Oficjalnejądro GNU,Hurd, jest niekompletne i nie wszystkie elementy mogą z nim współpracować. Z tego powodu większość użytkowników systemu GNU używa jądraLinux, które, jakoLinux-libre, jest również częścią tego systemu[3]. GNU oficjalnie zawiera zewnętrzne oprogramowanie, jak np. implementacjęX.Org dlaX Window System czy system profesjonalnego składu drukarskiegoTeX. Wiele programów GNU zostało dodatkowo przeniesionych na inne systemy operacyjne, jak np.Microsoft Windows,Solaris,Mac OS czy różnorakie warianty systemuBSD[4].
Projekt systemu GNU został publicznie ogłoszony 27 września 1983 roku przezRicharda Stallmana na grupach dyskusyjnych net.unix-wizards i net.usoft[6]. Rozwój oprogramowania zaczął się 5 stycznia 1984 roku, gdy Stallman zakończył pracę naMassachusetts Institute of Technology; miało to uniemożliwić uczelni wtrącanie się w udostępnianie GNU na zasadach wolnego oprogramowania oraz roszczenie sobie do niegopraw autorskich. Według Stallmana nazwa systemu zainspirowana została przez różnorodne gry słowne, w tym m.in. piosenkęThe GNU.
Richard Stallman – inicjator tworzenia systemu GNU
Zamierzeniem Stallmana było stworzenie w pełni wolnego systemu operacyjnego. Chciał on zapewnić użytkownikom komputerów swobodę – taką jaką mieli oni w latach 60. i 70. XX wieku: możliwość analizowaniakodu źródłowego oprogramowania, którego używają, swobodę dzielenia się oprogramowaniem z innymi osobami, możliwość zmiany zachowania oprogramowania oraz swobodę publikowania zmodyfikowanych wersji oprogramowania. Filozofia ta została opublikowana w marcu 1985 roku jakoManifest GNU i posłużyła w późniejszym czasie do stworzeniaDefinicji Wolnego Oprogramowania.Duża część potrzebnego oprogramowania musiała być stworzona od podstaw; do tego celu używano już istniejącychwolnych składników systemu, jak np.TeX-a czyX Window System. W październiku 1985 roku Stallman założyłFundację Wolnego Oprogramowania. W późnych latach 80. i 90. opłacała ona programistów piszących oprogramowanie dla GNU.
Większość GNU napisana została przez wolontariuszy w ich wolnym czasie; niektórzy z nich opłacani byli przez różnorodne przedsiębiorstwa, instytucje i organizacjenon-profit.
Doświadczenia Richarda Stallmana zIncompatible Timesharing System (ITS), wczesnym systemem operacyjnym napisanym wasemblerze, który stał się przestarzały z powodu braku kontynuacji prac nad komputeramiPDP-10, doprowadziły do decyzji, że system GNU musiał być przenośny[7]. Zdecydowano także, że ma być jak najbardziej zgodny zUniksem.
Z biegiem czasu w rozwój GNU zaczęły angażować się prywatne przedsiębiorstwa, sprzedające oprogramowanie GNU i zapewniające dla niego komercyjne wsparcie techniczne. Najbardziej znaną taką firmą byłoCygnus Solutions, obecnie częśćRed Hata.
W roku 1990 system GNU posiadał jużedytor tekstu (Emacs),kompilator (GCC) oraz większość podstawowych bibliotek i narzędzi standardowej dystrybucji Uniksa. Jako że głównym założeniem było stworzenie w pełni wolnego systemu operacyjnego, a nie napisanie go zupełnie od nowa, starano się używać wolnego oprogramowania wszędzie, gdzie było to możliwe. W latach 80. nie było go zbyt wiele; skorzystano więc z okienkowego systemu graficznegoX Window System, systemu profesjonalnego składu drukarskiegoTeX i mikrojądraMach i włączono je do GNU.
Najważniejszym brakującym składnikiem GNU było jądro. W Manifeście GNU Stallman wspominał, że „istnieje znajdujące się w początkowym stadium rozwoju jądro, ale jeszcze brakuje mu wiele, aby emulować Uniksa”. Odnosił się on do jądra systemuTRIX, którego autorzy zdecydowali udostępnić je na zasadach wolnego oprogramowania i które było zgodne z 7. wersją Uniksa. Prace nad modyfikacją tego jądra rozpoczęły się w grudniu 1986 roku. Ostatecznie zdecydowano się jednak porzucić je ze względu na małą użyteczność i fakt działania wyłącznie na „rzadkiej, drogiej68000”, co w przyszłości wymusiłoby dodatkowe prace nad przeniesieniem go na inne architektury, zanim mogłoby być uruchomione.
Początkowym planem Projektu GNU była adaptacja jądra systemu BSD 4.4-Lite. Ze względu na brak współpracy ze strony programistów zBerkeley, Richard Stallman od roku 1988 rozważał użyciejądra Mach zamiast jądra BSD 4.4-Lite, jednak na jego udostępnienie na zasadach wolnego oprogramowania trzeba było poczekać aż do roku 1990; w tym czasie programiści nad nim pracujący starali się usunąć z niego kod objęty prawami autorskimiAT&T. Budowa jądra miała być największą różnicą pomiędzy GNU a „tradycyjnym” Uniksem. Jądro GNU miało być wielowątkowymmikrojądrem i miało składać się z zestawu programów nazywanychserwerami, które miały oferować taką samą funkcjonalność jak tradycyjne jądro Uniksa.
Ponieważ Mach zapewniał jedynie niskopoziomową funkcjonalność jądra, Projekt GNU zmuszony był do stworzenia wysokopoziomowych części jądra jako zbioru programów użytkownika. Początkowo zbiór ten miał nazwany być Alix na cześć ówczesnej partnerki Richarda Stallmana, aleThomas Bushnell, główny twórca jądra GNU, preferował nazwę Hurd. Nazwą Alix nazwana została część jądra przechwytująca, obsługująca i wysyłająca komunikaty systemowe doserwerów Hurda, ostatecznie – po tym, jak biblioteka C mogła wysyłać komunikaty bezpośrednio doserwerów – porzucona[8]. Od początku lat 90. rozwój Hurda został gwałtownie zahamowany przez pojawiające się problemy techniczne. Richard Stallman wspominał o tym 9 marca 2006 roku w Zagrzebiu[9]:
Uruchomienie jądra zajęło nam wiele, wiele lat, a mimo tego ciągle nie działa ono dobrze. Wygląda na to, że możemy mieć zasadnicze problemy z jego budową, z czego nikt nie zdawał sobie sprawy w roku 1990.
Pomimo optymistycznego ogłoszenia Stallmana w roku 2002[10]poprzedzającego wydanie GNU/Hurda, potrzebny jest dalszy rozwój i budowa jądra. Jądro jest odpowiednie dla niekrytycznych aplikacji. Od roku 2005 rozwój Hurda uległ spowolnieniu, jednak stał się on oficjalnym jądrem systemu GNU. W ramach Projektu GNU istnieje także projekt mający na celu przeniesienie systemu GNU na jądraFreeBSD,NetBSD iOpenSolarisa. W marcu 2020 roku jądro GNU/Hurd nie miało wersji stabilnej[11], ostatnią wersją była 0.9 opublikowana pod koniec roku 2016[12].
W 2019 roku, po 29 latach od powstania jądra, dodanotranslator dla interfejsuACPI, który m.in. pozwala bezpiecznie wyłączyć komputer[13].
Od czasu wprowadzenia jądra Linux do szerszego obiegu stało się ono najczęściej używanym jądrem dla oprogramowania GNU. Projekt GNU ukuł dla tego typu systemów określenieGNU/Linux.
Projekt GNU sugeruje, aby autorzy pakietów GNU podpisali deklarację przeniesienia praw autorskich naFree Software Foundation[14], aczkolwiek nie jest to wymagane: wyjątki uczyniono m.in. dlaMULE[15] i dużej częściGNOME. Większość pakietów GNU objęta jest licencjąGNU GPL, część udostępniona jest na zasadach GNU LGPL, a część używa innych licencji wolnego oprogramowania.
Posiadanie praw autorskich do oprogramowania umożliwiaFSF sprawniejsze egzekwowanie wymagań licencji oraz – w razie potrzeby – jej zmianę[16].
Zasadą w prawie autorskim jest, iż z utworu może korzystać lub nim rozporządzać tylko osoba uprawniona: najczęściej sam twórca, osoba, która nabyła określone prawa majątkowe lub osoba, na rzecz której ustanowiona zostałalicencja. Aby to zmienić,Free Software Foundation napisała licencję dla oprogramowania GNU, która zezwalała użytkownikom na jego kopiowanie i dystrybucję. Przez większość lat 80. XX wieku każdy pakiet GNU miał swoją własną licencję, jak np. Powszechna Licencja Publiczna Emacsa (ang.Emacs General Public License), Powszechna Licencja Publiczna GCC (ang.GCC General Public License) itp. W roku 1989FSF opublikowała licencję, którą objęte mogło zostać całe ich oprogramowanie oraz której używać mogły niezwiązane z GNU projekty:GNU General Public License (Powszechną Licencję Publiczną GNU).
Licencja ta jest obecnie najczęściej używaną licencją wolnego oprogramowania; objętych nią jest większość programów GNU, a także spora ilość programów niebędących jego częścią. Zezwala ona wszystkim użytkownikom oprogramowania nią objętego uruchamiać, kopiować, modyfikować i rozprowadzać je, zabraniając jednocześnie nakładania na rozprowadzane kopie (lub zmodyfikowane wersje) dodatkowych obostrzeń. System taki nazywany jestcopyleft (po ang.lewo autorskie).
W roku 1991 światło dzienne ujrzała licencjaGNU Lesser General Public License (LGPL), napisana dla niektórych bibliotek wchodzących w skład GNU. W tym samym roku ukazała się 2 wersjaGNU GPL.GNU Free Documentation License (FDL), licencja wolnej dokumentacji, opublikowana została w roku 2000. 29 czerwca 2007 ukazały się 3. wersje licencjiGNU GPL iLGPL, lepiej dopasowujące licencje do warunków międzynarodowych i zapewniające ochronę użytkownikom, których sprzęt komputerowy ogranicza możliwość zmiany oprogramowania, co łamie wolność nr 1Definicji Wolnego Oprogramowania.
Wiele programów GNU zostało przeniesionych na inne systemy operacyjne, w tym różne zamknięte platformy, jak np.Microsoft Windows czyMac OS X. Bywają one instalowane w zamkniętych wariantach Uniksa jako zamienniki dla oryginalnych narzędzi producenta. W przypadku testów bywają uznawane za bardziej niezawodne niż ich zamknięte Uniksowe odpowiedniki[17].
Niektóre przykłady oprogramowania powstałego w ramach projektu GNU (uszeregowane alfabetycznie):
Logo GNU jest stylizowanaantropomorficzna głowaantylopy gnu. Oryginalny projekt stworzony został przez Etienne Suvasę. Jest on używany w oprogramowaniu GNU, drukowanych i elektronicznych wersjach dokumentacji Projektu GNU oraz w materiałachFree Software Foundation[19].
Sam Williams: W obronie wolności: Krucjata hakera na rzecz wolnego oprogramowania. Gliwice: Helion, 2003.ISBN 83-7361-247-5. Brak numerów stron w książce
Richard M. Stallman: Free Software, Free Society: Selected Essays of Richard M. Stallman. Filadelfia: Free Software Foundation, 2002.ISBN 1-882114-98-1. (ang.). Brak numerów stron w książce
