 | |||
 generał broni | |||
| Data i miejsce urodzenia | 17 czerwca 1915 | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |||
| Przebieg służby | |||
| Siły zbrojne |
| ||
| Jednostki | Brygada im. Jarosława Dąbrowskiego | ||
| Stanowiska | dowódca Oddziału GL im. Tadeusza Kościuszki, dowódca Grupy Operacyjnej GL im. T. Kościuszki, szef Oddziału I Operacyjnego Sztabu Głównego GL/AL, dowódca Obwodu II Lubelskiego AL, komendant wojewódzkiMilicji Obywatelskiej, podsekretarz stanu wMinisterstwie Bezpieczeństwa Publicznego, szef zarządu II Wywiadowczego Sztabu GeneralnegoLWP, wiceminister obrony narodowej | ||
| Główne wojny i bitwy | |||
| Odznaczenia | |||
                               | |||
| |||
Grzegorz Jan Korczyński, właśc.Stefan JanKilanowicz[1],ps. „Grzegorz”, „Korczyński”[2] (ur.17 czerwca1915 wBrzezinach, zm.22 października1971 wAlgierze[3]) – polski działaczkomunistyczny,generał broniWojska Polskiego, pomocnikMinistra Bezpieczeństwa Publicznego ds. operacyjnych (1946–1948), szefZarządu II Sztabu Generalnego WP (wywiadu wojskowego) (1956–1965), wiceministerobrony narodowej (1965–1971), członekKomitetu Centralnego PZPR (1959–1971), poseł naSejm PRLIII,IV iV kadencji.
Syn Szczepana i Antoniny. Jego brat,Jerzy Kilanowicz, również był działaczem komunistycznym, oficerem GL-AL i funkcjonariuszem UB. Uczęszczał doI Gimnazjum Miejskiego im. Józefa Sowińskiego w Warszawie[4]. Po śmierci ojca w 1932 przerwał naukę w VII klasie gimnazjum. Pracował jako pracownik fizyczny, goniec, korepetytor i urzędnik. Należał doOrganizacji Młodzieży Socjalistycznej „Życie”[5]. Z ostatniej pracy – w szpitalu przy ul. Karowej wWarszawie – został zwolniony po konflikcie z przełożonymi. Na początku 1937 roku wyjechał do Hiszpanii, gdzie brał udział wwojnie domowej, walcząc do 1939 postronie republikańskiej wXIII Brygadzie im. Jarosława Dąbrowskiego wchodzącej w składBrygad Międzynarodowych[6].
W 1940 kierował Centralną Techniką Partyjną, a potem Pomocą Ludową, w polskiej sekcjiFrancuskiej Partii Komunistycznej. Redagował też jej organ „Solidarność”. W 1942 kierował dywersją i sabotażem w okręgu paryskim[7].
W sierpniu 1942 przerzucony z Francji do Polski wraz z grupą Dąbrowszczaków przez dowódcę Gwardii LudowejBolesława Mołojca. Od 1942 członekPolskiej Partii Robotniczej iGwardii Ludowej. Skierowany przez Dowództwo Główne Gwardii Ludowej naLubelszczyznę celem utworzenia oddziałów partyzanckich. Dowódca oddziału GL im. Tadeusza Kościuszki działającego na południowej Lubelszczyźnie.Władysław Gomułka w swoich pamiętnikach stwierdzał, że „zdobył sobie sławę najlepszego dowódcy wśród dowódców oddziałów partyzanckich w całym kraju”[8].
14 września 1942 jego oddział zniszczył urządzenia kolejowe wSzastarce, rozbroił policjanta i skonfiskował z kasy pieniądze. Następnego dnia zniszczył urządzenia na stacji wRzeczycy, a następnie podpalił pociąg wojskowy jadący na wschód (spłonął wówczas transport z silnikami lotniczymi) i rozbił niemiecki samochód na drodze Rzeczyca-Potok, zdobywając broń i amunicję. 24 września stoczył podSzwedami zwycięską walkę z kompaniąniemieckiej żandarmerii (zginęło 10 żandarmów, a 7 zostało rannych; gwardziści stracili 1 zabitego i 1 rannego). 9 października 1942 zniszczył wTrzydniku urząd gminny, pocztę i mleczarnię, uwolnił z aresztu jedną osobę i skonfiskował pieniądze i maszynę do pisania, a następnie, w nocy z 9 na 10 października zaatakował więzienie wKraśniku i uwolnił kilkudziesięciu więźniów, w tym blisko związanego z oddziałem aktywistę PPR Edwarda Marszałka. 14 października stoczył potyczkę z Niemcami podŁysakowem. 7 listopada jego oddział rozbił obóz koncentracyjny podJaniszowem, uwalniając 500 więźniów żydowskich i zabijając komendanta obozu Petera Ignora[9].
Osobny artykuł:pogrom w Ludmiłówce.Według prawicowych historyków, którzy powołują się na materiały ze śledztwa stalinowskiego ws. Korczyńskiego[10], między listopadem 1942 a lutym 1943 we wsiLudmiłówka i jej okolicach wpowiecie kraśnickim dowódca i podlegli mu partyzanci rzekomo zamordowali około 100 Żydów (głównie kobiet i dzieci). Według Piotra Gontarczyka, zbrodnia miała charakter rabunkowy[11][12]. Na początku lat 50. stalinowcy z powodu domniemanego mordu aresztowali Korczyńskiego i jego kompanów. Mordom na tlerasistowskim dokonanym przez Korczyńskiego zaprzeczaRyszard Nazarewicz. Jego zdaniem do jego oskarżenia posłużyły sfabrykowane, głównie przezJózefa Światłę, w latach 1949–1955 materiały w X DepartamencieMinisterstwa Bezpieczeństwa Publicznego przygotowywane do procesu Władysława Gomułki i innych działaczy. Twierdzi on, że zabójstwa Żydów dotyczyły likwidacji składającej się z Polaków i Żydów grupy określanej jako „banda Grochalskiego”, która u schyłku 1942 roku zamordowała kilku członków sztabu zgrupowania GL im. T. Kościuszki w Kraśnickiem i zrabowała m.in. kasę zgrupowania. Sam Grzegorz Korczyński miał wyciągnąć z getta rodziców swojej żony i przechowywać ich podczas okupacji u własnej rodziny, a podczas wojny mieć w swoim otoczeniu kilkudziesięciu Żydów-partyzantów[10][13]. Nazarewicz stwierdził też, że informacje dotyczące pogromów Korczyńskiego są „pomówieniami”, które mają skompromitować GL[14], a wykorzystywane przez prawicowych historyków materiały ze śledztwa zostały spreparowane przez MBP[10]. Ten sam historyk podał, że według informacji zebranych po destalinizacji przez rządzącą partię, Prokuraturę Generalną i Sąd Wojewódzki w Warszawie, Korczyńskiemu zarzucono popełnienie nieistniejących zbrodni lub tych popełnionych przezNarodowe Siły Zbrojne i innych sprawców. Ponadto do akt sprawy Korczyńskiego nie włączono dokumentów świadczących na korzyść dowódcy. Chodziło m.in. o zeznania żydowskich partyzantów, którzy podlegali Korczyńskiemu do końca wojny (w tym 35 z okolic Ludmiłówki)[10]. Sam Korczyński został później oczyszczony z zarzutów pogromu[6][15][16][17].
W połowie lutego 1943 oddział Korczyńskiego, przekształcony przez dowództwo Gwardii Ludowej wGrupę Operacyjną im. Tadeusza Kościuszki, wyruszył na Zamojszczyznę, celem podjęcia działań w celu walki z niemieckimioddziałami pacyfikacyjnymi. Oddział liczył ok. 300 osób[18]. 27 lipca 1943 podModliborzycami partyzanci z Grupy Operacyjnej GL „Grzegorza” wciągnęli w zasadzkę kilka niemieckich samochodów osobowych, zabijając kilkunastu Niemców wracających z Lublina z narady prowadzonej przezHansa Franka, w tymkreishauptmanna Karla Adama i innymi urzędnikami hitlerowskimi zBiłgoraja; samochody spalono[19]. W sierpniu 1943 oddziały pod dowództwem Korczyńskiego wraz z oddziałami radzieckimi zmuszone były, na skutek hitlerowskich działań antypartyzanckich o kryptonimie „Wehrwolf”, opuścić swoje dotychczasowe bazy i przebijać się zPuszczy Solskiej w kierunkuKarpat. Po sforsowaniuSanu doszło do dużej bitwy w rejonie wsiKończyce iNowosielec. Dalszy marsz był niemożliwy, gdyż tereny były opanowane przez oddziały ukraińskich nacjonalistów. Grzegorz Korczyński wraz z żołnierzami ponownie forsował San, by udać się w lasy lipskie. We wrześniu 1943 udał się do Warszawy, gdzie został mianowany podpułkownikiem i objął funkcję szefa wydziału operacyjnego Sztabu Głównego Gwardii Ludowej[20]. Od czerwca 1944 był dowódcą obwodulubelskiegoArmii Ludowej. W 1945 dokonywał pacyfikacji wiosek na terenie Lubelszczyzny, uznanych za współpracujące zantykomunistyczną partyzantką.
Od 15 marca 1946 do 5 września 1948 pełnił funkcję podsekretarza stanu i pomocnika ministra w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego do spraw operacyjnych (miał nadzór nad pracą Departamentu I, Wydziału I Samodzielnego, Zarządu Informacji,Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Głównego Urzędu Cenzury). W 1947 był zastępcą do spraw bezpieczeństwa dowódcy Grupy Operacyjnej „Wisła” podczasAkcji „Wisła”. W sierpniu 1948 za „chwiejność ideologiczną i pojednawczość wobec odchylenia prawicowo-nacjonalistycznego” zdegradowany z członka Komitetu Centralnego PPR na zastępcę członka[21].
Aresztowany 21 maja 1950 przez grupę operacyjną Biura Specjalnego MBP i po 4 latach śledztwa oskarżony i skazany w dniu 22 maja 1954 nadożywocie m.in. za mordy na ludności polskiej iżydowskiej. MBP zamierzało także wykorzystać materiał dowodowy, aby skłonić Korczyńskiego do zeznań przeciwko Władysławowi Gomułce. Więziony w latach 1950–1956. 24 grudnia 1954Sąd Najwyższy zmienił wyrok na 15 lat więzienia. Na wolność wyszedł na fali politycznej „odwilży” w kwietniu 1956. W lipcu tegoż roku ówczesnyI sekretarz KC PZPREdward Ochab poinformował plenum KC o przywróceniu mu legitymacji partyjnej[22]. Na wniosekProkuratury Generalnej Sąd Najwyższy postanowieniem z 10 listopada 1956 wznowił postępowanie oraz uchylił wyrok skazujący, uzasadniając uchylenie tym, że śledztwo prowadzone było przez organa MBP w sposób tendencyjny, a aresztowanie pod zarzutem szpiegostwa było spowodowane „chęcią wymuszenia od niego zeznań obciążających Władysława Gomułkę”. Podczas śledztwa stosowano wobec Korczyńskiego przymus fizyczny i psychiczny. Postanowieniem Prokuratora Generalnego z dnia 12 stycznia 1957 śledztwo przeciwko niemu umorzono[6]. Korczyński został sądownie zrehabilitowany[10].
Od końca grudnia 1956 do lipca 1965 szefZarządu II Wywiadowczego Sztabu GeneralnegoWojska Polskiego – wywiadu wojskowego. Wiceministerobrony narodowej w latach 1965–1971. Od 1965 główny inspektor obrony terytorialnej, od 1968 w stopniu generała broni.
Był jedną z niewielu osób, które publicznie, w obecności Władysława Gomułki, pozwalały sobie na polemikę i krytykę jego posunięć. Tłumaczono to ich szczególną zażyłością związaną z postawą Korczyńskiego, który mimo represji wczasach stalinowskich nie wystąpił przeciwko „Wiesławowi”[23].
Wwydarzeniach marcowych w 1968 należał do wewnątrzpartyjnego stronnictwa„partyzantów”Mieczysława Moczara. W grudniu 1970 dowodził oddziałami Wojska Polskiego pacyfikującymidemonstracje robotnicze na Wybrzeżu, był jednym z głównych odpowiedzialnych za masakry robotników w czasie tamtych wydarzeń i został za to usunięty z zajmowanych stanowisk, a następnie wysłany jakoambasador PRL wAlgierii. Zmarł tam 22 października 1971, według oficjalnej wersji z powodu zakażeniaamebą.
Działacz PPR iPolskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W latach 1959–1971 członekKomitetu Centralnego PZPR. W latach 1961–1971 poseł naSejm PRLIII,IV iV kadencji z okręguRadzyń Podlaski. Od 1969 członek Prezydium Zarządu GłównegoZBoWiD[24].
Został pochowany w Alei Zasłużonych nacmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B2-tuje-12)[25]. W pogrzebie uczestniczyli m.in. członkowieBiura Politycznego KC PZPR: minister obrony narodowej gen. broniWojciech Jaruzelski oraz sekretarz KC PZPR Mieczysław Moczar, a także były I sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka. W imieniu kierownictwa MON gen. Korczyńskiego pożegnał wiceminister obrony narodowej gen. dyw.Józef Urbanowicz.
