Panna (łac.Virgo,dop.Virginis, symbol, skrótVir) –gwiazdozbiórzodiakalny, znany już w starożytności. Rozciąga się po obu stronachrównika niebieskiego, międzyLwem iWagą. Jest to największy gwiazdozbiór zodiakalny i drugi co do wielkości gwiazdozbiór na niebie (ustępuje wielkością jedynieHydrze). Liczba gwiazd dostrzegalnychnieuzbrojonym okiem: około 95. W Polsce widoczny wiosną[2]. W Pannie znajduje się najwięcejgalaktyk na całym niebie[1].
Prawie wszystkie starożytne kultury łączyły gwiazdy tej konstelacji z dziewicą lub boginią. StarożytniBabilończycy widzieli na niebie kłos z ziarnami oraz liść palmy. Najjaśniejsza gwiazda nadal nazywana jest Kłosem. Gwiazdozbiór wiązany był również z radliną ziemi rozrywaną pługiem, dlatego też z tą częścią nieba Babilończycy wiązali płodność swoich ziem. Rzymianie też wybrali związek z rolnictwem i nazywali tę konstelację Ceres, od imienia bogini żniw[1]. Według starożytnych Greków i Rzymian widzieli w tym fragmencie nieba postać kobiety. W niektórych mitach była toDemeter, córkaChronosa iRei, bogini urodzaju, trzymająca kłos pszenicy, którym jest najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze – Spica. W innychAstrea ważąca sprawiedliwość na znajdującej się w pobliżuWadze. Jeszcze inny mit wiązał ją zErigone. Erigona była córkąIkariosa, która powiesiła się po uzyskaniu informacji, że pijani pasterze zamordowali jej ojca. Na niebie umieścił jąDionizos, który przekazał Ikariosowi tajemnicę wyrobu wina[3]. Utożsamiana również z grecką boginią sprawiedliwościDike, córkąZeusa iTemidy, która opuściła Ziemię i wzleciała do nieba, kiedy zachowanie ludzi stawało się coraz gorsze, ale również boginie pełniące podobne funkcje w innych kulturach (w Mezopotamii –Astarte, w Egipcie –Izyda, w Grecji –Atena)[4]. Inny mit mówi oPersefonie, niedostępnej królowej podziemia porwanej przezPlutona[1]. Natomiast w okresie średniowiecza utożsamiano Pannę zMatką Boską[3].
Gwiazdy konstelacji, umieszczonej niemal prostopadle doGalaktyki, są blade i dostrzec je można tylko na bardzo ciemnym niebie. Centralny trapez utworzony przez Alfę, Zetę, Deltę i Gammę jest najłatwiej rozróżnialną częścią Panny[1]. Spica, Porrima, Vindemiatrix oraz Zavijava (β Vir) tworzą charakterystyczny kształt literyY[3].
Najjaśniejsza gwiazda Panny,Spica (α Virginis, Kłos), jest najjaśniejszą gwiazdą konstelacji, 14. pod względem jasnościgwiazdą na niebie. Składa się z bliskiego układu dwóch niebieskich gwiazd typu B. Są oddalone od siebie zaledwie o 15 mln km. Dominującym składnikiem jestniebieski olbrzym, drugim składnikiem jestkarzeł. Połączona jasność tych gwiazd jest 2100 razy jaśniejsza odSłońca. Znajdują się w odległości 220lat świetlnych od Słońca[1]. Ze względu na położenie Kłosa bliskoekliptyki jest on często zakrywany przezKsiężyc oraz rzadziej przez planety[3].
Zavijava (β Vir) – żółtobiała gwiazdaciągu głównego, położona w odległości 36 lat świetlnych od Słońca[5].
Porrima (γ Vir) togwiazda podwójna znajdująca się w odległości 39 lat świetlnych od Słońca. Została nazwana na cześć rzymskiej bogini przyszłości (znanej również jako Antevorta). Układ podwójny składający się z dwóchkarłów o okresie obiegu około 170 lat. Na niebie dzieli je odległość od 0,35 do sześciusekund kątowych. Ostatnio gwiazdy były blisko siebie w maju 2005 roku. Kolejne takie zbliżenie będzie miało miejsce w roku 2174[3].
Vindemiatrix (ε Vir) jest gwiazdą pojedynczą,żółtym olbrzymem, o masie 2,6masy Słońca. Gwiazda ta jest tak zwanym standardem dla astronomów badających widma gwiazd. Łacińska nazwa „Vindemiator” oznacza „zbieracza winogron”. Położona jest w odległości 302 lat świetlnych od Słońca[5][3].
W konstelacji znajduje się kilkagwiazd zmiennych typu Mira Ceti. Można je oglądać przez lornetkę w ich maksimum jasności. Należą do nich R Vir, S Vir, U Vir, RS Vir oraz SS Vir.
Ze względów historycznych należy wspomnieć o zmiennej W Vir. To żółty olbrzym pulsujący z okresem około 17 dni. Gwiazda jest „protoplastą” całej rodzinygwiazd zmiennych, tak zwanychcefeid drugiej populacji[3].
W konstelacji znajduje się najwięcej galaktyk na całym niebie –Gromada w Pannie stanowi centrumSupergromady Lokalnej. Panna leży daleko od płaszczyznyDrogi Mlecznej i nie zawieramgławic czygromad otwartych, ale ma dużą liczbę jasnych galaktyk. Największa gromada galaktyk w promieniu 100 milionów lat świetlnych od Słońca mieści się w północnej części gwiazdozbioru. W Pannie oraz sąsiednim gwiazdozbiorze,Warkoczu Bereniki, znajduje się najbliższa nam dużagromada galaktyk – Gromada w Pannie, zawierająca około 2000 galaktyk, oddalona o około 48 milionów lat świetlnych.W górnej części gwiazdozbioru znajdują się liczne galaktyki. Najjaśniejsze z nich to wielkiegalaktyki eliptyczne:M49,M60,M84,M86 iM87. M87 to silneźródło radiowe ipromieniowania rentgenowskiego, znane też jakoVirgo A. M86 i M87 wraz z sześcioma sąsiednimi galaktykami tworzą łańcuch kolejno ułożonych obiektów. Co najmniej siedem z nich porusza się wspólnie. Nazywany jestŁańcuchem Markariana na cześćarmeńskiegoastrofizykaBeniamina Markariana, który zajmował się badaniem ruchów własnych galaktyk Gromady[3].
Jedna z największych i najjaśniejsza z nich galaktyka M49 dostrzegalna już przez niewielki teleskop. Jest to druga w kolejności (poM83) odkryta galaktyka znajdująca się pozaGromadą Lokalną. Została odkryta przezMessiera jako pierwsza w Gromadzie[3].
Trzecia co do jasności po M49 i M87 galaktyka eliptyczna to M60. Podobnie jak sąsiadki posiada w centrum supermasywną czarną dziurę o masie 4,5 miliarda mas Słońca[3]. Galaktyka dziewiątej wielkości, jedna z najwyraźniejszych składników Gromady w Pannie. Można ją dostrzec za pomocą teleskopu o aperturze 75 mm[5].
M86 to galaktyka eliptyczna położona w centrum Gromady w Pannie. Astronomowie szacują, że może ona zmierzać w naszym kierunku z prędkości 419 km/s. Znaczna prędkość względem ośrodka międzygalaktycznego powoduje, że jest „odzierana” z materii, co powoduje pobudzenie jej do świecenia w świetle rentgenowskim[3].
Galaktyka Sombrero inaczejM104, to najbardziej znana galaktyka w Pannie. Jest togalaktyka spiralna, ustawiona do Ziemi krawędzią, dzięki czemu widzimy pas ciemnego pyłu przecinający jej centralne zgrubienie. Została odkryta w 1767 roku przezPierre’a Méchaina. Posiada jasnejądro zawierającesupermasywną czarną dziurę. M 104 nie należy do Gromady, znajduje się bliżej nas, w odległości około 29 mln lat świetlnych. Swój charakterystyczny wygląd zawdzięcza ciemnemu pyłowi[3][5].
W Pannie znajduje się również najjaśniejszy kwazar,3C 273. Leży on dużo dalej od Słońca niż gromada w Pannie.
Wskutekprecesji osi ziemskiej, w zachodniej części konstelacji znalazł się w naszych czasach punkt równonocy jesiennej (punkt Wagi). Przez gwiazdozbiór Panny przebiega obecnie 44,0°ekliptyki – 1/6 znaku Panny, cały znak Wagi i ponad 1/4 znaku Skorpiona.Słońce wędruje na tle gwiazdozbioru Panny pomiędzy 16 września a 31 października[2].
