| gubernia | |||
| 1793–1923 | |||
 | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Siedziba | |||
| Powierzchnia | 42 000 km² | ||
| Populacja (1897) • liczba ludności |
| ||
| • gęstość | 71,9 os./km² | ||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||
 | |||
| Liczbaujezdów | 12 | ||
| |||
Gubernia podolska (ros. Подольская губерния) –guberniaImperium Rosyjskiego w latach 1793–1917 i jednostka terytorialnaUkraińskiej Republiki Ludowej 1918–1920 iUSRR 1920–1923. Przed 1793 rokiem ziemie te należały doRzeczypospolitej Obojga Narodów jako województwa:podolskie ibracławskie.
Położona na południowo-zachodnim krańcu imperium, graniczącym zGalicją iBukowiną i miała obszar ok. 42 000 km². Centrum administracyjnym byłKamieniec Podolski, w USRR w latach 1921–1923 –Winnica. W latach 1819–1830 gubernia podolska pozostawała pod naczelnym zarządem administracyjnym wielkiego księciaKonstantego[1]. Od 1832 weszła w składKraju Południowo-Zachodniego (generał-gubernatorstwo kijowskie).
Nadużycia ziemiaństwa w sprawieserwitutów spowodowały, że podolscychłopi odpowiedzieli masowym niszczeniem łąk i zasiewów oraz podpaleniami wmajątkach będących własnością tegożziemiaństwa. Aby zakończyć chłopski proceder władze państwowe 10 maja 1896 wprowadziłystan wyjątkowy w guberni podolskiej. Sytuacja nie została jednak opanowana, albowiem w latach 1900-1904 doszło do ponad 1000 buntów chłopskich przeciw nadużyciom jakich dopuszczało się ziemiaństwo w oparciu o wspomnianeserwituty[2].
W latach 1918–1920 jednostka administracyjnaUkraińskiej Republiki Ludowej (przejściowo podZarządem Cywilnym Ziem Wołynia i Frontu Podolskiego), w latach 1921–1923USRR. W 1923 z guberni podolskiej utworzono 6 okręgów USRR:hajsyński,kamieniecki,mohylowski,płoskirowski,tulczyński iwinnicki.
W roku 1882 dzieliła się na następującepowiaty:
Według pierwszego spisu ludności Imperium Rosyjskiego z 1897 roku gubernię zamieszkiwało 3 018 299 osób.Respondenci zadeklarowali jakojęzyk ojczysty[3]:
Według tegoż samego spisu podział wyznaniowy przedstawiał się następująco[5]:
| Powiat | Ukraińcy | Żydzi | Rosjanie | Polacy | Mołdawianie iRumuni |
|---|---|---|---|---|---|
| Gubernia ogółem | 80,9% | 12,2% | 3,3% | 2,3% | 0,9% |
| Bałcki | 76,9% | 13,6% | 3,9% | 0,9% | 4,5% |
| Bracławski | 82,6% | 11,6% | 3,3% | 2,0% | 0,1% |
| Winnicki | 74,4% | 12,4% | 7,1% | 5,1% | … |
| Hajsyński | 86,3% | 10,4% | 1,9% | 1,2% | … |
| Kamieniecki | 78,9% | 13,9% | 4,1% | 2,7% | … |
| Latyczowski | 80,8% | 13,2% | 3,7% | 1,7% | … |
| Lityński | 83,1% | 11,4% | 3,0% | 2,1% | 0,1% |
| Mohylowski | 80,5% | 14,5% | 2,8% | 1,9% | … |
| Olhopolski | 81,6% | 11,5% | 2,2% | 1,5% | 2,9% |
| Płoskirowski | 78,1% | 12,1% | 2,9% | 6,4% | … |
| Uszycki | 84,6% | 11,4% | 2,3% | 1,2% | … |
| Jampolski | 85,7% | 10,4% | 1,9% | 1,8% | … |
Największe miasta guberni w 1897 roku na podstawie danych z carskiego spisu powszechnego oraz porównanie przynależności administracyjnej przedrozbiorami Polski oraz przynależności państwowej wmiędzywojniu i współcześnie:
| miasto | populacja | województwo (1771) | 1930 | 2016 | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Kamieniec Podolski | 35 934 |  podolskie |  |  |
| 2. | Winnica | 30 563 |  bracławskie | | |
| 3. | Bałta | 23 363 | bracławskie | | |
| 4. | Płoskirów | 22 855 | podolskie | | |
| 5. | Mohylów Podolski | 22 315 | podolskie | | |
| 6. | Chmielnik | 11 657 | podolskie | | |
| 7. | Bar | 9 982 | podolskie | | |
| 8. | Lityn | 9 420 | bracławskie | | |
| 9. | Hajsyn | 9 374 | bracławskie | | |
| 10. | Olhopol | 8 134 | bracławskie | | |
| Rosja (Zabór rosyjski) |
| ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Prusy (Zabór pruski) | |||||||||||||
| Austria (Zabór austriacki) |
| ||||||||||||
| Protektorat Austrii, Prus i Rosji (1815–1846) | |||||||||||||
