W dniu 1 stycznia 2024 roku Gliwice zajmowały naliście największych miast Polski 19. miejsce, zarówno pod względem powierzchni, jak i liczby ludności[2]. Natomiast w samym województwie śląskim plasują się na czwartej pozycji pod względem liczby mieszkańców, która w dniu 31 grudnia 2024 roku wynosiła 168 248 osób[3].
Pomimo że Gliwice znajdowały się na terenieZiem Odzyskanych, powojenna ludność miasta składała się w około 40% z autochtonów, gdyż na tym terenie dominowała liczebnie ludność etnicznie polsko-śląska, która po 1945 roku została pozytywniezweryfikowana narodowościowo i nie została wysiedlona. Było też około 25% Kresowiaków, jak również około 13% ludności polsko-śląskiej przybyłej do Gliwic z innych obszarów województwa katowickiego i z województwa opolskiego[8]. Według prof. Leszka Kosińskiego struktura ludnościowa Gliwic w 1950 roku pod względem pochodzenia terytorialnego przedstawiała się następująco[8]:
Dodatkowo w latach 2011–2015 istniało osiedleŻwirki i Wigury, które został najpierw wydzielone z osiedlaTrynek, a następnie ponownie do niego włączone[11].
Gliwice jakoGluwice na mapieWacława Grodzieckiego z 1592 roku.Nazwa Gleywice wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowympruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie[15]
Dawniej historycy, głównie niemieccy, wiązali pochodzenie nazwy Gliwice/Gleiwitz (pisane dawniej teżGlywice lubGlewitze; łac. Glivitium) od czeskiego pojęcia chlewa (obocznośćg doh). Taką tezę postawił, między innymi, niemiecki autor pierwszej monografii miasta,Beno Nietsche. Stąd można stwierdzić, że XIII-wiecznyendonim został powiązany z czeskim pochodzeniem.
Wywód od nazwychlew (czes.chlév) nie przesądza jednak o czeskim pochodzeniu tej nazwy, ponieważ termin występuje również w języku polskim. Niemiecki nauczycielHeinrich Adamy w swoim dziele poświęconym nazwom miejscowym na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu notuje trzy formy: polską, „Chlewiska”, oraz niemieckie „Gleywitz” i „Glubschiz”[16]. Wywód nazwy od słowachlew został zweryfikowany przez niemieckich oraz polskich językoznawców i zastąpiony dwiema innymi koncepcjami:
Gliw alboGliwa – to imię osobowe, które występowało na terenie Śląska w średniowieczu. W tym przypadku Gliwice posiadają nazwę patronimiczną utworzoną od imienia właściciela ziemi lub jej dzierżawcy, względnie założyciela, zasadźcy Gliwic.
Gliw – w językach słowiańskich oznacza często teren gliniasty, obszar podmokły, wilgotny. Wjęzyku prasłowiańskim*gliva /*glivъ oznaczałocoś oślizłego, śluzowatego, kleistego, agliwieć oznaczałognić, psuć się. W języku polskim używa się do chwili obecnej tego wyrazu na przykład do określenia zepsutego i przypominającego glinę –zgliwiałego sera[17]. W językach słoweńskim, serbsko-chorwackim terminglive /gljive oznaczagrzyby, zaśgljivice – małe grzybki. Według tej wykładni nazwa Gliwic jest nazwą topograficzną, utworzoną od właściwości obszaru na którym założono miasto[18][19] w podmokłej, bagnistej dolinie szeroko meandrującej Kłodnicy.
Jedna i druga teza ma swoich zwolenników i przeciwników, choć językoznawcy raczej skłonni się przychylać się do drugiej, topograficznej wykładni. W wielu opracowaniach niemieckich można się jeszcze spotkać z tezą wcześniejszą, powielaną bezpośrednio od Beno Nietschego[20].
W księdze łacińskiejLiber fundationis episcopatus Vratislaviensis spisanej w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest jakoGlywitz. W kronice wymienione zostały również wsie, które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto. Są to obecne dzielnice lub części miasta, na przykładŻerniki zapisane jakoSyrdnik,Szobiszowice jakoNovo Sobyssowitz,Ostropa jakoRostropitz,Łabędy jakoLabant,Czechowice jakoCechowitz[21][22].
W 1475 roku w łacińskich statutachStatuta Synodalia Episcoporum Wratislaviensium miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formieGleiwice orazGlywicze[23]. W historii nazwa miasta notowana była różnorodnieGeibitz,Gleywicz,Hliwicz orazGleiwitium[24]. W roku 1613 śląski regionalista i historykNicolaus Henel von Hennenfeld zPrudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pod tytułemSilesiographia podając jej łacińską nazwę:Glywicium[25].
W pruskim urzędowym dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim wBerlinie przezFryderyka Wielkiego wymienione sąGleywice pośród innych śląskich miejscowości[15]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie prowincji śląskiej wydanym w 1830 roku weWrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod nazwą niemieckąGleiwitz oraz obecnie używaną polską nazwąGliwice[26]. Nazwę miejscowości w formieGliwice-Toszek w książceKrótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej wGłogówku w 1847 roku wymienił śląski pisarzJózef Lompa[27]. Polską nazwęGliwice oraz niemieckąGleiwitz wymieniaSłownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku[24].
Średniowieczne i wczesnonowożytne Gliwice były małym miastem dzielącym losy wschodniego Górnego Śląska. Osią zabudowy stała się droga wiodąca wzdłużKłodnicy. Na początku XV wieku Gliwice posiadały kompletnemury miejskie, a bramy miejskie: Biała (czyliBytomska) i Czarna (czyliRaciborska) otwierały wyjścia na trakty wiodące w kierunkach tych miast[28]. W 1430 roku zostały na niecały rok zdobyte przez wojskahusyckieZygmunta Korybutowicza[32]. Korybutowicz, jeden z głównych przywódców ruchu husyckiego w Polsce, miał planować uczynienie Gliwic ośrodkiem nowego państwa słowiańskiego[28].
W 1475 roku Gliwice zostały przeniesione naprawo magdeburskie. Mieszkańcy zajmowali się rzemiosłem, handlem a także uprawąchmielu, z czego czerpali znaczne zyski. W obrębie miasta znajdowały siębrowar igorzelnia. Wodę do miasta zapewniał własny wodociąg z rur drewnianych, doprowadzony z ujęć na terenie dzisiejszejWójtowej Wsi[28].
W 1796 roku z inicjatywyFriedricha Wilhelma von Redena, pioniera rewolucji przemysłowej na Górnym Śląsku, została założonaKrólewska Odlewnia Żeliwa (Königlich Preussische Eisengiesserei) posiadająca pierwszywielki piec opalanykoksem na kontynencie europejskim[35]. W 1812 roku uruchomionoKanał Kłodnicki łączący nowe zagłębie przemysłowe zOdrą. Gliwice stały się obokBytomia i później teżKatowic centrumkonurbacji górnośląskiej, przeżywając w XIX wieku gwałtowny rozwój. W 1838 roku miasto liczyło 6415 mieszkańców, a w 1880 roku już około 18 tysięcy[36]. W czwartym wydaniuMeyers Konversations-Lexikon z lat 1885–1890 czytamy:Gliwice są centralnym ośrodkiem ruchu komercyjnego w górnośląskim okręgu górniczym i hutniczym. Oprócz Królewskiej Odlewni Żeliwa,Huty Gliwice i wielkich zakładów maszynowych (800 robotników) posiadają znaczące odlewnie żeliwa, zakłady maszynowe i produkcji kotłów parowych, odlewnię stali, fabryki rur gazowych, wyrobów z żelaza i drutu, maszyn rolniczych, papieru, cementu, wielką fabrykę szamotu, hutę i szlifiernię szkła, stolarnię parową i inne[37]. W drugiej dekadzie XX w. wybudowano w mieście dwie kopalniewęgla kamiennego:kopalnię „Gliwice” (1910-1912) ikopalnię „Sośnica” (1913-1916)[28].
W parze z rozkwitem przemysłu szedł rozwój urbanistyczny. Reprezentacyjną osią nowego śródmieścia stała sięWilhelmstraße (obecnie Zwycięstwa), która w latach 80. XIX wieku połączyła Stare Miasto z dworcem kolejowym. Połączenie kolejowe Gliwice zyskały poprzezKolej Górnośląską już w 1845 roku. W 1892 roku na ulicach miasta pojawiły siętramwaje.
W 1887 roku do miasta przyłączonoTrynek. W dniu 1 kwietnia 1897 roku Gliwice stały się samodzielnym powiatem miejskim[38]. W roku 1910 liczyły 66 981 mieszkańców, z tego 73,9% niemieckojęzycznych, 14,7% mówiących po polsku alboetnolekcie śląskim i 11,1% dwujęzycznych. Przeważali katolicy w ilości 81,5%, ludności wyznania protestanckiego było 15,5%, w mieście żyło też 1786, czyli 2,7% żydów[39][40].
PoI wojnie światowej wplebiscycie górnośląskim 78,7% głosujących opowiedziało się za pozostaniem w granicachNiemiec[41]. Stosunki polsko-niemieckie do czasu ostatecznych decyzji o przebiegu granicy były bardzo napięte. Ofiarą antypolskiego terroru padł między innymi polski lekarzWincenty Styczyński, zamordowany przez niemieckiego bojówkarza[28] w dniu 18 kwietnia 1922 roku.
W dniu 24 stycznia 1945 roku manewrem okrążającym Gliwice zajęłaArmia Czerwona. Miasto nie ucierpiało w wyniku działań wojennych, ale po wkroczeniu Sowietów zostało splądrowane. Spłonęły między innymi ikoniczny gmach hoteluHaus Oberschlesien(inne języki) iteatr „Victoria”. W sumie uszkodzonych zostało 978 budynków, czyli 20% zabudowy[43] (według innego źródła spaleniu uległo około 30% tkanki miejskiej[44]). Żołnierze radzieccy tylko w pierwszym tygodniu zamordowali co najmniej 817 cywilów[45], niektóre szacunki mówią nawet o 1500 ofiarach[46]. Bezprawie trwało aż do lata. Między innymi w tym czasie, w dniu 10 maja 1945 roku, zastrzelony został przez Rosjan pierwszy polski wiceprezydent GliwicTadeusz Gruszczyński, który przyłapał czerwonoarmistów na rabunku w jednym z mieszkań[47]. W koszarach gliwickich znajdował się jeden z obozów przejściowych, przez które przechodziliGornoślązacy deportowani do pracy przymusowej w ZSRR, kolejny znajdował się w dzisiejszej dzielnicyŁabędy[48].
Na podstawie ustaleńjałtańskich ipoczdamskich Gliwice zostały po II wojnie światowej przyznane Polsce. W mieście osiadło wielu Polaków ekspatriowanych zeLwowa iKresów Południowo-Wschodnich. Stanowili oni 45% nowych mieszkańców[49]. W Gliwicach osiadali także liczni polscy osadnicy z innych części Kresów Wschodnich oraz centralnej Polski i polscy reemigranci z Francji (reemigranci w dużej mierze w dzielnicyWilcze Gardło)[50]. Na lwowskich kadrach naukowych została opartaPolitechnika Śląska mieszcząca się od czerwca 1945 roku w Gliwicach, do tamtejszych tradycji nawiązał również klub sportowyPiast Gliwice. Ludność niemiecka częściowo już uciekła z Gliwic przed wkroczeniemArmii Czerwonej w 1945 roku, a pozostałych gliwickich Niemców wysiedlono od razu po wojnie[50]. W 2002 roku narodowość polską zadeklarowało 89,5% mieszkańców, 2244 osoby, czyli 1,10% stanowili Niemcy, 2154 osób, czyli 1,05% określiło się jako Ślązacy, a 8,1% nie podało swojej narodowości[51]. W 2011 roku ponad 93% mieszkańców Gliwic zadeklarowało się jako Polacy.
W drugiej połowie XX wieku Gliwice zachowały swoją pozycję jednego z głównych ośrodków konurbacji górnośląskiej. W 1951 roku przyłączonoStare Gliwice, w 1964 rokuŁabędy iCzechowice, w 1975 rokuBojków (dawny Szywałd),Brzezinkę,Ostropę iWilcze Gardło. Od lat 80. do początków XXI wieku liczba ludności Gliwic przekraczała dwieście tysięcy. Na bazie fabryki zbrojeniowej budowanej od 1938 roku powstały po wojnie Huta Łabędy i Zakłady Mechaniczne Łabędy, które dziś pod nazwąBumar Łabędy są jednym z głównych polskich producentów techniki wojskowej. Po 1996 roku w południowo-wschodniej i północno-zachodniej części miasta stworzono rozległe podstrefyKatowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, w których znalazł swoje miejsce szereg zakładów przemysłowych zOpel Manufacturing Poland na czele. Zakłady Naprawcze Lokomotyw Elektrycznych przejął w 2008 roku holdingNewag. W 2010 roku ukończonowęzeł autostradowy Gliwice-Sośnica (wbrew nazwie znajduje się w Ligocie Zabrskiej) łączący autostradyA1 iA4 orazdrogę krajową 44, uważany za jedno z największych skrzyżowań tego typu w Europie[52]. Fala krytyki towarzyszyła decyzjom o likwidacjikomunikacji tramwajowej w 2009 roku i budowie odcinkaDrogowej Trasy Średnicowej przecinającego śródmieście w latach 2012–2016[53][54].Zygmunt Frankiewicz był w latach 1993–2019 najdłużej urzędującym prezydentem miasta w dziejach demokratycznej Polski[55]. W dniu 3 grudnia 2022 roku, po trwającej 27 miesięcy budowie, kosztem około 200 milionów złotych po północnej stronie dworca kolejowego oddano do użytku połączone z nim podziemnym tunelem gliwickie Centrum Przesiadkowe, w którym znajdują się przystanki autobusowe linii miejskich, lokalnych i dalekobieżnych[56].
Świadkowie Jehowy – 8 zborów (Gliwice–Południe, Gliwice–Północ (w tym grupa angielskojęzyczna), Gliwice–Zachód, Gliwice–Sośnica–Południe, Gliwice–Sośnica–Północ, Gliwice–Łabędy, Gliwice–Szobiszowice, Gliwice–Ukraiński); kompleks dwóchSal Królestwa przy ul. Wiertniczej 9, kompleks dwóch Sal Królestwa przy ul. Marzanki 10[71]
W mieście znajdują się również placówki oświatowe innego typu, takie jak: centra edukacyjne, szkoły sportowe, szkoły policealne, szkoły nauki języków obcych oraz centra kultury.
Na terenie miasta znajduje się wiele instytutów naukowo-badawczych oraz wydziałów szkół wyższych. Część z nich to samodzielne instytucje, część należy do sieciPolskiej Akademii Nauk, a część to wydziałyPolitechniki Śląskiej.
30.05.2018 odbyło się otwarcie nowej hali Arena Gliwice i na otwarcie odbyła się 850 edycja koncertu „A State Of Trance 850: Be In The Moment”. Zagrali wówczas Armin van Buuren, Ruden de Ronde B2B Rodg, KhoMha, John O’Callaghan, Arctic Moon B2B Indecent Noise.
13.10.2018 odbyła się Polska edycja „Sensation White”
27.04.2019 odbyła się Polska edycja „Dreamstate Europe 2019”
Gliwice zaliczane były niegdyś do najbardziej „zielonych” miast wGórnośląskim Okręgu Przemysłowym[potrzebny przypis]. Jednak według danychGłównego Urzędu Statystycznego parki, zieleńce i tereny zieleni osiedlowej stanowiły w 2020 roku tylko 3,2% całkowitej powierzchni miasta, co sprawia, że Gliwice należą obecnie do miast regionu o najmniejszym udziale terenów zieleni w całkowitej powierzchni. W latach 2004–2020 wskaźnik ten wahał się w przedziale od 2,7% do 4,0%, najniższą wartość osiągając w 2009 roku, natomiast maksimum w 2004 roku[82].
System transportu zbiorowego w Gliwicach oparty jest na komunikacji autobusowej. Głównym organizatorem komunikacji miejskiej w Gliwicach jestZarząd Transportu Metropolitalnego[85]. Według stanu z 2013 roku długość tras obsługiwanych na zlecenie KZK GOP na terenie miasta wynosiła 143,63 km, w tym 143,21 km tras autobusowych i 0,42 km tras tramwajowych. Łączna długość linii w tym okresie wynosiła 461,25 km, w tym 459,80 km linii autobusowych i 1,45 km linii tramwajowych. Roczna praca eksploatacyjna wyniosła niespełna 7 mln wzkm[86]. Głównym przewoźnikiem działającym na zlecenie KZK GOP na terenie Gliwic jestPKM Gliwice. Przedsiębiorstwo powstało w 1991 roku po rozpadzieWPK, jego głównym udziałowcem jest miasto[87]. W czerwcu 2016 roku PKM dysponowało 180 autobusami, z których 152 były wykorzystywane w codziennym ruchu[88].
W latach 1894–2009 po Gliwicach kursowałytramwaje. W maju 2009 roku prezydent GliwicZygmunt Frankiewicz wystąpił doKZK GOP z wnioskiem o likwidację komunikacji tramwajowej na terenie miasta Gliwice, który to wniosek został rozpatrzony pozytywnie i 1 września 2009 roku zawieszono kursowanie tramwajów, a w ich miejsce wprowadzono linię autobusową A4. Zawieszenie ruchu tramwajowego spotkało się ze sprzeciwem pewnych grup mieszkańców, które złożyły wniosek o przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania prezydenta i rady miasta. W referendum, które odbyło się 8 listopada 2009 roku, niemal 90% uczestników zagłosowało za odwołaniem władz miasta oraz przeciwko likwidacji tramwajów w Gliwicach. Referendum zostało jednak uznane za nieważne ze względu na zbyt niską frekwencję (20 tys. głosujących przy wymaganym progu 33 tys. osób). W czerwcu 2010 roku rozpoczęto demontaż torów na terenie miasta[89]. Mimo rezygnacji z tramwajów czynna pozostałazajezdnia Gliwice[90]. Obecnie jest to najkrótsza czynna miejska sieć tramwajowa w Polsce. Czynny jest wyłącznie około 75-metrowy odcinek od granic Gliwic dozajezdni tramwajowej wZatorzu, na którym znajduje się jedenprzystanek.
W dniu 8 maja 2021 roku uruchomione zostały pierwsze metrolinie na zlecenie GZM, zapewniające przyspieszony dojazd do różnych miejscowości w metropolii, oraz lotniska w Pyrzowicach[91]. Ostatnia z 32 planowanych linii rozpoczęła działanie 23 września 2023 roku, a na centrum przesiadkowym przy dworcu znajduje się 8 z nich. W 2024 roku dołączono autobusy elektryczne.
Transport drogowy w Gliwicach wyróżnia się na tle innych miast w Polsce: w 2024 roku miasto zajęło drugie miejsce w Rankingu Miast Przyjaznych Kierowcom, przygotowanym przezOponeo.pl iYanosika, w kategorii miast do 300 tysięcy mieszkańców. Gliwice doceniono za płynność ruchu, zwłaszcza poza centrum, gdzie średnia prędkość wynosi 51 km/h. W centrum jest to 28 km/h.[92] Dodatkowym atutem są jedne z najniższych cen paliw w kraju (średnio 6,47 zł zabenzynę) oraz niskie kosztyubezpieczenia OC, które wynoszą 375 zł. Gliwice mają jednak wyzwania, takie jak brak infrastruktury typuPark & Ride oraz ograniczoną liczbę stacji ładowaniapojazdów elektrycznych (jedna stacja na 4,1 km²). Parkowanie również jest organizowane w ramachstref płatnego parkowania, gdzie godzina parkowania kosztuje od 3 do 5 zł w zależności od podstrefy[93].
Na terenie miasta znajdują się 4 węzły autostradowe: Gliwice-Bojków (A4), Gliwice-Ostropa (A4),Gliwice-Sośnica (miejsce przecięcia autostrad A1 i A4) i Gliwice-Wschód (A1)[98][99].
Drogi krajowe i wojewódzkie
Ponadto przez Gliwice przebiegają 3 drogi krajowe i 3 wojewódzkie:
W 2008 roku do użytku oddano pierwszą część obwodnicy zachodniej, niespełna 1,5-kilometrowy odcinek łączącyDK88 z ul. Sowińskiego. Docelowo obwodnica ma łączyć DK88 z ul. Rybnicką[106]. W dniu 21 lutego 2017 roku podpisana została umowa na unijne dofinansowanie na odcinek pomiędzy ulicami Daszyńskiego a Rybnicką[107], a w połowie stycznia 2019 roku miasto podpisało z konsorcjum firm Eurovia Polska i PRUIM umowę na budowę tego odcinka[108].
W dniu 2 października 1845 roku otwarto linię kolejową łączącąWrocław z Gliwicami, wraz z którą wybudowano gliwicki dworzec. Budowę linii zakończono ostatecznie w dniu 3 października 1846 roku wMysłowicach. Linia liczyła 196,3 km, a otwarcia dokonał król pruskiFryderyk Wilhelm IV[109].
Hala peronowa dworca kolejowegoEP09-032 z pociągiem IC Fałat w peronie stacji kolejowej w Gliwicach
W dniu 12 grudnia 2021 roku zostało uruchomione bezpośrednie połączenie kolejowe do Bytomia finansowane przez GZM.
Poza stacją Gliwice, ruch pasażerski obsługuje również stacjaGliwice Łabędy oraz przystanekGliwice Kuźnica. Do końca maja 1997 roku pociągi pasażerskie obsługiwały również stacjęGliwice Sośnica, która od tego czasu obsługuje wyłącznie ruch towarowy. Ruch towarowy prowadzony jest ponadto na stacjiGliwice Port[111]. W listopadzie 2023 roku została podpisana umowa na remont stacji Gliwice Łabędy, oraz konstrukcję przystanku kolejowego na osiedlu kopernika. Inwestycja ma zostać ukończona do 2028 roku.
W ramach najbardziej rozwiniętego wariantu koncepcji kolei metropolitalnej, w Glwicach ma powstać 8 nowych przystanków kolejowych, wraz z przywróceniem do ruchu pasażerskiego przystanku Gliwice Sośnica, oraz sieć lekkiej kolei miejskiej w kierunku Knurowa[112].
Po północnej stroniedworca kolejowego miasto planuje budowę centrum przesiadkowego, w którym poza dworcem kolejowym ma znaleźć się: zespół przystanków autobusowych, dworzec autobusowy, postoje taksówek, zespoły parkingowe z podziałem na postoje krótkoterminowe i długoterminowe w systemiepark&ride, parkingi dla rowerów oraz budynek dworcowy północny z pomieszczeniami obsługi podróżnych[114].
Pociąg osobowy na tle nastawni bramowej w Gliwicach
W maju 2010 roku miasto wrazPKP podpisały porozumienie odnośnie do wyłonienia przez samorząd przedsiębiorstwa, które przygotuje koncepcję zagospodarowania wokół dworca kolejowego[115]. Koncepcja została wykonana przez P.A. Nova i została zaprezentowana w sierpniu 2011 roku[116]. W grudniu 2015 roku miasto odkupiło od PKP tereny wokół dworca kolejowego[117]. W 2016 roku pracownia projektowa An Archi Group zaprezentowała 3 koncepcje architektoniczne centrum przesiadkowego opracowane na zlecenie miasta[118]. W czerwcu 2016 roku wybrana została jedna z nich[119]. W dniu 17 marca 2017 roku miasto podpisało z pracownią Pas Projekt na wykonanie projektu centrum przesiadkowego z rocznym terminem realizacji. W dniu 8 listopada 2018 roku miasto odstąpiło od umowy z Pas Projektem ze względu na opóźnienia i błędy w projekcie[120]. W dniu 24 stycznia 2019 roku miasto podpisało z przedsiębiorstwem Mostostal Zabrze Biprohut umowę na dokończenie dokumentacji projektowej[121]. W październiku 2019 roku ogłoszono przetarg na budowę centrum przesiadkowego[122].
Centrum Przesiadkowe w Gliwicach
Inwestycję realizowało konsorcjum firm: Mostostal Zabrze, Gliwickie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego oraz gliwickie Przedsiębiorstwo Remontów Ulic i Mostów. Całkowity kosz prac wyniósł około 200 mln złotych, z czego ze środków unijnych Gliwice pozyskały 129,5 mln złotych.
Centrum rozpoczęło swą działalność w dniu 3 grudnia 2022 roku[123].
Trasa rowerowa G3 w Gliwicach93. Gliwicka Masa Krytyczna (czerwiec 2017)
W 2011 roku na terenie miasto znajdowały się 94 kmtras rowerowych, w tym 57 km prowadzących drogami utwardzonymi i 37 km nieutwardzonymi[124], a udział liczby podróży rowerowych pośród wszystkich rodzajów podróży wynosił 1,75%[125]. W 2014 roku na terenie miasta było 3,6 km asfaltowychdróg dla rowerów oraz 23,5 kmciągów pieszo-rowerowych (w większości wykonanych z kostek lub płytek betonowych)[126].
Układ tras rowerowych nie ma charakteru spójnego systemu. Stosunkowo dobrze ukształtowany jest układ tras rowerowych na obrzeżach miasta, choć dojazd do nich z centrum miasta jest utrudniony[127]. Dodatkowo w mieście istnieje kilka samoobsługowych stacji napraw rowerów[128].
Na początku 2014 roku opublikowana została kompleksowa koncepcja rozbudowyinfrastruktury rowerowej na terenie miasta przewidująca budowę ponad 300 km tras rowerowych. Koncepcję przygotowała firma Inkom na zlecenie Urzędu Miasta[129]. Ze strony władz miasta nie było jednak jednoznacznej deklaracji co do realizacji opracowanej koncepcji[130]. W 2022 roku Rada Miasta Gliwice uchwaliła strategię „Gliwice 2040”[131], obejmująca model tras rowerowych[132].
w latach 2021–2022 Gliwicki Rower Miejski będący systemem 4. generacji i zarządzany przez firmęRoovee[135][136],
od 2024 rokuMetrorower będący systemem 4. generacji i zarządzany przez firmę Nextbike[137].
W kwietniu 2009 roku w Gliwicach zaczęto organizowaćMasa Krytyczna[138]. W 2012 roku powstałaGliwicka Rada Rowerowa – zespół organizacji pozarządowych, zaangażowanych w sprawypolityki rowerowej[139]. W 2016 roku GRR przekształciła się w stowarzyszenie[140], a w 2022 roku przybrała nową nazwę – Rowerowe Gliwice[141]
W 2012 roku w rankingu miast najbardziej przyjaznychrowerzystom przeprowadzonym przez magazynuRowertour Gliwice zajęły 34. miejsca na 41 ocenionych miast, a w 2014 roku 37. miejsce[126]. W 2016 roku Gliwice nie zostały sklasyfikowane, gdyż miasto odmówiło wzięcia udziału w badaniu[142].
↑Bank Danych Regionalnych GUS, faktyczne miejsce zamieszkania 31 grudnia 1988 roku.
↑Gliwice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-10-20], liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑abLeszek Kosiński: Pochodzenie terytorialne ludności ziem zachodnich w 1950 r.. T. Zeszyt 2. Warszawa: Polska Akademia Nauk Instytut Geografii, 1960, s. Tabela 1.
↑Piotr Rościszewski,Gliwice i okolica, Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej Oddział w Katowicach/Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział w Gliwicach 1993.
↑Marian Jabłoński: Husyci w Gliwicach. Gliwickie Matamorfozy – Stowarzyszenie na rzecz Dziedzictwa Kulturowego Gliwic, 2005. [dostęp 2021-04-27].
↑Beata Lejman, Tomasz Torbus: Gleiwitz/Gliwice. [w:]Online-Lexikon zur Kultur und Geschichte der Deutschen im östlichen Europa [on-line]. Carl von Ossietzky Universität Oldenburg, 2013. [dostęp 2021-04-27].
↑Plan schematyczny tramwajów katowickich w 2012 r.. W: Krzysztof Soida, Zbigniew Danyluk, Przemysław Nadolski: Tramwaje Górnośląskie Tom II. Rybnik: Eurosprinter, 2012, s. wyklejka II.ISBN 978-83-931006-6-8.
↑Przemysław Nadolski, Tomasz Roszak, Krzysztof Soida, Edward Wieczorek: Węzeł Kolejowy Gliwice. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2010.ISBN 978-83-931006-1-3. Brak numerów stron w książce
↑Mapy ogólne. W: Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny: Atlas Linii Kolejowych Polski 2014. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2014, s. R20.ISBN 978-83-63652-12-8. (pol.).
↑JanJ.GregorowiczJanJ.,PiotrP.TrybuśPiotrP.,Opracowanie modelu ruchu pasażerskiego w Gliwicach – etap I. Opracowanie modelu ruchu dla stanu istniejącego, grudzień 2011, s. 15.
↑abMarek Rokita. Niech nadejdzie globalne ocieplenie. „Rowertour”. 11/2014, s. 44–53. Poznań: Dom Wydawniczy „Kruszona”. ISSN1898-8512.
.jpg)
.JPG)
.jpg)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.JPG)
