 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Główne wojny i bitwy | |
 | Zobacz multimedia związane z tematem:György Dózsa |
György Dózsa (takżeGyörgy Székely,rum.Gheorghe Doja,pol. Jerzy Doża; ur. w1470 wDálnok, zm.20 lipca1514 wTemeszwarze) –Szekler, żołnierz i przywódcapowstania chłopskiego na Węgrzech i w Siedmiogrodzie, za męstwo w walce otrzymał w 1513 rokuszlachectwo.
Wyróżnił się jako żołnierz w 1513 roku walczący przeciwkoTurkom, za co został przez królaWładysława IInobilitowany[1]. Służył jako oficer jazdy w garnizonie wStołecznym Białogrodzie. W 1514 roku prymasTamás Bakócz (po spotkaniu z papieżemLeonem X) powierzył mu rekrutację i organizowanie sił zbrojnych, które miały pod wodzą Dózsy wyruszyć nakrucjatę antyturecką[2]. Ciężkie położenie mas chłopskich spowodowało masowy napływ chłopów do organizowanej armii – w ciągu kilku tygodni zgłosiło się ponad 100 tysięcy ochotników[3]. Ponieważ większość z nich nie miała żadnego doświadczenia wojennego, Dózsa przeprowadził szkolenie wojskowe.Możnowładcy przerażeni liczbą uzbrojonych chłopów zażądali, aby ci wrócili do swoich wsi i do uprawy ziemi. Chłopi jednak nie zastosowali się do tego żądania i doprowadzili do tego, że krucjata przekształciła się w wielką rewoltęantyfeudalną, na czele której stanął György Dózsa[2][3].
Do powstańców przyłączyli się także mieszkańcy większych miast, w tymBudy. Na obszarach objętych działaniami powstańczymi, w wielu miejscowościach chłopi konfiskowalimajątki ziemskie, odbierali zagarnięte im wcześniej pastwiska, palili zamki. W czasie powstania życie straciło około 400szlachciców[4]. Dózsa domagał się wolności dla chłopów, likwidacji obciążeń feudalnych,sekularyzacjidóbr ziemskich należących do kleru oraz reformy w Kościele, tak aby w kraju był tylko jeden biskup[4]. Ośrodkiem centralnym powstania był obóz Dózsy wCegléd. Powołując się nabullę papieską, królWładysław II wydałproklamację, w której zwracał się do powstańców, aby powrócili do domów, grożąc im śmiercią, jeśli będą kontynuować swoje działania. W tym czasie powstanie Doży osiągnęło swoją kulminację – opanowano ufortyfikowane miastoCsanád. Latem oddziały powstańcze dotarły doAradu iVilágos, uzyskując znaczne wzmocnienie w postaciartylerii i wyszkolonychkanonierów.
Osobny artykuł:Bitwa pod Temesvárem.Działania Dózsy i jego ludzi skłoniły węgierską szlachtę do podjęcia zdecydowanych działań. Wojska, dowodzone przezJana Zápolyę iIstvána Báthorego (daleki krewny królaStefana Batorego[4]) otoczyły oddziały Dózsy w okolicachTemeszwaru. Ranny przywódca powstania został wzięty do niewoli[4]. Potorturach został upieczony żywcem na rozpalonym do czerwoności tronie, w ręce trzymając rozpalone żelazo, imitująceberło. Sześciu jego najbliższym współpracownikom darowano życie tylko pod tym warunkiem, że na dowód potępienia czynów Doży zgodzili się zjeść fragmenty ciała swojego przywódcy. Po śmierci Dózsy na czele powstańców stanął jeszcze ksiądzLörinc Mészáros, ale i on poniósł porażkę[4].
W miejscu kaźni György Dózsy stoi figuraMaryi Dziewicy, autorstwa rzeźbiarzaGyörgy Kissa. Jego imieniem nazwano plac, ulicę i stację metra w Budapeszcie (Dózsa György út), natomiast ulice jego imienia znajdują się we wszystkich większych miastachSiedmiogrodu.
Jego wizerunek był umieszczony na węgierskiejmonecie obiegowej o nominale 20forintów bitej w latach 1982–1989[5].