Geodezja (gr. γῆgē „ziemia”, δαίωdaiō „dzielę”) –nauka zajmująca się gromadzeniem, przetwarzaniem i przekazywaniem danych oZiemi oraz określaniem położenia i wzajemnych relacji przestrzennych punktów na jej powierzchni[1][2][3].
Zadaniem geodezji jest stworzenie modelu powierzchni Ziemi oraz matematycznego opisu punktów na jej powierzchni, pozwalającego na ich jednoznaczne określenie w przestrzeni[3].
Wynikiem geodezyjnych pomiarów terenowych i prac kameralnych (działania polegające na przeniesieniu wykonanych wcześniej pomiarów terenowych na mapę) są różnego typu opracowania graficzne np.mapy czyprofile, ale także dokumenty tekstowe o charakterze prawnym (np. podczasrozgraniczenia nieruchomości).
Karta z książkiStanisława Grzepskiego „Geometria to jest miernicka nauka” wydanej w jęz. polskim w 1566 roku
W miarę rozwojuosadnictwa i zawłaszczania ziemi granice miały tendencje do przechodzenia od pasów rubieżnych do coraz ściślejszych granic linearnych. Na ziemiach polskich wyznaczanie granic odbywało się już wXII wieku w formie publicznej (tzw. ujazd, objazd), kiedy to panujący lub jego wysłannik oficjalnie obchodził lub objeżdżał granice, zlecając umieszczanie w wyznaczonych miejscachznaków granicznych. Ujazdy pojawiły się w okresie umacniania prawa własności ziemi oraz zanikania połaci ziemi nieeksploatowanej[4]. Jeśli przebieg granicy nie pokrywał się z żadną naturalną wyodrębnioną formą terenową, tam zachodziła potrzeba wyznaczenia jej w sposób sztuczny. W tym celu np. ryto znaki na drzewach i kamieniach, splatano korony drzew, wkopywano drewniane pale i kamienne słupy, usypywano stożki ziemne lub kamienne, ustawiano głazy, kapliczki i krzyże. Bywało, że przebieg granicy utrwalano w ludzkiej pamięci specjalnymi ceremoniami, gdyż nie zawsze na okazję jej wytyczenia sporządzano dokument[5].
Dawniej do wyznaczania własności gruntu wykorzystywano również roślinność, którą obsadzano granice posiadłości. Do tego celu wykorzystywano powszechnietarninę[6], co wpłynęło z kolei na nazewnictwo miejscowości w Polsce, które swoje nazwy wywodzą od tej rośliny; są to np.:Tarnów Opolski,Tarnowskie Góry[6] oraz liczne miejscowości o nazwieTarnów. Termingeodezja wprowadził Arystoteles[potrzebny przypis]. Pierwszą książkę wjęzyku polskim o geodezji oraz miernictwie, która poruszała praktyczne kwestie dotyczące wymierzania gruntu w budownictwie była wydana w 1566 roku „Geometria to jest miernicka nauka”Stanisława Grzepskiego[7].
Kolejne dzieło o tej tematyceGeodesia distantiarum napisał w 1610 polski matematykJan Brożek, który naUniwersytecie Krakowskim założył pierwszą w Polsce katedrę geodezji[8].
Archiwum map geodezyjnychBawarii wMonachiumPunkt pomiarowy na ulicy w Warszawie
Współczesna geodezja dzieli się na:
geodezję niższą (geodezja ogólna, szczegółowa,miernictwo) – naukę o pomiarach wykonywanych na powierzchniach małych, o promieniu nie większym niż 15,6 km co obejmuje około 750 km², bez uwzględniania kulistości Ziemi[2][9].
geodezję wyższą – naukę o pomiarach wykonywanych na wielkich obszarach, o powierzchni ponad 750 km², uwzględniających kulistość Ziemi[2],
Polska jest jednym z nielicznych krajów, w których słowageodezja używa się do określenia dziedziny wiedzy i techniki związanej z pomiarami małych powierzchni (geodezja szczegółowa). W większości krajów Europy zachodniej termingeodezja zarezerwowany jest wyłącznie dla nauki zajmującej się pomiarami dużych obszarów i całej Ziemi. Zadania zarezerwowane dla geodezji szczegółowej określane są tam mianem miernictwa.
Geodezja (miernictwo) obecna jest w procesach planistycznych, projektowych i budowlanych. Architekci tworzą projekty na mapach sytuacyjno-wysokościowych wykonywanych dla potrzeb i na zlecenie konkretnego klienta (zaktualizowanamapa zasadnicza), gotowy projekt zostaje wytyczony w terenie przezgeodetę, realizacja projektu jest również przez geodetę monitorowana. Kontynuacją tych prac, po zakończeniu budowy, jestinwentaryzacja powykonawcza (na którą składa siępomiar powykonawczy) wykonywana przez geodetę.
Przedmiotem geodezji są także badania odkształceń budowli, regulacje stanu prawnegonieruchomości orazurządzeń rolnych.
.jpg)