Kanton leży w delcieRzeki Perłowej. Centrum historyczne miasta leży w pobliżu wzgórza Bayiun o wysokości 362 m[3], zaś na południe od centrum wnoszą się wzgórza Lotus, gdzie na powierzchni 2,5 km² znajduje się 48 skalistych szczytów o czerwonym odcieniu, osiągających maksymalną wysokość 108 m[4]. W północno-wschodniej części przedmieść (w dzielnicyConghua) leżą dwa narodowe parki leśne: Liuxihe o powierzchni 88 km²[5] i Shimen, w pobliżu którego wznosi się najwyższy szczyt aglomeracji – Tiantang o wysokości 1210 m[6]. W północnej części dzielnicyZengcheng znajduje sięwodospad o łącznej wysokości progów wodnych 428,5 m[7].
Średnia temperatura i opady dla Kantonu (okres 30 letni)
Kanton składa się z 11 dzielnic o łącznej powierzchni 7434,6 km². Najstarsza część miasta znajduje się w dzielnicyYuexiu, zaś nowsze centrum znajduje się w dzielnicachLiwan iTianhe[9].
Niektóre źródła przypisują założenie pierwszej osady na czasy panowania królaNanwang zdynastii Zhou w latach 315p.n.e.–256 p.n.e., miała mieć ona nazwę Nanwucheng i być otoczona palisadą z bambusów[10]. Jako początkową datę założenia miasta uznawany jest 214 rok p.n.e., w którym po podboju rejonu przez pierwszego cesarza ChinQin Shi Huang zostało założone miasto Panyu[11]. Po śmierci cesarza miasto zostało centrum administracyjnym nowo powstałego państwaNanyue, które przetrwało do111 roku p.n.e., kiedy zostało podbite i włączone do Cesarstwa Chińskiego przez wojska cesarzaHan Wudi zdynastii Han[12]. W 226 roku został wydzielony obszar Guangzhou, którego stolicą zostało Panyu[13]. Za czasów panowaniadynastii Tang (V-X wiek) Kanton był centrum tzw. „morskiej jedwabnej drogi”, morskiego odpowiednikaszlaków lądowych w Azji Środkowej, które zabierały chińskie towary, takie jak ceramika i jedwab, na Bliski Wschód i do Europy[14]. W 758 roku miasto zostało złupione wspólnie przez arabskich i perskich piratów[15]. Podczas powstania Huang Chao doszło w 878 roku do masakry mieszkańców miasta, w której zginęło poza Chińczykami około 120 tysięcy muzułmanów, żydów, chrześcijan izaratusztrian, który mieli siedzibę w mieście i tam handlowali[16]. W 1067 roku miasto zostało otoczone murem, który miał długość w obwodzie ponad 3 km[17]. Za czasów panowaniadynastii Song w mieście powstało pierwsze w Cesarstwie Chińskim biuro nadzoru handlu zagranicznego (Shibosi)[11].
W 1516 roku, trzy lata po dopłynięciuJorge Álvares do wyspyLantau (pierwszego Europejczyka który dotarł drogą morską do Chin), do Kantonu przybył portugalski podróżnik Rafael Perestrello[18]. Kontakty handlowe z Portugalczykami znacznie rozwinęły się od 1557 roku, kiedy zezwolono im założyć stałą osadę na obszarze dzisiejszegoMakau[19]. W 1583 roku do Kantonu przybył włoski misjonarzMatteo Ricci[20]. Od 1579 roku w mieście zaczęto organizować dwa razy do roku targi dla zagranicznych kupców[14]. Po upadkuPekinu i śmierci cesarza część sił lojalnych wobecdynastii Ming zgromadziła się w Kantonie, lecz w 1650 roku wojska podległe nowemu cesarzowi zdynastii Qing zdobyły miasto i zamordowały około 100 tysięcy osób[21]. W 1685 roku nowy cesarz zezwolił na handel z obcokrajowcami w Kantonie[22]. Swoją faktorię w mieście miałaBrytyjska Kompania Wschodnioindyjska, która od 1689 roku aż do 1834 roku posiadała od swojego rządu monopol na handel z Chinami, zaś jednym z najważniejszych towarów była herbata[22]. W XVIII wieku swoje faktorie w Kantonie miałaRepublika Zjednoczonych Prowincji,Królestwo Danii i Norwegii,Arcyksięstwo Austriackie,Szwecja orazKrólestwo Francji iWielkie Księstwo Toskanii[23]. W 1757 roku cesarzQianlong wydał edykt na podstawie którego Kanton aż do 1842 roku był jedynym portem chińskim, który zajmował się handlem z Zachodem[24].
W marcu 1839 rokuLin Zexu, nowo przybyły wysłannik cesarzaDaoguang zakazał handluopium, ponadto skonfiskował i do czerwca 1839 dokonał zniszczenia ponad 20 tysięcy skrzyń z tym towarem[25]. Powyższe zdarzenie było bezpośrednimpretekstem dla rząduZjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii do wypowiedzenia wojny Chinom, znaną jakoI wojna opiumowa. Na początku 1841 roku wojska brytyjskie zaatakowały Kanton, do końca miesiąca miasto poddało się i zawarło porozumienie, na mocy którego 31 maja 1841 roku chińskie oddziały wojskowe opuściły miasto i w zamian za odstąpienie od okupacji zapłacono okup o równowartości 5 milionówUSD[26]. Od czasutraktatu nankińskiego z 1842 roku kończącego wojnę, Kanton przestał być centrum handlu gdyż w skali kraju znaczną część handlu zagranicznego przejęły inne miasta (w szczególnościSzanghaj), zaś lokalnie funkcję portu zewnętrznego przejąłHongkong przejęty przezZjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii[14]. Zatrzymanie w porcie w 1856 roku brytyjskiego statku "Arrow" spowodowało wybuchII wojny opiumowej, podczas której Kanton w okresie od 1857-1861 roku znalazł się pod okupacją brytyjsko-francuską, zaś w wyniku traktatu pokojowego na wyspie Shamian powstała eksterytorialna dzielnica, która została podzielona pomiędzy zwycięskie państwa[27]. W 1904 roku otwarto pierwszą linię kolejową, która prowadziła przezFoshan do Sanshui[28], zaś w 1910 roku linię kolejową do stacji Kowloon wHongkongu[29]. W 1924 roku został założony Uniwersytet imieniaSun Jat-sena[30]. W 1932 roku otwarto port lotniczy Canton Civil Airport, który został zastąpiony przez nowyport w 2004 roku[31]. W 1933 roku oddano do użytku pierwszy most w mieście przezrzekę Perłową o nazwie Haizhu[32]. W latach 1938–1945 Kanton znajdował się pod okupacjąCesarstwa Wielkiej Japonii[14]. Od 1957 roku dwa razy do roku odbywają sięTargi Kantońskie[33]. JapońskaFukuoka została w marcu 1979 roku pierwszym miastem partnerskim Kantonu[34]. W 1984 roku utworzono w mieście jedną z pierwszych w krajuspecjalnych stref ekonomicznych[35]. 28 czerwca 1997 roku oddano do użytku pierwszą linięmetra[36]. W 2010 roku odbyły sięIgrzyska Azjatyckie, największa w historii miasta impreza sportowa w której udział wzięło ponad 10 tysięcy sportowców z 45 krajów[37].
Według rankingu konkurencyjności globalnych centrów finansowych (GFCI) ogłoszonego 26 marca 2020 roku Kanton zajmował 19. miejsce na świecie[39]. W 2019 roku przychódPKB Kantonu wyniósł ponad 2,36bilionaCNY, co stanowiło czwarty pod tym względem wynik na kontynentalnychChinach[40]. W 2016 rokusektor usług odpowiadał za 68,6% przychoduPKB miasta, zaś za 31,4% pozostałesektory gospodarki (30,2% - sektor przemysłowy i 1,2% sektor rolniczy)[41].Centralny Dystrykt Biznesowy (CBD) ulokowany w dzielnicyTianhe, obejmujący 0,2% obszaru miasta, przyczynił się w 2015 roku do 12,5% przychoduPKB całej aglomeracji[42]. Z przychodemPKB w wysokości około 243miliardówCNY w 2015 roku stał się on najbardziej wartościowym CBD w kraju, przewyższając ponad dwukrotnie pod względem przychodu CBD ulokowane wShenzhen i wPekinie[43]. W 1984 roku utworzono w mieście jedną z pierwszychspecjalnych stref ekonomicznych, która w 2002 roku wraz z innymi lokalnymi strefami utworzyła Guangzhou Development District (GDD), w którym w 2016 roku siedzibę miało 1580 firm z przychodem rocznym ponad 20 milonówCNY[35]. Dystrykt ten w 2019 roku dostał odONZ nagrodę za promowanie zrównoważonych inwestycji[44], zaś sama strefa ekonomiczna za 2019 roku w rankingu państwowym zajęła drugie miejsce pod względem kompleksowego rozwoju, zaś pierwsze pod względem wykorzystania zagranicznych inwestycji[45]. W 2010 roku uruchomiono we współpracy zSingapurem projekt o nazwie China-Singapore Guangzhou Knowledge City, w którym na powierzchni 123 km² mają skupić się firmy z dziedziny technologii informatycznych, sztucznej inteligencji i medycyny biologicznej oraz energii i nowych materiałów[46]. Według oficjalnych danych do 2019 roku zarejestrowało się w strefie ponad 1600 firm o łącznym kapitale zakładowym ponad 136 miliardówCNY[47]. Ponadto w 2015 roku utworzono strefę Guangzhou Nansha Economic and Technological Development Zone (ETDZ), która posiadając jeden z największych portów w Chinach[48], w rankingu za 2019 roku zajęła piąte miejsce w kraju pod względem wielkości importu i eksportu[45]. Łączne obroty ładunkowe portu w Kantonie w pierwszych 11 miesiącach 2019 roku wyniosły 573 miliony tonładunku i 21 milionówTEU, co stawiało go na piątym miejscu na świecie pod względem wielkości przeładunku kontenerowego[49].
W Kantonie na początku 2020 roku siedzibę miało 167 spółek notowanych na giełdzie, o całkowitej wartości rynkowej 2.45bilionaCNY[50]. Ponadto w mieście znajdują się fabryki Guangzhou Automobile Group Co., Ltd. (GAC Group), firmy ujętej na liście "Fortune Global 500", która w 2018 roku wyprodukowała ponad dwa miliony samochodów m.in. dla koncernówHonda,Toyota iMitsubishi[51]. Na opublikowanej w 2019 roku liście największych firm na świecie "Fortune Global 500" poza GAC Group znajdowały się jeszcze dwie firmy z Kantonu[52], ponadto w 2018 roku 301 firm z listy przeprowadziło ponad 1000 bezpośrednich inwestycji w mieście[53].
W 2018 roku Kanton był na piątym miejscu w kraju pod względem ilości zamożnych rodzin, w mieście było około 162 000 gospodarstw domowych posiadających aktywa powyżej 6 milionówCNY[54].
Cztery główne stacje kolejowe w Kantonie:Guangzhou,Guangzhou Południe,Guangzhou Wschód oraz Guangzhou Północ, obsłużyły w 2018 roku ponad 133 milionów pasażerów (z czego prawie 83 mln południowy dworzec)[55]. Z powyższych dworców kursują pociągikolei dużej prędkości m.in. z Kantonu doPekinu biegnie najdłuższa trasa szybkiej kolei na świecie o długości 2298 km, którą pociągi pokonują w około 8 godzin[56].
W odległości 28 km od centrum miasta znajduje sięport lotniczy Guangzhou Baiyun, z którego w 2019 roku skorzystało ponad 73 mln pasażerów, co stawia tutejsze lotnisko na trzecim miejscu w kraju poPekinie iSzanghaju pod względem ilości obsłużonych osób[57].
Od dnia 1 stycznia 2007 roku władze miejskie wprowadziły zakaz poruszania sięmotocyklami w obszarach miejskich, zaś wszelkie motocykle poruszające się po ulicach podlegały konfiskacie[58]. Wg oficjalnych danych zmniejszyło to prawie o połowę problemy z korkami oraz liczbę zdarzeń drogowych[59].
W marcu 2020 rokusystem metra w Kantonie miał długość 514 km i był trzecią, poPekinie iSzanghaju, najdłuższą tego typu siecią wChinach[61]. Z 14 linii metra w 2019 roku korzystało dziennie średnio 9,06 mln pasażerów[61].
Od 2010 roku wzdłuż Alei Zhongshan działasystem BRT o długości 22,9 km i liczący 26 przystanków, którego 31 linii autobusowych przewoziło w 2014 roku dziennie 850 000 pasażerów[62], jednakże m.in. po decyzji władz z 2016 roku dopuszczającej w godzinach szczytu ograniczony ruch samochodowy po pasach systemu, średnia prędkość autobusów do 2019 roku spadła o prawie połowę[63]. W 2018 roku miasto obsługiwało ponad 15 000 autobusów (w tym 10 000 elektrycznych) na 1251 liniach[55], zaś plany władz lokalnych przewidują wymianę wszystkich pojazdów na elektryczne do końca 2020 roku[64]. Ponadto wzdłuż wyspy Haizhu od 2013 roku działa linia tramwajowa o długości 7,7 km[65].
W mieście w pierwszej połowie 2019 roku działało ponad 70 korporacji taksówkarskich, które łącznie posiadały 23 000 taksówek[66].
Od 2013 roku na 12 liniach obejmujących 26 przystani kursujątramwaje wodne[67].
17 listopada 2019 roku otwarto w dzielnicy Nansha największy w kraju port pasażerski dla statków wycieczkowych, mający docelowo posiadać linię brzegową o długości 1,6 km oraz terminal o powierzchni ponad 60 000 m², obsługujący do 750 tysięcy pasażerów rocznie[68]. Pomiędzy Kantonem aHongkongiem[69] orazHaikou na wyspieHajnan regularnie kursują także statki pasażerskie[70].
Z rejonu Kantonu wywodzi sięopera kantońska, jedna z głównych odmianopery chińskiej. W 2010 roku oddano do użytku nowy budynek opery o pojemności 1800 widzów[78]. Ponadto w mieście działa założona w 1957 rokuorkiestra symfoniczna, która jako jedyna w Chinach koncertowała na pięciu kontynentach[79]. Ponad 300-letnią tradycję ma porcelana katońska, produkowana od czasów panowania cesarzaKangxi[80]. Od miasta nazwę wzięłyjęzyk kantoński orazkuchnia kantońska, które rozwinęły się w prowincjiGuangdong.
Południowochiński Uniwersytet TechnologicznyBiblioteka Kantońska
W Kantonie na początku XXI wieku, na wyspie Xiaoguwei stworzono miasteczko uniwersyteckie (Guangzhou Higher Education Mega Center - HEMC) o powierzchni 18 km², na terenie którego znajduje się 10 uczelni, do których uczęszcza około 150 000 studentów[81].
Uniwersytet im. Sun Jat-sena (中山大学) (zał. w 1924 roku, w 2019 roku na 9. miejscu w rankingu najlepszych uniwersytetów w kraju[82])
Ponadto w mieście działa Kantońska biblioteka, mieszcząca się od 2013 roku w nowo wybudowanym budynku o powierzchni ponad 98 000 m², która w lutym 2020 roku posiadała 4500 miejsc siedzących dla czytelników (w tym 740 stanowisk wyposażonych w komputery), zaś zbiór biblioteki liczył ponad 10 milionówwoluminów[86].
Muzeum Mauzoleum Króla Nanyue z Zachodniej Dynastii Han (grobowiec króla Zhao Mei i artefakty z okresu istnienia państwaNanyue) )[90]
Muzeum Prowincji Guangdong (kantońska sztuka i historia)[91]
wyspa Shamian (zabudowa z czasów istnienia brytyjsko-francuskiej eksterytorialnej dzielnicy, funkcjonującej w latach od 1859 roku do czasówII wojny światowej)[92]
.png)
.jpg)
_28-06-2019.jpg)
