Portugalia jest krajem leżącym wEuropie Południowej, naPółwyspie Iberyjskim. Ten niewielki kraj, charakteryzujący się wyżynno-górzystymkrajobrazem, leży w strefieklimatu podzwrotnikowego. Portugalia należy do wysoko rozwiniętych państw świata, jest członkiemNATO iUnii Europejskiej.
Powierzchnia –
Skrajne punkty: północny 42°09'N. południowy 36°57'N, zachodni 9°29'W, wschodni 6°11'W. Rozciągłość południkowa wynosi 570 km, równoleżnikowa 240 km. Kraj kształtem zbliżony do prostokąta jest długi także na 570 km, lecz jego przeciętna szerokość wynosi 180 km.
Granice – Portugalia graniczy jedynie zHiszpanią, zajmującą większą część Półwyspu Iberyjskiego. Długość granicy z Hiszpanią wynosi 1232 km.
Linia brzegowa – 1792 km to łączna długość biorąc pod uwagę wyspy:Azory (2346 km²) iMaderę (801 km²), które leżą poza kontynentalną częścią Europy. Długość wybrzeża samej Portugalii wynosi 832 km.
Większość powierzchni kraju zajmująwyżyny igóry. Góry i wyżynyMesety Iberyjskiej stanowią około 70% powierzchni kraju. Na północ od dolinyTagu ciągną się pochodzący zpaleozoiku zrębowy masyw odcięty od zachodu wyraźną linią uskokową. Góry te stanową część hiszpańskichGór Kastylijskich iKantabryjskich. Głównym masywem jest tamSerra da Estrela, których średnia wysokość wynosi 1500 m n.p.m. a najwyższym szczytem jestTorre o wysokości 1993 m n.p.m. (z iglicą 2000 m n.p.m.); jest to też najwyższy szczyt kontynentalnej Portugalii. Góry na północy Portugalii zbudowane są głównie ze zwietrzałychskał magmowych (granit), a także zeskał metamorficznych (gnejsy,łupków ikwarcyty). Pasma górskie na północ od Tagu charakteryzują się rzeźbą erozyjną i są silnie rozcięte przez doliny rzek. Do pozostałych masywów należąSerra do Larouco (1525 m n.p.m.) iSerra do Marão (1415 m n.p.m.), a także szereg mniejszych i niższych pasm, jak położona na zachód odLizbonySerra de Sintra (528 m n.p.m.).
Obszary leżące na południe od rzeki Tag są terenami znacznie niższymi. Występuje tam krajobraznizinny, ale i też wyżynny, Średnia wysokość tych obszarów waha się od 300 do 600 m n.p.m. Na południe od rzeki Tag leżyWyżyna Alentejo. Obszar ten stanowi pomost do hiszpańskiejEstremadury. Wyżyna jest zbudowana ze skałtrzeciorzędowych, wśród których występują magmoweskały wylewne, będące świadectwem intensywnej działalnościwulkanicznej. Im dalej na wschód, tym większe znaczenie mają starsze skały metamorficzne (np.marmury) iosadowe (np.wapienie). Cały obszar jest poprzecinany siecią uskoków tektonicznych i aktywny sejsmicznie. Najbardziej na południe wysunięty zakątek Portugalii stanowią niskie góry i wyżynaAlgarve zbudowana z łupkówpaleozoicznych. Tereny te wznoszą się średnie do 500 m n.p.m. Serra de Monchique (Fóia – wysokość 902 m n.p.m.) jest stromo opadającym ku wąskiej nizinie nadmorskie obszarem zbudowany z twardychsjenitów.
Niziny stanowią niewielką część terytorium Portugalii. Występują jedynie w pasie nadbrzeżnym oraz w dolnych odcinkach kilku większych dolin rzecznych. Na południe od ujściaDouro, u stóp progu mesety leży zbudowana głównie zplioceńskich piaskówNizina Środkowoportugalska.
Wybrzeże w południowej częściklifowe, na pozostałym terenie pokrytewydmami ilagunami. Linia brzegowa jest słabo rozwinięta z niewielką liczbą zatok (największaSetúbal). Ujścia rzek są silnie zamulanymilimanami.
Cała Portugalia leży w strefie klimatu podzwrotnikowego. Północna część kraju cechuje się wilgotnym, oceanicznym klimatem, gdzie występują dużeopady, niewielkie dobowe wahania temperatur i brak ekstremów termicznych. Południowa część kraju będąca pod wpływem suchego i zimnegoPrądu Kanaryjskiego cechuje sięklimatem śródziemnomorskim.
Izotermy mają przebieg równoleżnikowy, temperatury maleją w kierunku północnym, zwłaszcza że obszary na północy kraju są wyżej położone od regionów południowych. Ponadto zaobserwować można spadek temperatur zimowych w kierunku wschodnim, czyli w głąb Półwyspu Iberyjskiego, co wiąże się z niewielkim wpływemklimatu kontynentalnego. Różnice wschód-zachód są jednak minimalne. Zimą na północy kraju jest chłodno, ale ujemne temperatury nie występują. Średnia wartości wynoszą 8-10 °C. Lata nie są zbyt ciepłe, a ich przebieg zwłaszcza nad samym oceanem można porównać do naszego klimatu wPolsce, choć generalnie jest nieco cieplej. Średnia temperatura wynosi 22°. Dni upalne prawie nie występują. Południe jest ciepłe i przebieg roczny ma typowe cechy klimatu śródziemnomorskiego. Zimą średnie wartości wynoszą 11-12 °C, zaś latem średnio jest od 24 do 27 °C. Występują dni z upałami, kiedy na południową Portugalię docierają suche i gorące masy powietrza znad zachodniejAfryki.
Ilość opadów na północy jest większa niż na południu, co wiąże się nie tylko z samą rzeźbą terenu, ale i z większym wpływem mas powietrza polarnomorskiego, docierających zwłaszcza zimą z północnego Atlantyku. Opady roczne wynoszą 914 mm, ale w górach są wyższe i dochodzą do 1500 mm. Na południu jest bardziej sucho, ale wartości opadowe i tak są dość duże. Średnia roczna opadowa wynosi tam 500 mm. Opady na południu kraju występują głównie w okresie zimowym, często pod postacią silnych ulew. Opady występują wyłącznie pod postaciądeszczu,śnieg, jeśli pada to tylko wysoko w górach Serra da Estrêla w okresie zimowym. Zdarzają się jednak anomalia termiczne i opady śniegu występują nawet w nisko położonejLizbonie. Średniawilgotność jest duża i wynosi od 60% latem do 80% zimą.
Portugalia w całości leży w zlewiskuOceanu Atlantyckiego. Sieć rzeczna kraju jest dobrze rozwinięta, a większość rzek (poza tymi płynącymi na południu kraju) jest zasobna w wodę. Większość rzek płynie ze wschodu na zachód, a wyjątek stanowią dopływy płynące dolinami górskimi jak np.Tâmega czyTua, które płyną z kierunków północnych i uchodzą do Duero. Duże rzeki Półwyspu Iberyjskiego płyną w dolnym biegu przez terytorium Portugalii i uchodzą szerokimiestuariami.
W dolnym biegu większe rzeki są żeglowne. Głównymi rzekami Portugalii są: na północyMiño (portugalskie Minho, graniczna z Hiszpanią) orazDuero (portugalskie Douro, długość w granicach Portugalii 322 km), w środkowej częściTag (202 km), na południuGwadiana (częściowo graniczna z Hiszpanią, uchodzi doZatoki Kadyksu); w całości na obszarze Portugalii:Mondego (220 km),Sorraia,Sado,Mira.
Na północy kraju występują główniegleby brunatne powstały pod lasami liściastymi, gleby te występują także w środkowej części kraju. Obszary górskie pokryte są glebami kamienistymi. Na południu kraju występujągleby cynamonowe orazterra rossa, które są śródziemnomorskimi glebami brunatnymi. Doliny rzek wypełniają żyznemady.
Naturalne zbiorowiska roślinne tworząlasy, które zajmują 41% powierzchni kraju. Lasy najlepiej są zachowane w górach na północy kraju. Przeważa tam roślinność typu atlantyckiego z dużym udziałem lasówdębowych, poza dębami rosnąbuki isosny. W niższych partiach gór rosną także gaje oliwne. Na południu kraju roślinność jest typowa dla obszarów klimatu śródziemnomorskiego. Z formacji leśnych przeważają dęby (głównie ostrolistne), gdzie rośnie odporny na suszędąb korkowy. Ponadto występują duże plantacjeeukaliptusa. Region Algarve słynie z gajówchleba świętojańskiego,drzew migdałowych ifigowych. Na południu kraju duży udział ma roślinność twardolistna –makia, które zajęła miejsce wyciętych lasów. Na wybrzeżu rosną sosny nadmorskie.
Osobny artykuł:Karaczany Portugalii.
Portugalia należy do regionu śródziemnomorskiego. Fauna została w znacznym stopniu przetrzebiona. Świat kręgowców zdominowany jest przezptactwo. Oprócz dużej ilości gatunków lęgowych spotyka się wiele gatunków przelatujących z północy na okres zimowy. Dużą część ptaków stanowią gatunki wypoczywające podczas migracji, jako że Portugalia jest krajem leżącym na trasie przelotów. Duże ssaki najbardziej rozpowszechnione są w centrum i na południu kraju. Występują stadajeleni,saren idzików. W górzystych rejonach w północno-wschodniej części kraju żyje nieliczna populacjawilków. Do drapieżników należą spokrewniony z rysiempardel i afrykańskażeneta. Często spotykane są w południowej części Portugaliigady, szczególniejaszczurki ikameleony.
Portugalia jest 126. krajem na świecie pod względem liczby gniazdujących gatunków ptaków. W ujęciu Portugalii także jako jej podległym administracyjnie obszarom – liczy ona pięć endemicznych gatunków ptaków. Są to ptaki zMadery –gołąb maderski (Columba trocaz),petrel maderski (Pterodroma madeira),zniczek maderski (Regulus madeirensis) oraz z Azorów:nawałnik azorski (Hydrobates monteiroi) igil azorski (Pyrrhula murina)[1].
 | Zobacz multimedia związane z tematem:Geografia Portugalii |
.svg)