Ten artykuł dotyczy zjawiska estetycznego. Zobacz też:inne znaczenia tego słowa.Groteska (zfr. grotesque – „dziwaczny”[1]) – kategoriaestetyczna, charakteryzująca się połączeniem w jednym dziele (literackim, plastycznym, muzycznym, tanecznym, dramatycznym itp.) jednocześnie występujących pierwiastków przeciwstawnych, takich jak m.in.tragizm ikomizm,fantastyka irealizm,piękno ibrzydota. Utwory groteskowe charakteryzują się najczęściej niejednorodnością stylistyczną, obecnością kategoriiabsurdu, elementówkarnawalizacji i atmosferą dziwności.W przypadkukrojów pism, groteska lubgrotesk oznacza szczególny rodzajantykw.
Termin groteska pochodzi od włoskiego słowala grottesca, wywodzącego się od wyrazula grotta, oznaczającego jaskinię lub piwnicę. Pojawił się we Włoszech na przełomie XV i XVI w., kiedy to w podziemiach odkryto malowidła ściennezłotego domu Nerona. Owe późnoantycznefreski charakteryzowały się występowaniemhybryd zwierzęcych i roślinnych. Wówczas nie zdawano sobie sprawy z odkrytego pałacu, dlatego nazwa malowideł o wymienionych cechach wzięła się od groty w której je znaleziono. W epoceRenesansu typ tego malarstwa zaczął być naśladowany, początkowo we Włoszech (m.in. wkaplicy Strozzich), a następnie we Francji (m.in. w pałacach wFontainebleau), Niemczech i Anglii. Naśladownictwa te nazywano „groteskami”, terminu zaczęto również używać na określenie nieregularnych ornamentów i fantastycznych malowideł, w tym przedstawiających diabły imaszkary średniowieczne.
Pojęcie groteski spopularyzowało się w XVII wieku za sprawąrycinJacques’a Callota, przedstawiających m.in. wizerunki kalek, karnawały i monstra. Określane jako „groteski”, były reprodukowane i rozprowadzane w całej Europie, znacząco przyczyniając się do popularyzacji terminu, jak i jego skojarzenia z dziwacznością, śmiesznością, fantastyką i karykaturą. Skojarzenie to utrwalił również rozwój humorystycznych gatunków literackich, takich jakpoemat heroikomiczny czysatyra.
Groteska popularna była również w okresieromantyzmu, kiedy to odgrywała rolę opozycyjną wobec estetykiklasycyzmu. Jednak, chociaż w pismach teoretycznych pojawiały się postulaty łączenia brzydoty z pięknem i grozy z komizmem, sam termin „groteska” pojawiał się rzadko[2].
W XIX wieku termin został wprowadzony do badań nad poezją przezWaltera Bagehota w studium dotyczącymRoberta Browninga.
 | Zobacz hasłogroteska w Wikisłowniku |
