Gzyms (niem. Gesims[e]), inaczejkorona,krajnik,ucios,plata[1] – wysunięty przed lico ściany, zwykle profilowany elementarchitektoniczny w postaci poziomej listwy wystającej przed lico muru, która chronielewację budynku lub jej fragment przed ściekającą wodą deszczową[1][2][3].
Gzymsy pełnią również rolę dekoracyjną[1]: stanowią zamknięcie kompozycyjne elewacji (gzyms wieńczący), akcentują podziały poziome ściany (gzyms międzykondygnacyjny) lub poszczególne jej elementy (np. gzyms nadokienny). Gzymsy mogą biec przez całą szerokość elewacji lub przez jej fragment. Mogą być złożone z kilku profilowanych listew lub mieć postać gładkiego pasa. Często podkreślone są ozdobnymfryzem.
Początkowo w starożytności nie stosowano gzymsów jako samodzielnych elementów.Zwieńczenie ściany podkreślano poprzez wysunięcie płyty stropowej wykonanej z kamienia albo poprzez wysunięcie drewnianych belek stropowych, które miały podtrzymywać okapy[4]. W architekturze klasycznej gzyms to najwyższy pasbelkowania (gr.geison), chroniący fryzy i koronujący całąentablaturę[2]. Główny jego człon stanowiła płyta chroniąca ścianę przed zaciekami, podparta jednym lub kilkoma poziomymi członami, jak również ząbkami i wspornikami (w klasycznej architekturze rzymskiej). Poza gzymsami kamiennymi w okresie klasycznym zaczęto także tworzyć gzymsy terakotowe z większą różnorodnością elementów dekoracyjnych oraz gzymsy z cegły[5]. Wgotyku był bardzo prosty, podcięty pod kątem 45°, z rowkiem zapobiegającym spływaniu wody ku ścianie[3]. Niekiedy dzieliłfasadę w postaci gzymsów pośrednich, słabo wyprofilowanych. Wewczesnorenesansowych pałacachflorenckich występowały tzw. gzymsy okapowe, w formie znacznie wysuniętego, plastycznie ukształtowanegookapu. Barokowe gzymsy posiadały mocno rozbudowane formy, były przerywane czy wyłamywane (gierowane)[1][3]. W okresieneoklasycyzmu następuje powrót do form stosowanych w czasach rzymskich. Od XIX wieku istotniejsza od materiału, z którego wykonano gzyms, staje się forma. To wobec niej dostosowuje się materiały. W XIX wieku powszechne stają się gzymsy wykonywane ztynku i metalu, a w XX wieku zbetonu iżelbetu[6], a także z desek przybijanych do konstrukcji nośnej, co w efekcie miało być naśladowaniem form kamiennych[7]. Współcześnie stosowane gzymsy są proste i funkcjonalne[3].
oraz
| Informacje w projektach siostrzanych |
 Multimedia wWikimedia Commons |
 Definicje słownikowe wWikisłowniku |
