 | |||
| Producent | |||
|---|---|---|---|
| Okres produkcji | 1941–1942[1] | ||
| Miejsce produkcji | |||
| Następca | |||
| Dane techniczne | |||
| Segment | |||
| Silniki | R4 3,3 l | ||
| Skrzynia biegów | 4-biegowa manualna | ||
| Napęd | |||
| Długość | 3305 mm[2] | ||
| Szerokość | 1535 mm[2] | ||
| Wysokość | 1690 mm[2] | ||
| Rozstaw osi | 2100 mm[2] | ||
| Masa własna | 1306 kg[2] | ||
| Zbiornik paliwa | 40 l | ||
| Liczba miejsc | 4 | ||
| Ładowność | 400 kg[2] | ||
| Dane dodatkowe | |||
| Pokrewne | |||
| Konkurencja | |||
| |||
GAZ-64 –samochód terenowy produkowany przez firmęGAZ w latach 1941-1942. Do napędu użyto silnikaR4 o pojemności 3,3 litra. Moc przenoszona była naobie osie poprzez 4-biegowąskrzynię biegów. Samochód wyposażony był w mechaniczne hamulce na obu osiach[1].
Samochód produkowany był jako pojazd wojskowy. Łącznie powstały 672 egzemplarze wszystkich wersji modelu. Zmodernizowanym następcą zostałGAZ-67 z 1943 roku.
Przed wybuchem II wojny światowejArmia Czerwona nie posiadała lekkich samochodów terenowych, które nadawałyby się do celów sztabowych, zwiadowczych i holowania lekkich dział, aczkolwiek standardowe używane samochody osobowe z napędem na tylną oś:GAZ-A iGAZ-M1 (tzw. emka) spisywały się dość dobrze w lekkim terenie, jednakże z uwagi na nadwozia samochodów osobowych nadawały się raczej jako samochody sztabowe[3]. Pierwszym radzieckim samochodem terenowym z napędemna cztery koła byłGAZ-61 z 1939 roku, lecz był on skomplikowany i drogi w produkcji oraz miał mało praktyczne dla celów wojskowych nadwozie zaadaptowane z typowego samochodu osobowegoGAZ-11. Z tego powodu wyprodukowano je w niewielkiej liczbie, która została przeznaczona głównie dla wyższych dowódców[3]. Impulsem do skonstruowania lekkiego uniwersalnego samochodu terenowego stało się opracowanie wUSA samochodu terenowego o prostym nadwoziuBantam BRC (z którego wywodził się późniejszy jeepWillys MB)[4]. W styczniu 1941 roku komisarz ludowy średniego przemysłu maszynowego W. Małyszew zlecił głównemu konstruktorowi GAZ-61 inż. Witalijowi Graczowowi skonstruowanie własnego samochodu na wzór Bantama[4]. Wbrew potocznym opiniom, radziecka konstrukcja nie była w żaden sposób oparta na amerykańskiej, do której wówczas Rosjanie nie mieli dostępu, a znana była jedynie z informacji prasowych[4]. Wzorowano się jedynie na ogólnym układzie konstrukcyjnym i formie otwartego utylitarnego nadwozia, a samochód miał zbliżone wymiary, w tym narzucony przez Małyszewa wąski rozstaw kół około 1250 mm[4]. Inny był w szczególności kształtramy nośnej i budowaresorów.
Konstrukcję samochodu GAZ-64 opracowano i zbudowano prototyp w ciągu 51 dni – od 3 lutego do 25 marca 1941 roku[5]. Główne elementy podwozia i przeniesienia napędu z osiami, układem kierowniczym, mostami napędowymi i jednostopniowym reduktorem, wywodziły się z samochodu terenowego GAZ-61, lecz podwozie zostało znacznie skrócone[6]. Zmniejszono też rozstaw kół. Dla zwiększenia kąta najazdu wysunięto do przodu przednią oś, resorowaną nietypowo czterema ćwierćeliptycznymi resorami, a z tyłu zamontowano przednie półeliptyczne resory GAZ-61[6]. Czterocylindrowy silnik ze skrzynią biegów, słabszy niż w GAZ-61 z uwagi na mniejszą masę pojazdu, wywodził się z lekkiej półtoratonowej ciężarówkiGAZ-AA (w zmodernizowanej wersjiGAZ-MM), produkowanej na licencji amerykańskiego Forda[6]. Sama skrzynia biegów wywodziła się z amerykańskiej Warner z 1929 roku[7]. Nieliczne podzespoły zaadaptowano także z samochodów osobowych GAZ-M1 iGAZ-11[6]. Nowa była efektywna chłodnica o niskim profilu[6]. Zastosowano odkrytenadwozie, podobne do konstrukcji amerykańskiej. Samochód nie miał drzwi, a jedynie dwa wycięcia po bokach przednich siedzeń, zakrywane brezentowymi boczkami[8]. Z przodu były dwa oddzielne siedzenia, a z tyłu dwuosobowe siedzenie[8]. Dwie osoby mogły w razie konieczności siedzieć na stalowych błotnikach tylnych[8]. Przednia część z reflektorami zagłębionymi w błotniki była podobna do Bantama BRC[5]. Początkowo pełnym oznaczeniem było GAZ-64-416, przy czym druga liczba oznaczała typ silnika i nadwozia, lecz przyjęto ostatecznie uproszczone oznaczenie GAZ-64[6].
W kwietniu 1941 roku samochód został zaprezentowany Stalinowi i rozpoczął próby wojskowe[2]. 18 czerwca zdecydowano skierować go do produkcji, mimo niezakończonych prób[2]. Produkcję seryjną rozpoczęto pod koniec sierpnia 1941 roku[7]. Wyprodukowano jednak niewiele maszyn – w 1941 roku powstały 602 samochody, a w 1942 roku tylko 67 sztuk[7]. Podwozia GAZ-64 następnie zostały użyte do produkcji samochodów pancernychBA-64, a szczególnie deficytowe były przeguby napędowe typu Bendix-Weiss, potrzebne także jako części zamienne[7]. Do produkcji samochodów terenowych powrócono pod koniec 1943 roku, kiedy opracowano zmodernizowany wariant GAZ-64, oznaczony jakoGAZ-67, w którym główną zmianą było poszerzenie rozstawu kół do 1446 mm, polepszające stabilność[9].
GAZ-64 wszedł do służby w Armii Czerwonej w małych ilościach jako uniwersalny lekki samochód terenowy, pierwszy w swojej klasie[10]. Służył do celów sztabowych lub do przewożenia pododdziałów piechoty, nawet z przeciążeniem w większej liczbie żołnierzy niż nominalna nośność[10]. Mógł służyć jako ciągnik dla armaty przeciwpancernej 45 mm z przodkiem lub armaty przeciwpancernej 57 mm ZiS-2 albo polowej 76 mm ZiS-3 bez przodka[10]. W praktyce rzadko używano ich do zadań zwiadu[10].
Już od końca 1941 roku GAZ-64 był uzupełniany przez amerykańskie samochody terenowe (jeepy) Bantam BRC-40, a od wiosny 1942 roku przez liczniejszeWillys MB lub Ford GPW, dostarczane w ramach programulend-lease[7]. W stosunku do samochodów amerykańskich miał podobne własności jezdne i terenowe, przy tym lepiej od nich się spisywał jako ciągnik na małych prędkościach[7].
Wśród wad samochodu było m.in. częste pękanie resorów przednich[11]. Przy dużych kątach natarcia ponad 25° wyciekał olej z silnika[11]. Same silniki ulegały szybkiemu zużyciu w ciężkich warunkach eksploatacji, zwłaszcza w niskich temperaturach, lecz z uwagi na ich rozpowszechnienie były wymieniane[11]. Hamulce ze wspomaganiem systemu Bendix były bardziej efektywne niż w GAZ-M1, lecz wymagały starannej regulacji i działały gorzej niż w pojazdach amerykańskich[12]. Udany był nowo opracowany dla GAZ-64 wzór opon o jodełkowym bieżniku, zapewniającym bardzo dobrą przyczepność w terenie i na śniegu, przy mniejszych oporach na drodze twardej, niż w GAZ-61[13].
| Czołgi lekkie | |
|---|---|
| Czołgi średnie | |
| Czołgi ciężkie | |
| Działa samobieżne | |
| Samochody pancerne | |
| Samochody ciężarowe | |
| Ciągniki artyleryjskie | |
| Samochody osobowe imotocykle | |
| Inne pojazdy | |
| Prototypy i pojazdy doświadczalne |
| Osobowe | |
|---|---|
| Dostawcze i ciężarowe | |
| Osobowo-terenowe | |
| Specjalne wojskowe | |
| Prototypy |
