rdzeniak (łac.medulloblastoma) – występuje zwykle u dzieci, lokalizując się wmóżdżku, choć bywa rozpoznawany także u dorosłych. Charakteryzuje się szybkim rozrostem, jest promienioczuły.
gwiaździak włosianokomórkowy, czyli gąbczak (łac.astrocytoma pilocyticum seu spongioblastoma) najłagodniejsza pod względemhistopatologicznym postać glejaka, występująca w okolicy nerwów wzrokowych,podwzgórza i pnia mózgu. Guz jest wyraźnie odgraniczony od otoczenia. Wzrost dość szybki.
gwiaździak włókienkowy (łac.astrocytoma fibrillare) – występuje u dorosłych, wzrost stosunkowo powolny, zwykle umiejscowiony w półkulach mózgu i pniu mózgu, czasem wrdzeniu kręgowym. Często w części centralnej guza widoczna jama. Niepromienioczuły.
gwiaździak tucznokomórkowy (łac.astrocytoma gemistocyticum) – występuje u dorosłych w półkulach mózgu, przebieg szybszy niż gwiaździaka włókienkowego.
glejak wielopostaciowy (łac.glioblastoma) – jest najczęstszym (ok. 50%) złośliwym nowotworem wywodzącym się z tkanki glejowej, rosnącym w półkulach mózgu, najczęściej w płacie czołowym i skroniowym. Obrazhistopatologiczny urozmaicony, charakterystyczne są dużaatypia (złośliwość histologiczna), obszarymartwicy i liczne patologiczne naczynia krwionośne, które mogą stać się źródłem wylewu krwi do mózgu. Guz rośnie szybko, często szerzy się poprzezspoidło wielkie na przeciwległąpółkulę mózgu (tzw. obraz "motyla" w badaniach obrazowych), może dawać przerzuty w obrębie centralnego układu nerwowego drogąpłynu mózgowo-rdzeniowego lub krwionośną. Nowotwór o umiarkowanej promienioczułości. Szczyt zachorowalności to V i VI dekada życia, z niewielką przewagą mężczyzn.
Nowotwory gleju skąpowypustkowego (ok. 10% glejaków)
skąpodrzewiak (łac.oligodendroglioma) – rośnie najczęściej w okolicy płatów czołowych mózgu w istocie białej. Mimo powolnego wzrostu, może we wczesnej fazie rozwoju szerzyć się przezspoidło wielkie na przeciwległą półkulę mózgu (obraz "motyla" wtomografii komputerowej). W późniejszych okresach rozwoju naciekakorę mózgu ioponę pajęczą. Pod względem histologicznym opisywany jest jako przypominający wyglądem "żabi skrzek", z charakterystycznymi mikrozwapnieniami (widocznymi także na radiogramach) i licznymi naczyniami krwionośnymi. Występuje u dorosłych, dwukrotnie częściej u mężczyzn.
Guzy te wywodzą się z komórek wyściółki komór mózgu i wyściółki kanału środkowego rdzenia kręgowego.
wyściółczak (łac.ependymoma) – pojawia się u dzieci i młodych dorosłych. Charakterystyczną strukturą histologiczną jest rozetkowaty układ komórek guza wokół naczyń (pseudorozetki) lub wokół przestrzeni wypełnionej rzęskami. Guz rośnie dosyć wolno.
wyściółczak śluzowo-brodaweczkowaty (łac.ependymoma myxopapillare) – guz lokalizuje się najczęściej w okolicy stożka końcowego rdzenia kręgowego, nici końcowej (łac.filum terminale). Guz przebiega łagodnie, po usunięciu chirurgicznym zwykle nie pojawiają się wznowy.
Glejaki zostały sklasyfikowane przezŚwiatową Organizację Zdrowia (WHO) według ich złośliwości, która determinuje patologiczny rozwój guza:
niski stopień złośliwości to komórki wysoko dojrzałe, zróżnicowane, o małym stopniu proliferacji, dobrze rokujące
wysoki stopień złośliwości to komórki niezróżnicowane lub anaplastyczne, szybko rosnące, mogące naciekać sąsiadujące tkanki, występują liczne ogniskamartwicy, nadmierna proliferacja naczyń krwionośnych. Ich rokowanie jest gorsze.
Klasyfikacja złośliwości glejaków według WHO składa się z 4 stopni, od łagodnych (I) do najbardziej złośliwych (IV):
I — np. gwiaździak włosianokomórkowy czy wyściółczak śluzowo-brodaweczkowaty
II — np. gwiaździak włókienkowaty, skąpodrzewiak, wyściółczak
Rokowanie w stopniu IV jest najgorsze, ze średnim przeżyciem ok. 14 miesięcy, przy podjętym leczeniu operacyjnym oraz następczej radioterapii i chemioterapii.
Przebieg, objawy, lokalizacja i rodzaje glejaków występujących u dzieci różnią się od glejaków, na które chorują dorośli. Ok. 3/4 guzów u dzieci rośnie podnamiotowo (poniżej namiotu móżdżku), natomiast u dorosłych ok. 70% przypadków stanowią guzy nadnamiotowe.
W Polsce guzy mózgu stanowią 9. przyczynę zgonów nowotworowych u mężczyzn i 13. u kobiet. Glejaki stanowią ok. 70% wszystkich nowotworów wewnątrzczaszkowych i główną przyczynę zgonów w tej grupie guzów. U dzieci guzy mózgu stanowią pobiałaczkach jedną z częstszych chorób nowotworowych (ok. 20% wszystkich nowotworów wieku dziecięcego). Glejaki o różnym stopniu złośliwości stanowią aż 60-70% wszystkich nowotworów OUN w tej grupie wiekowej[1].
Pierwsze opisy obrazu mikroskopowego tych guzów z 1869 roku wiążą się z nazwiskiem niemieckiego patologaRudolfa Virchowa. Współczesne klasyfikacje histogenetyczne tych guzów są rozwinięciem prac amerykańskich badaczyPercivala Baileya iHarveya Williama Cushinga z 1926 roku, wiążące wygląd komórek nowotworowych z wyglądem komórek powstających podczas rozwoju układu nerwowego. Kolejne klasyfikacje, m.in.Wildera Gravesa Penfielda z 1931 roku różniły się jedynie nazewnictwem guzów. Szerzej stosowanym systemem podziałów guzów centralnego układu nerwowego była klasyfikacja z 1952 roku sporządzona przez irlandzko-amerykańskiego patologaJamesa Watsona Kernohana iGeorge'a Pomeroya Sayre'a, którzy wprowadzili uproszczenia do poprzednich klasyfikacji i określanie złośliwości każdej grupy guzów w czterostopniowej skali rangowej. Od 1979 używana jest klasyfikacja histologiczna guzów mózguŚwiatowej Organizacji Zdrowia, która w pierwszym wydaniu została opracowana głównie przez niemieckiego patologaKlausa-Joachima Zülcha i amerykańskiego patologaLuciena J. Rubinsteina.
Im guz jest bardziej odgraniczony od sąsiadujących tkanek, a tym samym mniej rozlany (naciekający), tym łatwiejszy jest chirurgiczny zabieg usunięcia (resekcja).
Badano skutecznośćΔ9-THC w leczeniu glejaka. W badaniach in vitro i na modelach zwierzęcych obserwowano zahamowanie wzrostuglejaka wielopostaciowego, przypisywane różnym mechanizmom: indukcji apoptozy, podwyższeniu poziomuceramidów w komórce guza, zahamowaniu cyklu komórkowego, aktywacji odpowiedzi stresowej komórki[2].
Pewne nadzieje budzi terapia wykorzystująca zmienne pole elektryczne (ang.Tumor Treating Fields)[3][4], w szczególności jako uzupełnienie chemioterapii.
↑I. Qaddoumi, I. Sultan, A. Gajjar. Outcome and prognostic features in pediatric gliomas: a review of 6212 cases from the Surveillance, Epidemiology, and End Results database. „Cancer”. 115 (24), s. 5761-70, Dec 2009.DOI:10.1002/cncr.24663.PMID:19813274.
↑D Parolaro, P Massi. Cannabinoids as potential new therapy for the treatment of gliomas. „Expert Rev Neurother”. 8 (1), s. 37-49, 2008.DOI:10.1586/14737175.8.1.37.PMID:18088200.
↑Aaron MichaelA.M.RulsehAaron MichaelA.M. i inni,Long-term survival of patients suffering from glioblastoma multiforme treated with tumor-treating fields., „World Journal of Surgical Oncology”,PMID: 23095807.
