Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też:inne znaczenia tego słowa.| miasto wgminie miejsko-wiejskiej | |||||
 | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie | 1570 | ||||
| Burmistrz | Konrad Kazaniecki[1] | ||||
| Powierzchnia | 17,2[2] km² | ||||
| Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 | ||||
| Kod pocztowy | 19-500 i 19-501 | ||||
| Tablice rejestracyjne | NGO | ||||
Położenie na mapie gminy Gołdap  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu gołdapskiego  | |||||
 54°18′58″N 22°18′34″E/54,316111 22,309444 | |||||
| TERC (TERYT) | 2818034 | ||||
| SIMC | 0977700 | ||||
| Hasło promocyjne: Gołdap – Mazurski Zdrój | |||||
Urząd miejski pl. Zwycięstwa 1419-500 Gołdap | |||||
| |||||
| |||||
| |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Gołdap (niem. Goldap,lit. Geldapė) –miastouzdrowiskowe wwojewództwie warmińsko-mazurskim, wpowiecie gołdapskim, siedzibagminy miejsko-wiejskiej Gołdap.W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała dowoj. suwalskiego, a w latach 1999–2001 dopowiatu olecko-gołdapskiego. Od 1 stycznia 2002 miasto jest siedzibą władzpowiatu gołdapskiego.
Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. Gołdap liczyła 13 184 mieszkańców[2].
Miasto posiada statusuzdrowiska. Jako uzdrowisko klimatyczno-borowinowe oferuje usługi lecznictwa w zakresie schorzeń narządów ruchu, reumatycznych, stanów pourazowych oraz niektórych chorób kardiologicznych, układu oddechowego i nerwowego, a także chorób kobiecych[3].
W 2010 r. miasto otrzymało środki zewnętrzne na szereg inwestycji uzdrowiskowych, w tym na budowę nad jeziorem dwóchtężni solankowych, których realizacja zakończyła się z ponad półrocznym opóźnieniem 30 kwietnia 2014; był to czwarty obiekt tego typu w Polsce[4].
Decyzja o budowie Parku Zdrojowego z pijalnią wód mineralnych, groty solnej i tężni zapadła w 2012 roku. Dwie pierwsze otwarto w Parku w 2013 r[5].
Gołdap jest takżeośrodkiem narciarskim. Na stokach Pięknej Góry (Gołdapskiej Góry), wCentrum Sportowo-Rekreacyjnym Piękna Góra udostępniono ponad 2000 m tras zjazdowych oraz 5 wyciągów narciarskich (w tym kolej krzesełkową przy trasie zjazdowej o długości 750 m)[6]. Przy dobrych warunkach śniegowych funkcjonuje tam również ponad kilometrowy betonowy tor saneczkowy[7].
W mieście znajduje się również Centrum Edukacyjno-Rekreacyjne z basenem oraz halą sportową.
Pod względem historycznym Gołdap leży na pograniczu trzechkrain historycznych, będących terytoriami dawnych plemionbałtyckich: jej część położona na północ od rzekiGołdapy należy doNadrowii, fragment na południowym brzegu rzeki – doGalindii, zaś część leżąca na wschód od rzeki, w pobliżu jezioraGołdap – doJaćwieży[8][9][10].
Pod względem etnograficznym Gołdap położona jest zarówno naMazurach[11], jak i naMałej Litwie[12]. Był to obszar tradycyjnie zamieszkiwany zarówno przez polskichMazurów,Litwinów pruskich iNiemców. PoII wojnie światowej (w latach 1945–1947 miejscowa ludność została wysiedlona – zwłaszcza niemiecka), a obszar ten został zasiedlony przez Polaków wysiedlonychKresów Wschodnich – głównie z Wileńszczyzny i Grodzieńszczyzny, jak i polskich osadników przybyłych z Suwalszczyzny[13].
Wedługregionalizacji fizycznogeograficznej Polski z 2018 roku miasto znajduje się na pograniczu trzechmezoregionów:Puszczy Rominckiej,Wzgórz Szeskich iKrainy Węgorapy[14]. Potocznie Gołdap położona jest również naMazurach Garbatych[15].
Według danych z 1 stycznia 2023 r. powierzchnia miasta wynosiła 17,20 km²[16].
Nazwa miasta ma pochodzeniestaropruskie.Galdo oznacza dolinę, podłużną nieckę, aape rzekę, co w połączeniu daje „rzekę płynącą w dolinie”; por. litewskie odpowiednikigelda iupė[17][18].
Osobny artykuł:Kalendarium historii Gołdapi..jpg)
Wieś Szyłajty powstała w 1565 roku z polecenia księciaAlbrechta Hohenzollerna w miejscu wybranym przez starostówRynu,Olecka iWystruci, zasadźcą i pierwszym sołtysem był Bronisz Rostek. Prawa miejskie dawnej wsi Szyłajty (obecna nazwa pochodzi od rzeki) nadał w 1570 r. książę pruskiAlbrecht Fryderyk Hohenzollern, jako polski lennik, uprawnił mieszczan do spławiania towarów doKrólewca, połowu ryb oraz urządzania polowań na niedźwiedzie, wilki i lisy, a także uprawiania pszczelarstwa.
W 1583 r. miał miejsce bunt mieszczański, skutkujący znaczącą emigracją[19]. Podczaspotopu szwedzkiego w 1656 r. przez kilka tygodni w Gołdapi stacjonowały polskie wojskaDymitra Jerzego Wiśniowieckiego, przyszłego hetmana wielkiego koronnego. Aż do 1657 roku obszar ten był lennem Polski, wtedy też miały miejsce najazdy tatarskie na miasto wskutek czego doznało silnych zniszczeń. Niebawem miasto ponownie zostało odbudowane. Wyprostowano ulice, by zmniejszyć zagrożenie pożarowe. Jednak w 1660 roku znów spłonęło trzydzieści nowo wybudowanych domów. Do końca wieku miasto nawiedza jeszcze kilka pożarów. Tu w 1664 r. urodził się ks.Jan Jakub Gräber, polski duchownyluterański i wydawca publikacji religijnych wKrólewcu. W XVIII w. przez Gołdap przebiegały dwie poczty konne: polska i litewska[20]. Na początku XVIII wieku ponownie dają się we znaki przemarsze wojsk, co wyraźnie zakłóca rozwój gospodarczy i przestrzenny. Mimo to poszerzono ulice i zabudowa stała się bardziej regularna. Pobudowano nową murowaną szkołę oraz szpital dla kilkunastu osób. Wzniesiono też koszary garnizonowe. Dowódca garnizonu, generał porucznik Daniel Fryderyk von Lossow, doprowadza do wybudowania w 1778 roku drugiego w mieście kościoła, przeznaczonego dla ewangelików reformowanych. Pod koniec osiemnastego wieku, licząca już trzy tysiące mieszkańców Gołdap, zmienia swoje oblicze z rolniczego na rolniczo-rzemieślnicze[21].
W 1807 r. w Gołdapi stacjonowały wojska gen.Jan Henryka Dąbrowskiego[22]. W czerwcu 1812 roku podczas przemarszu na Rosję, przez miasto przechodzą wojska francuskie. Następnie, do końca wojen napoleońskich, dwa razy przechodzą Rosjanie. Po wojnach napoleońskich blisko sto lat ziemia gołdapska cieszy się względnym spokojem. Pruska reforma administracji z 1818 roku tworzy powiaty, w tym i gołdapski, który był jednym z najdalej wysuniętych na wschód powiatówKrólestwa Prus i wchodził w skład nowo utworzonejrejencji gąbińskiej. Po „zjednoczeniu” Niemiec w 1871 roku ziemia gołdapska weszła w składCesarstwa Niemieckiego (II Rzeszy), gdyż Prusy Wschodnie stały się jej prowincją. W latach 1878–1879 miasto uzyskało połączenie kolejowe zEłkiem iWystrucią. Zostało poważnie zniszczone wI iII wojnie światowej. W czasie walk o Gołdap poległo około 12 000 żołnierzyArmii Czerwonej, a znaczna część miasta została zniszczona[23]. Miasto zostało przyłączone do Polski w 1945 roku. Miejscowa ludność została wysiedlona głównie do Niemiec, a w zamian nastąpił napływ Polaków wysiedlonych z Kresów Wschodnich i polskich osadników głównie z Suwalszczyzny.
W stanie wojennym ośrodek internowania[24].
W miejscowości działałoPaństwowe Gospodarstwo Rolne –Romincki Kombinat Rolny w Gołdapi[25][26].
Według danych z 1 stycznia 2023 r. miasto miało 13 283 mieszkańców[16].
.jpg)
Na terenie miasta znajdują się następującepomniki przyrody[28]:
| Nr | Lokalizacja | Forma | Nazwa | Obwód przy powołaniu [cm] | Nr ew. | Rok uznania | Zdjęcie |
| 1. | ul. Malarska | pojedyncze drzewo | dąb szypułkowy | 320 | 103 | 1975 | |
| 2. | ul. Paderewskiego 34 | pojedyncze drzewo | dąb szypułkowy | 303 | 106 | 1977 | |
| 3. | Plac Zwycięstwa | pojedyncze drzewo | dąb szypułkowy | 401 | 107 | 1977 | |
| 4. | 70 m od zabudowań siedziby Nadl. Gołdap | grupa drzew | 4dęby szypułkowe | 214, 170, 183, 167 | 185 | 1978 | |
| 5. | Plac Zwycięstwa | pojedyncze drzewo | klon zwyczajny | 270 | 186 | 1978 | |
| 6. | ul. Wolności | pojedyncze drzewo | klon zwyczajny | 294 | 233 | 1980 | |
| 7. | ul. Wojska Polskiego, przy ZPEW | pojedyncze drzewo | jesion wyniosły | 237 | 234 | 1980 | |
| 8. | ul. Kościuszki 12, park osiedlowy | grupa drzew | 21jarzębów szwedzkich | od 128 do 225 | 468 | 1996 |
Bobrowniki –Białystok –Ełk –Olecko – Gołdap
Stara Różanka –Węgorzewo – Gołdap
Sejny –Wiżajny – GołdapGołdap obecnie nie ma połączenia kolejowego. W przeszłości istniał tuwęzeł czterech linii – w 1878 roku otwarto połączenie doWystruci, a w 1879 roku doEłku[29]. W 1889 r. połączono Gołdap zWęgorzewem[30], a w 1927 zŻytkiejmami. Ostatnie dwie linie zostały rozebrane tuż poII wojnie światowej, natomiast na linii do Ełku ruch pasażerski został zlikwidowany w 2002 roku[31].
Osobny artykuł:Przejście graniczne Gołdap-Gusiew.Około 4 km na północ od centrum miasta znajduje się drogowe przejście graniczne z Rosją.
W mieście działa klubpiłki nożnejRominta Gołdap, założony w 1948 roku.
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i wspólnoty wyznaniowe:
Cmentarze:
Miasta partnerskie Gołdapi[43]:
Oprócz współpracy z miastami partnerskimi Gołdap aktywna jest na polu międzynarodowej współpracy w zakresie turystyki – należy do organizacjiCittàslow skupiającej miasta zainteresowane rozwojem zrównoważonego ruchu turystycznego[44].
W 2022 roku, w związku zrosyjską agresją na Ukrainę, Gołdap zerwała współpracę z rosyjskimi miastamiGusiew iDubna[45].
Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Gołdapią. | Zobacz w indeksieSłownika geograficznego Królestwa Polskiego hasłoGołdap |
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie |
|
| Kolonia | |
| Osady | |
| Osada leśna | |
| Części wsi |
|
| Przysiółek wsi | |
| Dawne miejscowości |
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta | |
| Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75) |
|
| Gromady (1954–72) |
