| Glacialisaurus | |||
| Smith &Pol, 2007 | |||
 Skamieniałość stopy zwierzęcia | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | Glacialisaurus | ||
| Gatunki | |||
| |||
| Zasięg występowania | |||
 | |||
| |||
Glacialisaurus –rodzajzauropodomorfa zwczesnojurajskiej formacjiHanson na terenie dzisiejszejAntarktydy. Obejmuje jedengatunek –Glacialisaurus hammeri. Został opisany przezNathana Smitha iDiego Pola w 2007 na podstawie częściowo zachowanej kończyny tylnej i stopy[1]. Analizafilogenetyczna pokrewieństwaGlacialisaurus wykazała, że był to nienależący doEusauropodabazalny zauropodomorf, bardziej jednak zaawansowany od form takich jakSaturnalia iplateozaur. Stopa przypomina budową stopęlufengozaura, wczesnojurajskiego zauropoda z obecnychChin, a analizy filogenetyczne wskazują, że rodzaje te mogły być blisko spokrewnione. Odkrycie tego prymitywnego zauropodomorfa w formacji Hanson – w której odnaleziono także szczątkizauropodów – dowodzi, że we wczesnej jurze zarówno formy prymitywne jak i bardziej zaawansowane występowały równolegle.
Nazwa gatunkutypowego honoruje dr. Williama R. Hammera z Augustana College wRock Island, który wniósł duży wkład wpaleontologię oraz badanie Antarktydy[1].
William Hammer z Augustana College prowadził wraz ze swym zespołem badania na Antarktydzie latem na przełomie 1990 i 1991[1]. Badacze znaleźli przede wszystkim pozostałościjurajskiegoteropoda zformacjiFalla, opisanego w 1994 pod nazwąkriolofozaura, ale także inne teropodziezęby,skamieniałościprozauropoda,kość ramiennąpterozaura i tritylodontycznyząb trzonowy. Skamieniałości prozauropoda obejmowały główniedystalne kości kończyny dolnej, dużą stopę zkością skokową iśródstopiem, jak i dwa płasko-wklęsłekręgi szyjne wraz z kilkoma długimiżebrami szyjnymi, z których najdłuższe przekraczało 50 cm długości, za życia mierząc pewnie około 60 cm, niestety niezachowane w całości[2]. Znaleziono także lewąkość udową, spoczywającą u podstawy ekspozycji. Odkrycia dokonano w skałachformacji Hanson na stokuGóry Kirkpatricka należącej doGór Transantarktycznych, na wysokości około 4100 m nad poziomem morza. Hammer i Hickerson, kreatorzy kriolofozaura, wrócili do szczątków prozauropoda 2 lata później, w 1996, wstępnie zaliczając je dorodzinyplateozaurów, Plateosauridae[1], obejmującej takie rodzaje jak europejskiplateozaur czy opisany znacznie później grenlandzkiIssi[3]. W tym samym roku Elliot wyodrębnił z formacji Falla formację Hanson[4]. Nowy rodzaj dinozaura kreowano dzięki tym szczątkom dopiero w 2007[1].
Glacialisaurus był potężnej budowy zauropodomorfem[1].
Jedyna znana kość udowa jest znacznie połamana, co nie przeszkadzało wyróżnić na niej dwóch z sześciu autapomorfii. Pierwszą stanowi wydatny przyśrodkowy grzebień nadkłykciowy, przypominający swój analog u niektórychteropodów, co stanowi efektkonwergencji. Drugą jest wydatny grzebień przywodziciela na kłykciu przyśrodkowym, lepiej rozwinięty niż u innych bazalnych zauropodomorfów. Zachowany fragment kości ma 30 cm, stanowiąc połowę całej długości kości. Kość ma przekrój trzonu szerszy niż dłuższy. Płaska przednia powierzchnia odróżnia go odSaturnalia czyPantydraco. Na powierzchni dystalnej autorzy zwracają uwagę na dużą bruzdę czaszkowo-ogonową, dzielącą kłykcie przyśrodkowy i boczny, duże i zaokrąglone, boczny bardziej zaokrąglony i bulwiasty. Występuje też głęboki a szerokidół podkolanowy. Na kłykciu bocznym po tylnej stronie widnieje grzebień piszczelowo-strzałkowy nerkowatego kształtu, szerszy niż dłuższy, podobnie jak u np.melanorozaura czyAntetonitrus[1].
Niskakość skokowa jest wydłużona w kierunku poprzecznym w przeciwieństwie do licznych prozauropodów. Natomiast wypukłość w dalszej części łączy zwierzę z innymi prozauropodami. Część bliższa kości mieści powierzchnię stawową dla połączenia zkością piszczelową. Badacze opisują na tej kości również eliptyczny dół i wyrostek wznoszący się, kształtu kopca, również mieszczący powierzchnię stawową[1].
Zachowały się również dwie dalsze tarsalia, tworzące połączenia z trzecią i czwartą kością śródstopia. Przyśrodkowa była płaska, bocznie wydłużona, trójkątnego kształtu, sięgająca lekko drugiej kości śródstopia, inaczej niż uSaturnalia[1].
Pierwsza kość śródstopia wykazuje nieznaczną przyśrodkową rotację, przenoszącą brzeg przedni kości w stronę przyśrodkową, a jeszcze bardziej zrotowany jest jej dalszy koniec. Anatomia przypomina tu spotykaną u plateozaura czylufengozaura, odróżniając się odmasospondyla czykoloradizaura. Z kolei bliższa powierzchnia stawowa tworzy z trzonem kąt prosty, staw z kością stępu był obszerny. Trzon miał eliptyczny przekrój. Znaleziono zagłębienie dla więzadła pobocznego bocznego. Kość wieńczyły kłykcie, z których boczny był lepiej rozwinięty od przyśrodkowego[1].
Kolejne autapomorfie dotyczą drugiej kości śródstopia, o przednim brzegu proksymalnie nieco wypukłym, oraz o przerośniętym bocznym kołnierzu podeszwowym bliższego końca kości, rozwiniętym lepiej niż u innych prozauropodów, jakplateozaur czySaturnalia, nieco skręcona wokół osi długiej i z dalszym kłykciem przyśrodkowym rozwiniętym lepiej od brzusznego. Kość ta była potężna, przyśrodkowo wklęsła i to bardziej niż bocznie. Brzeg przedni był nieco wypukły. Po stronie bocznej doszukano się skrzydłowatego kształtu poszerzenia z niewielką powierzchnią stawową dla przyśrodkowej dalszej kości stępu. Widać tu podobieństwo do koloradizaura. Kolejną wklęsłość opisują autorzy na powierzchni przedniej, za życia mógł się tam przyczepiaćmięsień piszczelowy przedni. Podobna, lepiej jednak wyrażona, znajduje się na III kości śródstopia. Dalsza część trzonu skręca się nieco. Dystalny koniec kości poszerza się w dobrze wyrażone kłykcie, przedzielone bruzdą jak u innych prozauropodów[1].
Trzecia kość śródstopia nosi powierzchnię stawową dla dalszej kości stępu. Badacze opisują trapezoidalny obrys kości z prostym bądź nieco wklęsłym przednim brzegiem, przyśrodkowym zaś nieco wypukłym, tylnym zaś węższym od przedniego. Zauważają podobieństwa do lufengozaura czy koloradizaura. Na przedniej powierzchni dostrzegają szeroki dół. Czwarta kość śródstopia przypomina lufengozaurzą z szeroką powierzchnią przednią i palcowatym tylno-grzbietowym wyrostkiem. Tylko-bocznie autorzy opisują niewielką wklęsłość, którą wiążą z piątą kością śródstopia. Poszerzona dalsza część kości przypomina spotykaną uherrerazaura[1].
W 2007 Nathan D. Smith i Diego Pol opisali nowy rodzaj dinozaura na łamachActa Palaeontologica Polonica. Ukuli dla niego nazwę rodzajowąGlacialisaurus. Pierwszy człon nazwy zaczerpnęli złaciny, gdzieglacialis oznaczalodowy czyzamarznięty. Odwołali się w ten sposób do miejsca znalezienia kości, antarktydzkiegolodowca Beardmore. Drugiego członu nazwy nie wyjaśnili co prawda[1], ale częsty w nazwach dinozaurów członsaurus pochodzi odgreckiego słowasauros oznaczającego jaszczura[5][6]. W obrębie rodzaju umieszczono gatunek typowyGlacialisaurus hammeri, określającholotypem FMNH PR1823 pozostałości stopy i wskazując na dodatkowy materiał FMNH PR1822 w postaci lewej dalszej kości udowej. Epitet gatunkowy honoruje Williama R. Hammera, w uznaniu jego zasług dla paleontologiikręgowców i badań Antarktydy. Jakomiejsce typowe wskazano Górę. Kirkpatrick, rejon lodowca Beardmore, środkowe Góry Transantarktyczne, Antarktykę[1].
Klasyfikacja tego rodzaju nie jest łatwa. Prezentuje on mieszankę cech pierwotnych iewolucyjnie zaawansowanych. Nie ulega wątpliwości jego przynależność do dinozaurów. Wykazuje szereg cech spotykanych u przedstawicieli tej grupy, głównie zauropomorfów, ale też herrerazaura, niektórymi cechami nawiązuje jednak do innych taksonów, jakSilesaurus czyMarasuchus[1], przedstawicielaDinosauriformes. Jeszcze przed kreacją rodzaju szczątki zaliczano do rodzinyplateozaurów. W każdym razie należał dozauropodomorfów. Celem umiejscowienia rodzaju na drzewie rodowym tej grupy przeprowadzono analizę filogenetyczną[7]. Wykorzystano w niej dane zgromadzone wcześniej przez Yatesa[8][9]. Uzyskano w efekcie następujące drzewo[1] (uproszczono):
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Odkrycia dokonano w skałachformacji Hanson na stokuGóry Kirkpatricka należącej doGór Transantarktycznych, na wysokości około 4100 m nad poziomem morza[1]. Formacja Hanson wyodrębniona została z formacji Falla. Nazwę Falla ograniczył do niższej sekwencji, najmłodszej w grupie Victoria. Wyższe skały, tufy pochodzenia wulkanicznego, nazwał formacją Hanson[4]. Powstała ona w epocejury wczesnej, kiedy rozpadał się południowysuperkontynentGodnwany i w miejscu dzisiejszych skał tejże formacji przebiegaładolina ryftowa. Dzięki znalezieniu w poniższych warstwach formacji FallaDicroidium odontopteroides, pyłków i zarodnikówspąg formacji Hansen wydatowano na maksymalniekarnik-noryk wtriasie późnym. Z koleidatowanie radiometryczne nakładającej się na formację Hansonformacji Prebble dało wynik 177±2 miliony lat, a więcaalen u świtujury środkowej. Datowanie radiometryczne samej formacji Hanson wykonane przez Barretta i Elliota metodąpotas-argon wskazało na 203±3 miliony lat, podczas gdy rok młodsze badania Faure i Hilla metodąrubid-stront dało wynik 186±9 milionów lat. W efekcie uważa się, że dolne skały formacji Hanson, te, w których spoczywały skamieniałości, pochodzą ze środkajury wczesnej[1].
| Infrarzędy dinozaurów | |
|---|---|
| Era dinozaurów | |
| Dyscypliny powiązane |
