P. badius temminckii –gerezanka gwinejska – od rzekiGambia i górnego biegu rzekiSenegal przez południowo-zachodniSenegal,Gambię iGwineę Bissau (nieobecny na wschód od rzekiCorubal, z wyjątkiem rzekomej obserwacji wCatió, w pobliżu granicy z Gwineą) do północno-zachodniej Gwinei (na wschód do Kopulau Camp, 12°24′N, 13°34′48″W); prawdopodobnie występuje również w północno-zachodnim Sierra Leone. Raporty z wyżynyFuta Dżalon w Gwinei wymagają potwierdzenia.
Taksontemminckii jest czasami uważany za odrębny gatunek ponieważ wydaje się, że międzytemminckii abadius występuje różnica w kolorze sierści; aby to wyjaśnić, potrzebne są dodatkowe badania[12]. AutorzyIllustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwapodgatunki[12].
Długość ciała (bez ogona)samic 43–63 cm,samców 50–63 cm, długość ogona 63–77 cm; masa ciała samic 6–9 kg, samców 9–12,5 kg[17]. Małpa o małej głowie, krótkim pysku, bokobrodach skierowanych do tyłu. Ubarwienie ciała zmienne w zależności od podgatunku, prawie zawsze czerwonawe (łącznie z głową i bokobrodami). Wierzch ciała szary, z czerwonawym lub całkiem szarym spodem. Spód i nogi są najczęściej jaśniejsze. Ogon długi, cienki, na końcu trochę grubszy, jednolicie czerwony lub szary.
Zamieszkuje lasy wszystkich typów położonych do 1500 mn.p.m., najlepiej w pobliżu rzek i potoków. Aktywne w ciągu dnia. Żyją najczęściej w koronach drzew. Tworzą grupy składające się z 8 – 10 osobników, w których występują zwierzęta obojga płci. Na jednego samca przypada 2 do 3 samic. Młodociane samce i samice nie opuszczają macierzystej grupy. Zwierzęta są agresywne jedynie w stosunku do innych grup na obcym, nie znakowanym terytorialnie terenie. Więzi w grupie nią są zbyt silne. Zdarza się, że samce zabijają młode. Gerezy żywią się wyłącznie pokarmem roślinnym:liśćmi, młodymi pędami, pączkamikwiatów iowocami.
Zachowania godowe i seksualne słabo poznane. Ciąża u samic trwa około 6 miesięcy, po czym rodzi się jedno młode. Młode karmione jest mlekiem matki przez rok. Pomiędzy kolejnymi miotami mija 2 lata. Dojrzałość płciową samice osiągają w 2 roku życia, samce w 3 roku życia.
↑S.S.McGrawS.S. i inni,Piliocolobus badius, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-08](ang.).
↑Nazwy polskie za:W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 49.ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 90, seria: Mały słownik zoologiczny.ISBN 83-214-0637-8.
↑D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): SpeciesPiliocolobus badius. [w:]Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-09-08].
↑The Key to Scientific Names,J.A.J.A.Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billermanet al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca(ang.).
↑B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 407.ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
↑D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 705.ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
