| Hadrosaurus | |||
| Leidy, 1858 | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | hadrozaur | ||
| Gatunki | |||
| |||
| |||
Hadrozaur (Hadrosaurus) –rodzajornitopoda z rodzinyHadrosauridae, który występował w Ameryce Północnej w późnej kredzie ok. 80 mln lat temu. Nazwa tego dinozaura pochodzi z greckich słówhadros – „ciężki” isauros – „jaszczur” i oznacza tyle co „ciężki jaszczur”. Hadrozaur był pierwszymdinozaurem, którego szczątki odkryto w Ameryce Północnej, a od 1991 r. stał się oficjalnym dinozaurem stanuNew Jersey.
Było to roślinożerne zapewne żyjące w stadach zwierzę. Hadrozaur prawdopodobnie poruszał się zwykle na wszystkich czterech nogach, ale podczas ucieczki i żerowania na liściach drzew używał dwóch. Budowa jego zębów sugeruje, że odżywiał się głównie liśćmi i gałązkami drzew. Mierzyło ok. 8–10 m długości.
Szczątki hadrozaura zostały odkryte w 1838 przez Johna Estaugha Hopkinsa wokół rzeki Cooper wHaddonfield (New Yersey,USA). Po odkopaniu kilku kości eksponował je w swoim domu również położonym w Haddonfield. W 1858 kości te wzbudziły zainteresowanie Williama Parkera Foulka, który w tym samym roku odkopał ich resztę. Na podstawie prawie kompletnego szkieletu złożonego z kości kończyn, miednicy, kilku kości stóp, dwudziestu ośmiu kręgów (w tym osiemnastu ogonowych), ośmiu zębów i elementów szczątkiJoseph Leidy opisał to zwierzę pod nazwąHadrosaurus foulkii. Wiedział on, że nowo odkryte zwierzę przypomina niektórymi cechamiiguanodona odkrytego mniej więcej dekadę wcześniej w Wielkiej Brytanii, jednak szczątki hadrozaura były znacznie lepiej zachowane. Opis hadrozaura łącznie z rysunkami był gotowy już w 1860, ale jego publikacja została przełożona do 1865 z powodu wojny. Leidy zrekonstruował hadrozaura jako zwierzę dwunożne, w odróżnieniu od innych ówczesnych rekonstrukcji przedstawiających dinozaury jako istoty czworonożne. Szkielet hadrozaura został zmontowany w 1868 r. przez zespół złożony między innymi z angielskiego rzeźbiarza i przyrodnika Beniamina Waterhouse'a Hawkinsa i ustawiony w Akademii Nauk Przyrodniczych w Filadelfii. Szkielet ów zazwyczaj byłniewidoczny dla zwiedzających, ale od 22 listopada 2008 do 19 kwietnia 2009 postanowiono go im udostępnić. Posąg hadrozaura upamiętniający jego odkrycie i wykonany przez Jana Giannottia, znajduje się w środku miastaHaddonfield.
Hadrozaur jest słynnym dinozaurem, przedstawionym w wielu książkach popularnonaukowych, a od jego nazwy pochodzą nazwykladów (np. rodzinyHadrosauridae), a nawet nazwy rodzajowe dinozaurów (mikrohadrozaur). Mimo tego z powodu braku większości czaszki (w pierwotnej rekonstrukcji szkieletu zamiast niej umieszczono gipsowy model wykonany przez Hawkinsa, a obecne artyści rekonstruując hadrozaura z czaszkami spokrewnionych z nim gatunków jak brachylofozaur czy grypozaur) i innych braków w szkielecie, utrudniających dokładne ustalenia jego pozycji systematycznej i pokrewieństwa z innymi hadrozaurami, przez wielu autorów jest uznawany zanomen dubium – rodzaj niepewny. Ponadto przez długi czas traktowano go jako "takson-kosz na śmieci", zaliczając do niego gatunki opisane na podstawie skamieniałości, które później okazywały się kośćmi różnych hadrozaurów a nawet innych zwierząt. Prieto-Márquez (2011) stwierdził jednak, żekość biodrowa ikość ramienna okazu holotypowegoH. foulkii (tj.gatunku typowego rodzajuHadrosaurus) mają charakterystyczne cechy budowy pozwalające odróżnić je od kości wszystkich innych hadrozaurów, co uzasadnia uznanie tego gatunku za ważny takson[1]. Z przeprowadzonej przez Prieto-Márqueza (2010) analizy kladystycznej wynika, żeHadrosaurus foulkii mógł byćtaksonem siostrzanym do kladuSaurolophidae (definiowanego przez autora jako klad obejmujący ostatniego wspólnego przodkaSaurolophus osborni iLambeosaurus lambei oraz wszystkich jego potomków) lub też być w nierozwikłanejpolitomii z gatunkamiClaosaurus agilis,Lophorhothon atopus iTelmatosaurus transsylvanicus oraz z kladem Saurolophidae. Fakt, żeHadrosaurus według tej analizy nie należał do Saurolophidae dowodzi, że Saurolophidae nie muszą być młodszym synonimem Hadrosauridae (w artykule Prieto-Márqueza pojawiają się dwie różne definicje Hadrosauridae; według jednej jest to klad obejmujący ostatniego wspólnego przodkaHadrosaurus foulkii,Edmontosaurus regalis,Saurolophus osborni iLambeosaurus lambei oraz wszystkich jego potomków, według drugiej – klad obejmujący ostatniego wspólnego przodkaH. foulkii iParasaurolophus walkeri oraz wszystkich jego potomków)[2].
| Infrarzędy dinozaurów | |
|---|---|
| Era dinozaurów | |
| Dyscypliny powiązane |
