 Hōnen | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Szkoła | |
| Nauczyciel | |
| Następca | |
| Zakon | |
Hōnen (jap. 法然;; zwany takżeGenkū; ur.13 maja1133 w prowincji Mimasaka, zm.29 lutego1212 wKioto[1]) –japoński mnichbuddyjski i myśliciel, założycielamidystycznejSzkoły Czystej Krainy, nazwanej w JaponiiJōdo, zreformował buddyzm i uprzystępnił go szerokim warstwom japońskiego społeczeństwa[2]. W ciężkich czasach wojen pomiędzy klanamiTaira iMinamoto zaofiarował ludziom nowy rodzaj religijnej nadziei[3].
Urodził się pod koniec okresuHeian 13 maja 1133 r. w rodzinie prowincjonalnej szlachty w wiosceInaoka wKume w prowincjiMimasaka (obecnie jest to prefekturaOkayama). Jego ojciec, Tokikuni Uruma, pełnił funkcję dzisiejszego posterunkowego, czuwał nad spokojem we wsi. Matka należała do znanej, bardzo zamożnej, miejscowej rodziny Hana, która swoje pochodzenie wywodziła od legendarnej chińskiej księżniczki z III wieku. W 1141 r. (Hōnen miał wtedy 8 lat) jego ojciec został śmiertelnie ranny w czasie nocnego ataku przez zarządcę pobliskiej posiadłości cesarskiej. Hōnen został wtedy umieszczony w domu brata jego matki, kapłana zklasztoruBodai znajdującego się w tej samej prowincji. Przebywał tam do 1147 r., kiedy w wieku 14 lat został posłany na góręHiei w celu przyjęcia ordynacji mnisiej[3].
%2c_Metropolitan_Museum_of_Art%2c_1980.221.jpg)
Rozpoczął studiować doktrynę szkołytendai u takich nauczycieli jakGenkō (源光) iKōen (皇円), u którego przyjął mnisią ordynację. Ponieważ pragnął żyć w odosobnieniu, przeniósł się doKurodani na zachodnim zboczu góry, gdzie od jakiegoś czasu istniał ośrodek praktykinembutsu. Studiował uEikū (zm. 1179 ,叡空), który był spadkobiercąRyōnina (1072-1132), założyciela szkołyyūzū nembutsu. W tym czasie Hōnen całkowicie zrezygnował z zemsty na zabójcy jego ojca. Zajmował się jedynie tym, aby przynieść religijne nastawienie ludziom karmionym przez złudne przywiązania. Od swojego nauczyciela otrzymał imię Hōnenbō Genkū (法然房源空) i uważał swojego ucznia za urodzonego świętego[a][4].
W tym okresie szkołatendai wykazywała oznaki skorumpowania, gdyż potomkowie arystokratycznych rodów zajęli najwyższe stanowiska w szkole i podążali drogą realizowania swoich światowych ambicji. Na skutek tego mnisi poważnie zainteresowani praktyką buddyjską, udawali się do wyspecjalizowanych ośrodków daleko od pożądań sławy i bogactwa i gdzie mogli spędzić życie poszukując właściwej Drogi. Takich ludzi nazywano wówczashijiri. I Hōnen stał się takimhijirim[5].
Hōnen przebywał w Kurodani przez dwadzieścia lat spędzając dni na studiowaniu i religijnych praktykach[b]. Doszedł wtedy do wniosku, że normalny trening buddyjski, składający się z trzech elementów: moralności, kontemplacji i mądrości, nie jest dla niego i zwątpił w tradycyjną drogę wyzwolenia. W tym czasie przeczytał całykanon buddyjski pięciokrotnie i głęboko wielokrotnie studiował wszelkie komentarze zarówno własnej szkoły, jak i innych szkół. Pewnego razu dyskutował ze swoim nauczycielem Eikū o względnych zasługach praktykinembutsu z wizualizacją lub z inwokacją. Hōnen uważał formę inwokacyjną za lepszą i nie ustąpił przed nauczycielem, który miał ją za formę podrzędną. To tak rozzłościło Eikū, że rzucił w Hōnena drewnianą poduszką. Tak więc już wtedy Hōnen wykazywał brak chęci do kompromisu i nieuległe nastawienie do studiowania[6].
W 1156 r. wybuchł otwarty konflikt pomiędzy klanamiTaira iMinamoto, który trwał do 1159 r., gdy ród Taira zwyciężył. Polityczny konflikt skutkował społecznym zamieszaniem. Wsie zbiedniały, w kraju panoszyły się bandy złodziei terroryzujące ludność, wojenni kapłani isamuraje wykorzystywali swoją moc. Panowała ogólna korupcja. Tradycyjne szkoły buddyjskie z Kioto iNary całkowicie ignorowały nędzę ludności. Jedyna nadzieją dla ludzi było pojawienie się kogoś, kto w tych tragicznych latach zaproponowałby obietnicę wybawienia. W 1167 r.Kiyomori Taira został wielkim ministrem państwa. Był pierwszym członkiem tej militarnej rodziny, który otrzymał tak wysokie stanowisko[7].
Hōnen w tym czasie zwrócił ostatecznie uwagę naShandao, chińskiego amidystę z VII w., który wKomentarzu do "Sutry o Amitajurdhjanie" (chiń. 觀經四帖疏,pinyinGuānjīng sìtièshū) opisał Zachodni Raj. W komentarzu tym zaleca się nieustanne powtarzanie imieniaAmidy, gdyż jest to niechybna droga do odrodzenia w raju, zgodnie z obietnicąBuddy. Od tego momentu Hōnen zarzucił wszelkie inne praktyki i począł powtarzać formułęnamu Amida-butsu (chwała buddzie Amidzie). Był to rok 1175. Pewnej nocy Hōnen miał sen, w którym spotkał Shadao. Ten sen przekonał go, że odkrył absolutną prawdę i powinien ją przekazywać ludziom. Opuścił więc górę Hiei[8].
Po opuszczeniu góry Hiei Hōnen osiadł w dzielnicy Kioto zwanejŌtani. Tam wybudował sobie prosty dom, w którym oddał się całkowicie praktyce. W tym czasie w Kioto panował chaos, pogłębiony największym w historii pożarem w roku 1177, a konflikt pomiędzy Kiyomorim a emerytowanym cesarzemGo-Shirakawą trwał dalej bez nadziei na rozwiązanie[c]. Wkrótce wykryto spisek przeciw Kiyomoriemu i w 1180 r. wybuchła kolejna wojna domowa, gdy ród Minamoto wezwał do walki przeciwko Tairom. Pod koniec tego roku Kiyomori spalił klasztoryTōdai iKōfuku za sprzyjanie Minamotom[8].
W 1183 r., a więc w 8 lat po zamieszkaniu Hōnena w Ōtani, dowodzący wojskami Minamotów zaatakował i sterroryzował Kioto w celu obrony planówYoritomo Minamoto. Podobno był to jedyny okres, w którym Hōnen zarzucił swoją praktykę. Później znów do niej powrócił. Gdy ktoś go odwiedzał nauczał go o Czystej Krainie i zachęcał do inwokacyjnegonembutsu.
Zwrócił na siebie uwagę kleru z tradycyjnych szkół w czasie tzw. "dyskusji Ōhara" w 1186 r. (lub 1189). Propozycja spotkania wyszła od Kenshina ze szkołytendai (który później zostałzasu czyli głównym opatemEnryaku-ji, a tym samym i całej szkoły), który zaprosił Hōnena do dyskusji i jego naukach. W tym spotkaniu uczestniczyli jeszcze:Myōhen ze szkołysanron (Trzech traktatów),Jōkei ze szkołyhossō (chiń.faxiang),Tankyō ze szkołytendai,Chōgen z Tōdai-ji iNembutsubō z Ōji-in wSadze. Hōnen opisał praktyki różnych szkół buddyjskich i wyjaśnił, dlaczego tylko nauki Czystej Krainy są odpowiedni dla tych czasów. Wywarł na wszystkich olbrzymie wrażenie i stał się bardzo znany[9].
W 1189 r. zaczął być kojarzony zKanezanem Kujō (1149–1207), który stał się jego najbardziej wpływowym patronem.
W 1190 r. wygłosił serię wykładów w klasztorze Tōdai o trzechsutrach Czystej Krainy na prośbę Chōgena. Po "dyskusji Ōhara" i po tych wykładach gwałtownie wzrosła ilość jego uczniów. Między innymi było to pięciu mnichów, którzy założyli pięć podszkółjōdo:Zennebō Shōkū (1177-1247) założyłseizan,Shōkōbō Benchō (1162-1238) -chinzei,Jōkakubō Kōsai (1163-1247) -ichinengi,Kakumyōbō Chōsai (1184-1266) -Kuhon-ji iRyūkan (1148-1227) -Chōraku-ji. Gishūmon’in, córka Kujō i małżonka cesarzaGo-Toby przyjęła od Hōnena wskazania dla laiczki w 1191 r. Hōnen był również jej mistrzem ordynacyjnym, gdy dziesięć lat później została kapłanką buddyjską. Sam Kujō również przyjmował wskazania od Hōnena i w końcu w 1202 r. przyjął od niego ordynację kapłańską. Jego uczniami byli także członkowie warstwy militarnej z rodu Minamoto[9].
Po zakończeniu wojny domowej praktyknembutsu szerzyła się, a atmosfera przebudowy owładnęła stolicą. Wtedy też powstało najważniejsze dzieło HōnenaSenchaku hongan nembutsushū (選択本願念仏集,Zbiór fragmentów o wyborze nembutsu w pierwotnym ślubowaniu) napisane na prośbę Kanezane Kujō w 1198 r.[10].
Hōnen nie posiadał ani materialnych środków, aby wybudować wielkie klasztory, ani nie podjął próby założenia organizacji, która nadzorowałaby jego uczniów. Mimo tego wkrótce cała stolica była pełna jego zwolenników, a wspierający przybywali z różnych części kraju. Istniejące tradycyjne szkoły buddyjskie pouczyły się jednak zaniepokojone jego wpływami.
Latem 1204 r. kler Enryaku-ji zaapelował do ówczesnegozasu szkołytendai Shinshō, aby zabronić praktykowanianembutsu. Przez kilka następnych miesięcy Hōnen próbował uspokoić nastroje przedkładając Shinshō dokument zatytułowanyNakaz w siedmiu paragrafach. W skrócie brzmiał następująco:
TeNakazy (...) podkreśliły nadużycia popełnianie przez praktykującychszarlatańskie nembutsu uczniów Hōnena, któremu udało się na jakiś czas uniknąć kłopotów ze strony ruchu przeciwkonembutsu w Enryaku-ji. Jednak jesienią 1205 r. mnisi zKōfuku-ji także zaapelowali do cesarza Go-Toby w celu zakazania praktykinembutsu. Przedstawili cesarzowi dokument znany jakoPetycja Kōfuku-ji, w którym wyszczególnili dziewięć błędów, które według nich, popełniają zwolennicynembutsu[d]. Oprócz tego zażądano, aby ukarać dwóch uczniów Hōnena - Gyōkū i Junsaia za herezję. Hōnen wyrzucił ze szkoły Gyōkū (który nauczał, że nawet jednorazowenembutsu prowadzi do odrodzenia w Czystej Krainie). Prawdopodobnie napięcie udałoby się rozładować, gdyby nie to, że dwaj jego uczniowie zostali aresztowani. Pod koniec 1206 r. podczas pielgrzymki cesarskiej do świątyni w Kumano, panie z dworu cesarskiego zaprosiły Jūrena i Junsaia do poprowadzenia specjalnej całonocnej praktyki i podobno między damami a mnichami doszło do wykroczeń. Cesarz skazał tych dwu kapłanów na śmierć, a Hōnena na wygnanie[12].
Hōnen został wygnany na wyspęShikoku. Kampania Kūjo, aby mu przebaczyć, nie okazała się sukcesem. Ponieważ Hōnen miał wówczas 74 lata, wielu jego uczniów zgromadziło się wokół niego. Wkrótce Hōnen powrócił do stanu świeckiego pod imieniem Fuji Motohiko. Kūjo nie mógł sobie wybaczyć zesłania Hōnena i zmarł w miesiąc później z wieku 58 lat[13].
Pod koniec 1207 r. Hōnen został ułaskawiony, jednak nie mógł przebywać w stolicy. Przez cztery lata przebywał w świątyniKachio-dera w prowincjiSettsu. Do Kioto powrócił dopiero pod koniec 1211 r. Ponieważ jego dawny dom był ruiną, zamieszkał w małej świątyni na wzgórzu w Ōtani.
W dzień po nowym roku 1212 rozchorował się. Przez cały czas praktykowałnembutsu i prowadził wykłady dla uczniów o wybranych fragmentach sutr. Powiedział także uczniom, że jeśli wzniosą jakikolwiek pomnik dla niego (nawet w formie świątyni), to jego Dharma się nie rozpowszechni[13].
Ponieważ jego stan się pogarszał, Genchi (uczeń i następca Dharmy) poprosił o napisanie czegoś. Hōnen napisał tekst znany jakoJednostronicowy testament, w którym wyłożył zasadynembutsu.
Zmarł 29 lutego 1212 r.
Dziś w miejscu jego śmierci znajduje sięChion-in, główna świątynia szkołyjōdo.
W 1227 r. mnisi z Enryaku-ji postanowili zniszczyć grób Hōnena. Dokonać tego mieli pracownicy ze świątyni Gion. Jednak następcy Dharmy mistrza usunęli wcześniej jego ciało i w Nison-in w Sadze dokonali aktu kremacji[14].