Guru (dewanagari गुरु) – przywódca wspólnoty wreligiach dharmicznych, przewodnik duchowy i nauczyciel, szanowany, a czasem nawet czczony jako wcieleniebóstwa; również:charyzmatyczny lidersekty, wysoki autorytet w pewnym środowisku.
Pojęcie oryginalnie wywodzące się zsanskrytu, dosłownie „ciężki”, „ważny”, „czcigodny”, „przewodnik”[1], „ten który prowadzi z ciemności do światła”. TraktatGurugita opisuje cechy, rolę oraz właściwą relację pomiędzy uczniami a guru.Objaśnia się, że sylabagu oznacza ciemność, natomiast sylabaru oznacza światło. Stąd wynika takie znaczenie tego tytułu, że prawdziwy guru rozprasza niewiedzę adepta i obdarza go światłem[2].
Konieczność rozwijania związku z guru jako przewodnikiem duchowym, trwającego nawet po jego śmierci, podkreśla zarównojoga jak itantra oraz wszystkie pozostałe nurty hinduistyczne. Rozwijanie właściwego związku z żyjącym mistrzem-przewodnikiem nazywane jest praktykągurujogi.Gurugita jak i inne traktaty wymieniają osiem rodzajów guru o coraz wyższych umiejętnościach i coraz bardziej boskiej randze. Stopnie guruttwa pokrywają się z opisywanymi ośmioma stopniami duchowej realizacji,oświecenia czywyzwolenia.Dzięki praktyce takiej jogi, uczeń otrzymuje błogosławieństwa od guru, umożliwiające głębsze urzeczywistnienia[3].Związek między guru a jego inicjowanym uczniem daje owoce w postaci przeobrażenia wewnętrznego ucznia[4].
Konieczność nauki od guru pokazuje zarówno traktatHathajoga-Pradipika jak iŚiwapurana czyJoga-Kundali-Upaniszada.TraktatŚiwasanhita (3.13 i następne) powiada: „Bez wątpienia guru jest naszym ojcem, guru jest naszą matką, guru jest przejawionym Bogiem (Dewą – bóstwem, aniołem, Bogiem). Dzięki łasce guru (prasadam) osiągamy wszystko to, co dla nas pomyślane”.TraktatAdwajaTarakopaniszada (14 i następne) powiada: „Guru – prawdziwy nauczyciel doskonale znaWedy, czciWisznu, wolny jest od zazdrości, jest czysty, opanowałjogę, koncentruje się na niej i ma jej naturę”.
TraktatSaurapurana (68.11) podaje zgubnekarmiczne skutki porzucenia guru, od którego przyjęło się inicjacje (święcenia): „Tego, kto opuszcza swego nauczyciela, spotka rychła śmierć, a tego, kto przerywa recytacjęmantry otrzymanej od guru, dotknie ubóstwo (nędza)”.
Guru porównywany jest często ze sternikiem łodzi, wysławiany i wielbiony na równi z bogami, do których prowadzi ludzi, ale można też znaleźć ostrzeżenia przed oszustami, którzy nie posiadają oświeconej realizacji.Swami Muktanada Paramahansa na pytanie "Dlaczego istnieją fałszywi guru?" daje następująca odpowiedź[5]:
Wybieramy guru tak jak się wybiera polityków. Rośnie zapotrzebowanie na fałszywych guru, ponieważ rośnie liczba fałszywych uczniów.
Guru,mistrz zenu,rōshi czylama może być przydatny w rozwoju duchowym, jednak bezkrytyczne traktowanie jego słów i związane z tym uzależnienie od niego, to jedna z wielkich przeszkód na drodze dooświecenia. Nawet samBudda twierdził, że każde jego słowo należy „sprawdzać, tak jak złotnik sprawdza jakość kruszcu”.
Należy podkreślić, że w kulturzebuddyzmu wadżrajany nie istnieje możliwość tak zwanego rozwoju duchowego, oświecenia czy wyzwolenia bez przewodnictwa guru – mistrza życia duchowego, wewnętrznego. Wszelkie samotne wysiłki bez prowadzenia przez guru uważa się za chybione, prowadzące do złych stanów ducha lub pomieszania zmysłów.
W znaczeniu potocznym mianem „guru” określa się założyciela i charyzmatycznego lidera sekty, który niejednokrotnie stosując technikipsychomanipulacji podporządkowuje sobie członków sekty, wymagając od nich bezwzględnego posłuszeństwa. Przez członków sekty bywa obdarzany szacunkiem i nabożną czcią. Wiąże się to z wiarą w inność przywódcy w stosunku do zwyczajnych śmiertelników oraz w jego dar posiadania nadnaturalnych,nadprzyrodzonych zdolności i właściwości niedostępnych innym ludziom[6][7]. W ten sposób grupa wyznawców zapewnia liderowi sekty entuzjastyczne potwierdzenie jego idei i potężne wzmocnienie poczucia jego własnej wartości[8].
Angielski psychiatraAnthony Storr w swojej książceKolosy na glinianych nogach. Studium guru (Feet of Clay; Saints, Sinners, and Madmen: A Study of Gurus[9]) zauważa, że osoby wchodzące w rolę guru twierdzą, iż doświadczyły szczególnego wglądu duchowego,objawienia. Swoim przeżyciom nadają charakter uniwersalny i uważają, że inni ludzie powinni podzielać ich wizję, mają skłonność do odrzucania jakiejkolwiek krytyki, wykazują tendencje doelitaryzmu, antydemokratyczności. Są z reguły nieprzewidywalni, uważają, że nie krępują ich żadne zasady, tradycja i nie są odpowiedzialni przed żadnym innym człowiekiem. Osoby takie uważają, że przysługują im specjalne prawa i przywileje, wykorzystują swoich wyznawców. Wymyślają dla siebie tajemnicze biografie, które mają uzasadnić ich rzekomą mądrość. Tworzą i głoszą dziwaczne koncepcjekosmologiczne ieschatologiczne, zgodnie z którymi tylko ich wyznawcy zostanązbawieni, a pozostałych ludzi czeka nieuchronnepotępienie[10].
Według Storra wielu guru w dzieciństwie było samotnych i odosobnionych, stąd u nich skłonności do introwersji inarcyzmu. Bardziej cenią sobie to, co dzieje się w ich umysłach, niż równoprawne kontakty międzyludzkie[11]. Ich systemy religijne, filozoficzne ikosmogoniczne rozwijały się w odosobnieniu. Gdyby głoszone przez nich idee na wczesnym etapie rozwoju zostały poddane dyskusji i krytycznej ocenie, mogłyby nie przetrwać[12].
Storr sugeruje, że istnieją psychologiczne podobieństwa pomiędzy szalonymi „mesjaszami”, takimi jakJim Jones czyDavid Koresh, a szanowanymi przywódcami religijnymi, np.Jezusem[13], próbuje spojrzeć na Jezusa jako na jednego spośród wielu guru[14]. Śledzi typowe wzorce – często obejmujące choroby psychotyczne – które kształtują rozwój guru[15], podważając równieżzdrowie psychiczne Jezusa[16]. Jednocześnie zauważa, że na Wschodzie guru i mistrzowie są szerzej akceptowani. Często przyjmuje się tam, że osoba pragnąca osiągnąć oświecenie potrzebuje przewodnika duchowego, który będzie ją prowadził. Kultury buddyjskie i hinduistyczne lepiej radzą sobie z właściwym doborem guru, gdyż taka funkcja jest tam głębiej i trwalej zakorzeniona, a istnienie guru wydaje się naturalne i oczywiste[17].
- W znaczeniu potocznym – wysoki autorytet w pewnym środowisku czy w pewnej dziedzinie (mistrz,nauczyciel).
- W środowiskuinformatycznym „guru” określa osobę najlepiej w okolicy znającą dany temat.Okolica niekoniecznie odnosi się do fizycznej bliskości. Określeniem tym bywa też nazywany główny administrator sieci w dużych instytucjach, posiadający wszystkie możliwe uprawnienia.
- Zawieszenie się systemuAmigaOS zostało przez jego autorów nazwaneGuru Meditation (i taki też napis pojawia się w systemowym komunikacie).
- ↑Storr 2009 ↓, s. 9.
- ↑Kwalifikacje guru. W: Swami Muktananda: Dokąd idziesz? Przewodnik podróży duchowej wraz ze słownikiem ważnych pojęć, terminów, osób. Wprowadzenie Swami Durgananda, Przekład KT. Wyd. 1. Wrocław: Rękodzielnia Arhat, 2002, s. 108.ISBN 83-85358-55-0.
- ↑Namkhai Norbu,Tybetańska joga snu i praktyka naturalnego światła, przeł.Jacek Sieradzan, Kraków 1998, r. 7. Przypisy, s. 79, przypis 39,
- ↑Prawdziwy związek. W: Swami Muktananda: Dokąd idziesz? Przewodnik podróży duchowej wraz ze słownikiem ważnych pojęć, terminów, osób. Wprowadzenie Swami Durgananda, Przekład KT. Wyd. 1. Wrocław: Rękodzielnia Arhat, 2002, s. 116.ISBN 83-85358-55-0. Cytat:Jeżeli uczeń spotyka Guru i ulega całkowitemu przeobrażeniu, związek ten jest prawdziwy.
- ↑Jaki jest prawdziwy guru?. W: Swami Muktananda: Dokąd idziesz? Przewodnik podróży duchowej wraz ze słownikiem ważnych pojęć, terminów, osób. Wprowadzenie Swami Durgananda, Przekład KT. Wyd. 1. Wrocław: Rękodzielnia Arhat, 2002, s. 105.ISBN 83-85358-55-0.
- ↑Elżbieta Mudrak: Fenomen sekt: kim jest guru?. Polki.pl, 2011-11-25. [dostęp 2019-09-04].
- ↑o. Tomasz Marjański OP: Kłamstwo wiarygodnie podane, czyli jak rozpoznać sektę. Katolik.pl. [dostęp 2019-09-04].
- ↑John S. Price, Anthony Stevens. The Human Male Socialization Strategy Set: Cooperation, Defection, Individualism, and Schizotypy. „Evolution and Human Behavior”. 1 (19), s. 57–70, styczeń 1998. Elsevier B.V..DOI:10.1016/s1090-5138(97)00105-0. ISSN 1090-5138. (ang.).
- ↑Anthony Storr: Feet of Clay; Saints, Sinners, and Madmen: A Study of Gurus. New York: Free Press, 1996.ISBN 0-684-82818-9. (ang.). Brak numerów stron w książce
- ↑Storr 2009 ↓, s. 10–17.
- ↑Storr 2009 ↓, s. 12.
- ↑Storr 2009 ↓, s. 270.
- ↑Obituary: Anthony Storr. The Telegraph, 2001-03-21. [dostęp 2022-06-25]. (ang.).
- ↑Storr 2009 ↓, s. 195.
- ↑Feet Of Clay: The Power and Charisma of Gurus. Storytel. [dostęp 2022-06-25]. (ang.).
- ↑Storr 2009 ↓, s. 200–201.
- ↑Storr 2009 ↓, s. 280.
- Anthony Storr: Kolosy na glinianych nogach. Studium guru. Przemysław Prokopiuk, Jan Sieradzan (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2009.ISBN 978-83-7414-651-7.
