiecki
Związek Północnoniemiecki
Cesarstwo Niemieckie
I wojna światowa
Republika Weimarska
III Rzesza
II wojna światowa
Okupacja aliancka
Podział Niemiec
RFN
NRD
Berlin Zachodni
Ponowne zjednoczenie Niemiec
Republika Federalna Niemiec
Kluczowe postacie
Najważniejsze
państwa niemieckie
Państwo Saksońskie
Państwo Bawarskie
Państwo Pruskie
Państwo Austriackie
Pozostałe

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hanza&oldid=76062474
Kategorie:
Ukryte kategorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp