| Dane podstawowe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Zarządca | Starostwo Powiatowe w Gnieźnie | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Długość | 38[1] km | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rozstaw szyn | 750[1] mm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Stacja kolei wąskotorowej w Gnieźnie | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Historia | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rok otwarcia | 1884 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
.jpg)
Gnieźnieńska Kolej Wąskotorowa (GKW), początkowoWitkowska Kolej Powiatowa –kolej wąskotorowa funkcjonująca do 1 września 2015 na trasie zGniezna doAnastazewa. Od 8 września 2019 roku kolej sporadycznie kursuje z Gniezna do lasuJelonek.
W 1884 roku cukrownia w Gnieźnie wybudowała linie wąskotorową z Gniezna doOdrowąża do szerokości toru 900 mm. W 1893 roku linię tę odkupił sejmikpowiatu witkowskiego. Następnie linia została przekuta na tor 600 mm oraz przedłużona do Mielżyna. Rok później powstała spółkaWitkowska Kolej Powiatowa. W 1896 roku uruchomiono pierwsze pociągi. Kolejne linie powstawały w latach 1897-1911[2].
Wraz z likwidacją powiatu witkowskiego w 1927 roku kolej została przejęta przez powiat gnieźnieński. Zmieniono wówczas nazwę naGnieźnieńska Kolej Wąskotorowa[2].
GKW jako pierwsza kolej w Polsce wprowadziła w 1928 r.wagon motorowy[3].
W 1949 roku kolej została przejęta przezPKP[2].
W 1957 roku wszystkie linie kolei zostały przekute na rozstaw 750 mm[2].
W 1986 roku zawieszono przewozy pasażerskie[2].
W 1998 roku przewiozła 28 305 t towarów[4]. W 1999 roku posiadała cztery parowozyPx48 (w tym dwa nieczynne), lokomotywę spalinową Lyd1 i pięć wagonów osobowych[4].
W 2001 z usług Gnieźnieńskiej Kolei Wąskotorowej skorzystało ok. 15 tysięcy osób. W 2003 kolej została przekazana Powiatowi Gnieźnieńskiemu i odzyskała nazwę „Gnieźnieńska Kolej Wąskotorowa”. W tym czasie pociągi rozkładowe z lokomotywą spalinowąLxd2 kursowały w wakacyjne soboty i niedziele, rozpatrywano wówczas nawet budowę linii kolejki z Witkowa do Ośrodka Wypoczynkowego w Skorzęcinie[5].
Całość linii ze względu na zły stan techniczny 1 września 2015 została wyłączona z eksploatacji, do czasu wymiany około 9000 podkładów kolejowych, co wg szacunków kosztować będzie około 600 tys. zł[6]. Odcinek Ostrowo – Anastazewo z powodu złego stanu torowiska nie był eksploatowany już od sierpnia 2011[7].
Na przełomie 2018 i 2019, w ramach projektuPrzebudowa i remont wąskotorowej linii kolejowej na odcinku Gniezno – Jelonek, kosztem 278 tys. zł[8] oczyszczono i podsypano tory oraz wymieniono podkłady na 3,5 km odcinku biegnącym w granicach Gniezna[9]. Ponadto dwa nieużywane rozjazdy (umożliwiające dawniej wjazd na rozebrane bocznice do cukrowni i składu opału) zostały przeniesione na nową stację w Lesie Jelonek, gdzie zbudowano także peron o długości 100 metrów. Miało to umożliwić organizowanie krótkich przejazdów z Gniezna do Lasu Jelonek, jednak do uruchomienia pociągów nie doszło[10] (poza pociągami roboczymi, 22 marca 2019)[11]. Koszt reaktywacji całej trasy szacowany jest na 2 mln zł[12].
Na początku września 2019 pojawiła się informacja o wznowieniu 8 września 2019 ruchu pociągów na odcinku Gniezno Wąskotorowa – Las Jelonek. W kolejne wrześniowe weekendy planowane były po 2 kursy kolejki[13].
W 2024 i 2025 roku odbywały się przejazdy weekendowe w lipcu i sierpniu[14][15]. W 2023 roku dokonano prac modernizacyjnych na około kilometrze torów od stacji Jelonek w kierunkuNiechanowa. Kolejne 700 m torowiska planowano oczyścić i odnowić w 2025 roku[15].
Na szczególną uwagę zasługujestacja Przybrodzin, która jest jedyną stacją kolejową w Polsce położoną na plaży[5].
Posiadane lokomotywy:Lxd2- 313, 343, 344 – sprawne; 369 – spalona[16];Px48-1919 (oczekuje naprawy)[17].
Posiadane wagony: m.in.Btxh,Bxhpi,3Aw,Fxh, Kddxz, Wmd 023, transportery (Tw6, Tw6a, Tw6b, Tw6c)[18].
Osobny artykuł:Linia kolejowa Września Wąskotorowa – Arcugowo.Dawny dworzec kolejowy w Gorzykowie
Dawny budynek stacji w Gorzykowie na linii Arcugowo – Mielżyn służy obecnie jako dyskoteka. Przewozy na tej linii zawieszono 27 kwietnia 1984. Dworzec znajduje się tuż obok drogi Września – Witkowo.
Resztki przyczółków dawnego mostu na Strudze Mierzewskiej
Przyczółki niewielkiego mostu na Strudze Mierzewskiej (tu dodać współrzędne geograficzne). Dostępność miejsca jest ograniczona ze względu na krzewy i drzewa rosnące w pobliżu rzeki. Mostem przebiegała liniaStanisławowo –Mierzewo. Ruch pociągów na tym odcinku zawieszono około 1973 roku.
Resztki bocznicy do GS Witkowo
Rozebrany odcinek torów do GS Witkowo, w okolicach betonowej rampy przeładunkowej. Bocznica miała własną lokomotywę spalinową, a przy torach zamontowana była waga wagonowa. Torem tym dowożono głównie węgiel. Wszystkie tory na terenie GS Witkowo wraz z torem prowadzącym do stacji kolejowej rozebrano w 2012 roku.
Resztki dawnej mijanki w Wiekowie
Dawny przystanek osobowy i ładownia. Długość użyteczna ładowni wynosiła 77,3 metra. Mijankę rozbierano etapami. W 1989 roku zlikwidowano rozjazd numer 1, natomiast rozjazd numer 2 zlikwidowano we wrześniu 2000 roku. Dawniej na przystanku znajdowała się poczekalnia dla podróżnych.
| Działające | |
|---|---|
| Zamknięte | |
| Zlikwidowane |
|
| Koleje parkowe | |
| Przemysłowe czynne | |
| Przemysłowe nieczynne | |
| Kopalniane turystyczne | |
| wojskowe |
