Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też:Grodzisk Mazowiecki (ujednoznacznienie).| miasto wgminie miejsko-wiejskiej | |||||
 1. Centrum Kultury, 2. Dworzec kolejowy, 3.Willa „Niespodzianka” i ratusz, 4.Kościół św. Anny, 5. Pomnik Józefa Chełmońskiego, 6.Stawy Walczewskiego | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Aglomeracja | |||||
| Prawa miejskie | 1522–1870, 1916 | ||||
| Burmistrz | Tomasz Krupski | ||||
| Powierzchnia | 13,19[1] km² | ||||
| Wysokość | 105 m n.p.m. | ||||
| Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna | 22 | ||||
| Kod pocztowy | 05-825 | ||||
| Tablice rejestracyjne | WGM | ||||
Położenie na mapie gminy Grodzisk Mazowiecki  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu grodziskiego  | |||||
 52°06′13″N 20°37′33″E/52,103611 20,625833[2] | |||||
| TERC (TERYT) | 1405044 | ||||
| SIMC | 0920380 | ||||
| Hasło promocyjne: Adres z przyszłością | |||||
Urząd miejski ul. Kościuszki 32a05-825 Grodzisk Mazowiecki | |||||
| |||||
| |||||
| |||||
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Grodzisk Mazowieckiⓘ (do 1928Grodzisk[3]) –miasto wPolsce położone naRówninie Łowicko-Błońskiej, wwojewództwie mazowieckim, wpowiecie grodziskim, siedzibagminy miejsko-wiejskiej Grodzisk Mazowiecki, nadRokicianką.
Miasto posiada połączenia drogowe zWarszawą,Żyrardowem,Błoniem iMszczonowem. Przez miasto przebiegająlinia warszawsko-wiedeńska,Centralna Magistrala Kolejowa iWarszawska Kolej Dojazdowa.
W zachodniej części miasta przepływa rzekaMrowna.
Grodzisk Mazowiecki leży w dawnejziemi sochaczewskiej na historycznymMazowszu[4], w czasachI Rzeczypospolitej położony był w powiecie mszczonowskimwojewództwa rawskiego[5].
Według danychGUS z 1 stycznia 2024 r. miasto liczyło 34 718 mieszkańców, będąc 16. najludniejszymmiastem w województwie[1].
Grodzisk Mazowiecki należy doZwiązku Miast Polskich[6].
Według danychGUS z 31 grudnia 2022 r. miasto liczyło 34448 mieszkańców[7].
Grodzisk Mazowiecki znajduje się naRówninie Łowicko-Błońskiej, na zachodnim mazowszu. Miasto leży na trasieKolei Warszawsko-Wiedeńskiej, oraz jest końcową stacjąWarszawskiej Kolei Dojazdowej. W pobliżu miasta przebiegają autostradaA2 oraz droga ekspresowaE67.
Odległości do ważniejszych miast w Polsce (mierzone w linii prostej oraz od granic administracyjnych miast)[9]:
Cieki wodne:
W mieście znajdują się także zbiorniki wodne wokół których utworzono tereny rekreacyjne, takie jakStawy Goliana orazStawy Walczewskiego, w południowej części miasta znajduje się też niewielkie Jezioro Kniaziówka[10].
W Grodzisku Mazowieckim znajduje się wiele terenów zielonych, a ich liczba jest zwiększana[11]. Do najważniejszych parków i terenów rekreacyjnych należą:Park im. hrabiów Skarbków, Stawy Goliana, Stawy Walczewskiego.
.jpg)
_(cropped).jpg)
.jpg)
Nazwa miasta na przestrzeni lat:
Według tej legendy monarchowie drogą przez osadę Grodzisko przejeżdżali jadąc na polowania do puszczy jaktorowskiej. Pewien zmęczony król dostał na posilenie kubek wody z grodziskiego źródełka o nadzwyczajnym smaku. Zachwycony smakiem wody król nakazał nadać osadzie rangę miasta[21].
W uznaniu waleczności i męstwa rycerza Bogorii w wojnie z Tatarami król Bolesław Śmiały własnoręcznie wyciągnął z jego rannego ciała tatarskie strzały, które połamał i oddał mu. Tym samym nadał mu herb o nazwie Bogoria ze złamanymi strzałami.
Największym zakładem pod względem zatrudnienia i obrotów jestDanfoss. Ustępuje mu firmaGedeon Richter wcześniej zwanaPolfą, założona na początku XX w., specjalizująca się w produkcjisalicylanów, leków przeciwzawałowych i materiałów chirurgicznych. Przemysł spożywczy reprezentują firmyFrito-Lay z grupyPepsiCo, piekarnia Hiestand, Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska. Dogodne położenie miasta wykorzystuje firma logistycznaRaben Logistic. Inne większe firmy działające w Grodzisku to: Firmenich, Fabryka Tarcz Ściernych „Słoń” (obecnie nieistniejąca), Trouw Nutrition i Amerplast (obecnie „Suominen”), Grodziska Spółdzielnia MALWA (działa od roku 1949)[22].
Plan zagospodarowania przestrzennego zakazuje budowy obiektów handlowych o powierzchni przekraczającej 5000 m kw. 1 grudnia 2016 w Grodzisku przy ulicy Sienkiewicza 46/50 otwarto obiekt handlowyGaleria Grodova. W Grodzisku działają markety handlowe: 2 sklepy sieciNetto, 4 sklepyBiedronka, supermarketLidl,Aldi,Carrefour,MediaExpert.
Osobny artykuł:Transport w Grodzisku Mazowieckim.
Niedaleko miasta istniejeautostrada A2. Przez miasto przebiegają drogi wojewódzkie:
Osobny artykuł:Komunikacja miejska w Grodzisku Mazowieckim.Komunikacjaautobusowa jest domeną firmyPKS Grodzisk Mazowiecki. Obsługuje ona jedenaście miejskich linii oraz połączenia międzymiastowe (także z Warszawą). Z Grodziska kursuje też autobus doCentrum Janki.
Nastacji kolejowej zatrzymują się pociągiKolei Mazowieckich orazPKP Intercity. Władze miasta obiecywały też wydłużenie linii S1Szybkiej Kolei Miejskiej aż do Grodziska Mazowieckiego.
W obrębie miasta znajdują się siedzibaWarszawskiej Kolei Dojazdowej oraz jej cztery przystanki:
W 2014 przy ul. Dalekiej oddano do użytku sanitarnelądowisko Grodzisk Mazowiecki-Szpital Zachodni.W 2017 poinformowano oficjalnie o tworzeniu rządowej koncepcji umiejscowieniaCentralnego Portu Komunikacyjnego kilka kilometrów na północny zachód od miasta.
Na przełomie XIX i XX w. miasto było znanym ośrodkiem letniskowym. Pozostałością po tym są piękne wille i budynek zakładu hydropatycznego. Obecnie Grodzisk stracił charakter miejscowości typowo wypoczynkowo-letniskowej. Na potrzeby mieszkańców powstały obiekty sportowej infrastruktury miasta: Grodziska Hala Sportowa (1997) i kryta Pływalnia Miejska „Wodnik 2000” (2000). W kompleksie ośrodka sportu i rekreacji znajdują się także stadion piłkarski (pojemność – 750 osób, w tym 520 miejsc siedzących) oraz korty tenisowe.
W 2002 r. oddano do użytku nowoczesnySpecjalistyczny Szpital Zachodni im. Jana Pawła II (poza nim w mieście działa sześć przychodni opieki podstawowej i 10 placówek specjalistycznych). 28 czerwca 2008 został oddany nowoczesny budynek „Centrum Kultury” (m.in. z dużą salą kinową, 2 kawiarniami, jedna z dwutorową kręgielnią i stołami do bilarda) i restauracją. Mieści się w nim również siedziba lokalnego radia Bogoria.
| Rodzaj placówki | Szkoły podstawowe | Gimnazja | Szkoły średnie i zasadnicze | Szkoły wyższe |
|---|---|---|---|---|
| Liczba placówek | 8 (w tym 1 społeczna) | 4 | 3 | 1 |
| Liczba uczniów | 2767 | 1361 | 2183 | 146 |
W Grodzisku działa 6 publicznych szkół podstawowych, w tym jedna integracyjna, jedna szkoła podstawowa społeczna, jedna szkoła podstawowa prywatna STiF oraz kilka szkółMontessori, w tym integracyjna Drugie Piętro[23].
Grodziskie szkoły średnie i zasadnicze połączone są w zespoły:
W mieście działa pięćprzedszkoli publicznych oraz pięć prywatnych, a także dziewięć prywatnych szkół języków obcych. Znajdują się tu także sala wykładowaWyższej Szkoły Społeczno-Ekonomicznej i punkty konsultacyjne dwóch innych uczelni (Wyższa Szkoła Stosunków Międzynarodowych i Amerykanistyki orazCollegium Varsoviensis).
Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im.Tadeusza Bairda kształci uczniów w 2 działach: dziecięcym (6-letnim) i młodzieżowym (4-letnim) m.in. nafortepianie,skrzypcach,wiolonczeli, gitarze, akordeonie, flecie, klarnecie,saksofonie i na perkusji[24].
Publiczne Ognisko Plastyczne im.Jana Skotnickiego udostępnia swoim słuchaczom pracownie:rysunku,malarstwa, interdyscyplinarną (grafika,ceramika,rzeźba w glinie,kolaż), wiedzy o sztuce oraz pracownięfotograficzną[25].
Osobny artykuł:Zabytki Grodziska Mazowieckiego.
Wpisane dorejestru zabytków nieruchomych[26]:
.jpg)
.jpg)
_15.jpg)
W 1985 roku stacja kolejowa w Grodzisku Mazowieckim wystąpiła w serialu „Zmiennicy” (reż.Stanisław Bareja), gdzie pokazano ją jako dworzec kolejowy wKutnie[49].
W 1999 roku w Grodzisku Mazowieckim powstawały zdjęcia do filmu pt. „Wielkie rzeczy” (reż.Krzysztof Krauze), w filmie pokazanogrodziski deptak, jako nadmorską promenadę, ponadto w filmie wystąpiła Grodziska Orkiestra Dęta[50].
W 2019 roku na kanalePlanete+ wyemitowano odcinek programu „Polska z góry”, poświęcony Grodziskowi Mazowieckiemu[51].
W 2020 roku na terenie Grodziska Mazowieckiego, realizowane były zdjęcia do filmu „Furioza” (reż. Cyprian T. Olencki)[52]. W tym roku też, na terenie grodziskiego Aresztu Śledczego powstawały zdjęcia do filmu „Asymetria” (reż.Konrad Niewolski)[53].
Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Grodziskiem Mazowieckim.| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta (← →) | |
| Gminy wiejskie (← →) |
|
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
|
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
_COA.svg)