.jpg)
Geosferyzm – pogląd, żeZiemia jest w przybliżeniukulą. Pojawił się najpóźniej wstarożytnej Grecji i został udowodniony przez jejuczonych; przez kolejne stulecia upowszechnił się wEuropie, krajachislamskich iIndiach[1].Nowożytne odkrycia geograficzne umożliwiły przedstawienie go pozostałymkulturom.
Koncepcja ta pojawiła się najpóźniej wVI wieku przed naszą erą; jej pierwszymi poświadczonymi zwolennikami bylipitagorejczycy[2]. Dzięki obserwacjomastronomicznym model ten udowodniono;Arystoteles przykładowo powołuje się na różne długościdnia w różnych miejscach[3]. Geosferyzm zaowocował tworzeniemglobusów; w II wieku p.n.e. wPergamonie model taki stworzyłKrates z Mallos[4][5]. Pogląd ten czekał na pełną akceptację przez stulecia – na przełomie III i IV wieku polemizował z nim RzymianinLaktancjusz[6][7], a w VI wieku BizantyjczykKosmas Indikopleustes[potrzebny przypis]. Był też znany uczonym poza Europą i basenemMorza Środziemnego – przykładowo w V wieku wykładał goindyjski astronomArjabhata[1], a w XI wiekuAl-Biruni żyjący wAzji Środkowej[8].
W czasach europejskiegośredniowiecza geosferyzm głosili uczeni, m.in.Beda Czcigodny (VIII wiek)[9] iSacrobosco (XIII wiek).Krzysztof Kolumb próbował wykorzystać kształt Ziemi, żeby dopłynąć doAzji, żeglując na zachód[10].Epoka nowożytna dostarczyła dalszych, bardziej bezpośrednich przesłanek – ekspedycjaFerdynanda Magellana w XVI wieku okrążyła glob, a w XX wieku pojawiły sięzdjęcia satelitarne. Mimo to w XXI wieku dalej istnieją grupy przeczące temu odkryciu, np.Towarzystwo Płaskiej Ziemi[11].
Powodem przybliżonej kulistości Ziemi oraz innychciał niebieskich jestgrawitacja – odpowiednio dużemasy skutkują wystarczająco dużąsiłą, żebyodkształcić materiał w sposób minimalizujący odległości między częściami[12][13].
Kształt Ziemi odbiega od idealnej kuli nie tylko z powodu nierówności jakgóry; średnia odległość międzybiegunami jest inna niżśrednicarównika.Geoida jest bliższaelipsoidzie obrotowej –ruch obrotowy Ziemi ją spłaszcza, co w układzie spoczynku Ziemi tłumacząsiły odśrodkowe. Zjawisko to przewidział w XVII wiekuIsaac Newton, a w następnym stuleciu to potwierdzono[potrzebny przypis].
 | Zobacz hasłogeosferyzm w Wikisłowniku |
Wielkie idee i koncepcje w naukach geograficznych. Idea geosferyzmu, zpe.gov.pl [dostęp 2023-04-23].Zenon E. Roskal,Starożytni prekursorzy geosferyzmu, „Fizyka w Szkole”, nr 3/2006, s. 17, kul.pl [dostęp 2023-04-23].Andrzej Kajetan Wróblewski,Einstein dla laików – 100 lat Ogólnej Teorii Względności, kanał „Zapytaj fizyka” naYouTube, 19 kwietnia 2016 [dostęp 2023-08-04], 3:33.The International Flat Earth Research Society(ang.), ifers.forumotion.com [dostęp 2023-08-04].Dlaczego planety mają kształt kuli?, Planeta Anuka, planetarium.waw.pl, 12 sierpnia 2021 [dostęp 2023-08-04].Why Are Planets Round?(ang.),NASA Space Place, spaceplace.nasa.gov, 27 czerwca 2019 [dostęp 2023-08-04]. Moriel Schottlender,Top 10 Ways to Know the Earth is Not Flat(ang.), smarterthanthat.com, 19 sierpnia 2008 [dostęp 2023-08-04] – artykuł edukacyjny o dowodach kulistości Ziemi.
