.jpg) „Francis Garnier” w Hawrze w 1913 roku | |||
| Klasa | |||
|---|---|---|---|
| Typ | |||
| Historia | |||
| Stocznia | |||
| Położenie stępki | 1910 | ||
| Wodowanie | 1 października 1912 | ||
 Marine nationale | |||
| Nazwa | „Francis Garnier” | ||
| Wejście do służby | 9 lutego 1914 | ||
| Wycofanie ze służby | 10 lutego 1926 | ||
| Los okrętu | |||
| Dane taktyczno-techniczne | |||
| Wyporność | normalna: 832tony | ||
| Długość | całkowita: 75,36metra | ||
| Szerokość | 7,834 metra | ||
| Zanurzenie | 3,26 metra | ||
| Napęd | |||
| 2turbiny parowe Parsonsa o łącznej mocy 18 000 KM 4kotły, 2śruby | |||
| Prędkość | 31węzłów | ||
| Zasięg | 1200–1400 Mm przy prędkości 12–14 węzłów | ||
| Uzbrojenie | |||
| 2działa kal. 100 mm (2 x I) 4 działa kal. 65 mm (4 x I) | |||
| Wyrzutnie torpedowe | 4 × 450 mm (2 x II) | ||
| Załoga | 80–83 | ||
| |||
Francis Garnier –francuskiniszczyciel z okresuI wojny światowej, jedna z 12 zbudowanych jednostek typuBouclier(inne języki). Okrętwypierał 832 tony, a jego główne uzbrojenie stanowiły dwadziałakalibru 100 mm wsparte lżejszą artylerią oraz broniątorpedową. Napędzanaturbinami parowymi jednostka rozwijała prędkość 31węzłów, osiągając zasięg 1200–1400 Mm przy prędkości 12–14 węzłów.
„Francis Garnier” zostałzwodowany 1 października 1912 roku w stoczniChantiers et Ateliers Augustin Normand wHawrze, a w składMarine nationale wcielono go 9 lutego 1914 roku. Okręt służył naMorzu Północnym, aktywnie uczestnicząc w działaniach wojennych. Jednostkę wycofano ze służby 10 lutego 1926 roku, po czym została sprzedana w celuzłomowania.
.jpg)
Po zbudowaniu seriiniszczycieli (fr.contre-torpilleur d’escadre) „450-tonowych” (typuSpahi(inne języki),Voltigeur(inne języki) iChasseur(inne języki)) dowództwo floty podjęło działania w celu pozyskania większych okrętów[1]. W 1907 roku Rada Najwyższa Floty postanowiła, że do 1919 roku zostaną zbudowane 63 nowe jednostki tej klasy, co oznaczałowodowanie sześciu–siedmiu okrętów rocznie[2][3]. Powiększeniewyporności pozwalało na zamontowanie silniejszego niż stosowanego dotychczas uzbrojenia, zainstalowaniesiłowni o większej mocy i zwiększeniedzielności morskiej, co miało umożliwić towarzyszenie siłom głównym w trudnych warunkach atmosferycznych[2]. 28 kwietnia 1908 roku do Dowództwa Generalnego Marynarki Wojennej wpłynęło memorandum dyrektora ds. budowy okrętów Dudeboisa, w którym postulował on powiększenie wyporności nowo projektowanych niszczycieli co najmniej do 500–600 ton, podwyższenie pokładudziobowego oraz wzmocnienie uzbrojenia z dotychczasowych sześciudziałkalibru 65 mm do dwóch–trzech dział kalibru 75–100 mm i czterech dział kalibru 65 mm[4]. Jeśli chodzi o uzbrojenietorpedowe, to według początkowych założeń okręty miały mieć stałąwyrzutnię dziobową i dwa podwójne obracalne aparaty torpedowe na pokładzie[5]. Ostatecznie wybrano wariant uzbrojenia z dwoma działami kalibru 100 mm i czterema kalibru 65 mm oraz czterema wyrzutniami torped w dwóch podwójnych aparatach[5][6]. Niszczyciele miały być napędzaneturbinami parowymi zasilanymi przezkotły opalanepaliwem płynnym, co miało się przekładać na osiągnięcie podczas prób prędkości 31węzłów[5][7]. 31 maja 1908 roku służba techniczna budowy okrętów, kierowana przez inż. Lhomme, wysłała do zainteresowanychstoczni dokument z ogólną specyfikacją, którą musiały spełniać nowe okręty, dając konstruktorom pełną swobodę jeśli chodzi o realizację projektów[5][7].
Projekt przyszłego „Francisa Garniera” był powiększoną wersją pierwszego niszczyciela typuBouclier(inne języki) zbudowanego w stoczniChantiers et Ateliers Augustin Normand wHawrze – „Boucliera”, zaprojektowanego przez emerytowanego inżyniera marynarkiFernanda Fenota we współpracy z Émilem Galaudetem[8]. Niszczyciel został zamówiony przez marynarkę 19 stycznia 1910 roku, będąc drugą jednostką typuBouclier powstałą w tej wytwórni[9][10]. Budowa sfinansowana została z budżetu marynarki na rok 1908, przedłożonego 11 maja i zatwierdzonego 31 grudnia 1907 roku, choć jego wykonanie było opóźnione do 1909 roku[11].Stępkę okrętu położono w 1910 roku, azwodowany został 1 października 1912 roku[9][10].
Decyzjąprezydenta FrancjiArmanda Fallièresa z 12 stycznia 1912 roku dowództwo budowanego okrętu objąłkpt. mar. (fr.lieutenant de vaisseau) V.-A. de Pianelli[12]. W dniach 20 grudnia 1912 roku oraz 1 lutego i 2 kwietnia 1913 roku okręt przeszedł wstępne testy stoczniowe[13]. 1 lutego w wyniku przegrzania łożyska oporowego turbiny na pokładzie niszczyciela wybuchł pożar, a w jego rezultacie uszkodzona została takżemesa oficerska[14]. 3 kwietnia „Francis Garnier” został przekazany marynarce i poddany oficjalnym próbom morskim[10][13]. Ich program obejmował pomiar liczby obrotówśrub przy prędkości 14 węzłów i przy prędkości maksymalnej, określenie zużycia paliwa przy prędkości 14 węzłów, pomiar prędkości maksymalnej podczas próby 6-godzinnej, sprawdzenie funkcjonowania wszystkich mechanizmów okrętowych oraz uzbrojenia artyleryjskiego i torpedowego[15]. Wyniki prób były niezadowalające: okręt przy wyporności 746,127 tony rozwinął prędkość od 29,38 do 29,84 węzła[13][16]. W rezultacie na niszczycielu rozpoczęto prace zmieniające konstrukcję jego turbin, co opóźniło wcielenie go do służby[13].
Okręt był niszczycielem ze zbudowanym zestalikadłubem o zaokrąglonym kształcie, z podwyższonympokłademdziobowym sięgającym średnio 4,5 metra ponadwodnicę i mającym niewielki spadek[17]. Konstrukcja kadłuba oparta była nakilu wewnętrznym, czterechwzdłużnikach iwręgach, numerowanych od rufy[18]. Blachyposzycia zewnętrznego miały grubość od 4 do 8 mm, a do stępki przymocowany był drewniany zewnętrzny kil[18].Stewa dziobowa była prawie prosta, z gładką krzywizną u dołu,rufa zaś miała wyraźny nawis[19]. Okręt miał jeden ciągły pokład górny, na którym znajdowały się dwienadbudówki: dziobowa i rufowa[18]. Wysokośćwolnej burty naśródokręciu wynosiła 2 metry[18].
Kadłub podzielony był za pomocą pięciu głównychgrodzi naprzedziały wodoszczelne, dochodzące do wysokości górnego pokładu, wydzielające kotłownie dziobową i rufową, przedziały turbinowe,skrajnik dziobowy z taranem orazskrajnik rufowy[19]. Prócz tego istniały dwie dodatkowe grodzie, umieszczone w dziobowej i rufowej części kadłuba, a w kadłubie znajdowała się pokaźna liczba małych przedziałów wodoszczelnych wydzielonych lekkimi grodziami[19]. W części dziobowej pokładu dolnego znajdowały się: magazyny żywności, wina i wody,prochu czarnego, amunicji artyleryjskiej oraz komory łańcuchowe izbiornik paliwa, zajmujący cała szerokość kadłuba; w części rufowej znalazły się natomiast oficerskie magazyny żywności, amunicji artyleryjskiej i głowic torpedowych oraz zbiornik paliwa[20]. Na pokładzie górnym pod pokładem dziobowym znajdowały się:kubryk załogi, pomieszczenia gospodarcze,kambuzy, umywalnie i toalety; kubryk załogi oraz kambuz mieściły się także w nadbudówce dziobowej, a kubryk podoficerów oraz kabiny oficerów i dowódcy znajdowały się w nadbudówce rufowej[21]. Na końcu pokładu dziobowego znajdował się niskipomost bojowy ze sterówką oraz platformareflektorów, a nadbudówkę rufową zajmowały pomieszczeniaradiostacji, pisarza i toalety oficerskie[21]. Na okręcie zainstalowano dwamaszty: główny, usytuowany za pomostem (o wysokości 21 metrów) i znacznie niższy drugi, znajdujący się na nadbudówce rufowej[22].
Długość całkowita okrętu wynosiła 75,36metra (74 metrymiędzy pionami,szerokość całkowita 7,834 metra (7,644 metra na wodnicy) i maksymalnezanurzenie rufy 3,26 metra[10][19].Wyporność projektowa wynosiła 780 ton, a normalna 832 tony[10][a].
Załoga okrętu składała się zazwyczaj z 5–6oficerów oraz 75–77podoficerów i marynarzy[23][24][b].
Siłownia jednostki składała się z dwóchturbin parowych systemuParsonsa(inne języki) produkcji zakładówCompagnie Électro-Mécanique(inne języki) zLe Bourget, pracujących na dwie liniewałów zakończonych trójłopatowymiśrubami napędowymi[10][25]. Pojedynczy zespół turbin składał się z umieszczonych w jednym korpusie turbiny wysokiego ciśnienia, turbiny niskiego ciśnienia i turbiny biegu wstecznego[25]. Dziobowy zespół turbin napędzałprawoburtową linię wałów, zaś rufowy lewoburtową[25].Parę dostarczały czterykotły wodnorurkowe Normand-Sigaudy o ciśnieniu roboczym 16kG/cm², z których każdy miał po 12palników[25]. „Francis Garnier” był pierwszym francuskim okrętem, w którym do podgrzewania wody zasilającej kotły wykorzystano parę wylotową z maszyn pomocniczych, co zwiększyło wydajność maszyn[10]. Spaliny odprowadzane były do czterech wysokich, zgrupowanych w pary kominów[26].
Maszyny osiągały łączną projektowaną moc 18 000 KM, co pozwalało na osiągnięcie prędkości maksymalnej co najmniej 31węzłów przez sześć godzin[10][25]. Zapas paliwa płynnego wynosił od 120 do 160 ton, co zapewniało zasięg wynoszący 1200–1400 Mm przy prędkości 12–14 węzłów[25][27].
Energia elektryczna wytwarzana była przez umieszczone wmaszynowniach dwieprądnice o napędzie parowym[28]. Na rufie znajdował się pojedynczy, zrównoważonyster, poruszany za pomocą parowejmaszyny sterowej umiejscowionej na pokładzie głównym pod nadbudówką dziobową[28]. Sterowanie okrętem odbywało się ze sterówki głównego pomostu bojowego, jak też pomostu rufowego (oba wyposażone były również wkompasy)[28].
Głównym uzbrojeniem artyleryjskim okrętu były dwa pojedynczedziałakalibru 100 mm M1893 L/45, umieszczone po jednym na dziobie i na nadbudówce rufowej[10][22]. Długość działa wynosiła 4646,5 mm, a długośćlufy 4500 mm; masa działa wynosiła 1700 kg, a masa osłony 28,5 kg[22]. Armaty wykorzystywały amunicjęrozdzielnego ładowania –pociski o masie 14,16 kg i umieszczone w metalowejłusceładunki miotające o masie 3,7 kg[22]. Maksymalnadonośność wystrzeliwanego zprędkością początkową 740 m/s pocisku wynosiła 11 800 metrów, aszybkostrzelność 5–7 strzałów na minutę[22].Kąt ostrzału wynosił 240° dla działa dziobowego i 267° dla rufowego, a zapas amunicji 240-250 pocisków na lufę[22].
Artylerię drugiego kalibru stanowiły cztery pojedyncze działa kalibru 65 mm M1902 L/50, umieszczone parami na górnym pokładzie za pokładem dziobowym i obok nadbudówki rufowej[10][22]. Długość działa wynosiła 3450 mm, a długość lufy 3250 mm; masa działa wynosiła 594 kg[22]. Masa pocisku wynosiła 4 kg, a masa ładunku miotającego 1,425 kg[22]. Maksymalna donośność wystrzeliwanego z prędkością początkową 870 m/s pocisku wynosiła 9000 metrów, a szybkostrzelność od 12 do 18 strzałów na minutę[29].Kąt podniesienia lufy wynosił od -16 do +20°, kąt ostrzału pary dział dziobowych 143° (rufowych 163°), a zapas amunicji 346 pocisków na lufę[29].
Magazyny amunicyjne dział wyposażone były w system zraszania i zalewania, a dostarczanie amunicji odbywało się za pomocą dwóch podnośników napędzanychsilnikami elektrycznymi, z rezerwowym napędem ręcznym[29]. Dane do strzelania uzyskiwano za pomocą systemuhydraulicznego Germaina[30].
Niszczyciel wyposażono w cztery nadwodnewyrzutnie torped kalibru 450 mm, umieszczone w dwóch podwójnych aparatach usytuowanych na górnym pokładzie na obu burtach między kominami a nadbudówką rufową[10][30]. Masa aparatu wyrzutni wynosiła 1558 kg, a kąty naprowadzania po 45° w każdą stronętrawersu[30]. Używano przeważnietorped M1909R, których łączny zapas wynosił sześć sztuk[10][30]. Długość torpedy wynosiła 5,25 metra, a jej masa 710 kg (w tymgłowica bojowa 110 kg)[30]. Pojemność zbiornika powietrza wynosiła 322dm³, a jego ciśnienie 150 kG/cm²[30]. Zasięg dochodził do 2000 metrów przy prędkości 34 węzłów i 3000 metrów przy 30 węzłach[30].
W trakcie wojny uzbrojenie niszczyciela powiększyło się o pojedynczedziało przeciwlotnicze kalibru 47 lub 75 mm oraz dwa karabiny maszynoweSt Etienne kalibru 8 mm, a na pokład zabierano 8–10bomb głębinowych systemu Guirauda[6][23].
Na okręcie zamontowano jeden reflektor o średnicy 60 cm, umieszczony na platformie pomostu bojowego[31]. Niszczyciel wyposażony był w dwiekotwice admiralicji, umieszczone na obu burtach na specjalnych platformach kotwicznych i podnoszone zamontowaną na dziobie wciągarką z napędem parowym oraz ręcznym[32]. Do łączności wewnętrznej służyło co najmniej 10 głównych linii rur głosowych, prowadzących do poszczególnych stanowisk i pomieszczeń[28]. Jako środki ratownicze i komunikacyjne na okręcie znajdowały się: 7-metrowyponton, 7-metrowywelbot, 4-metrowyjol oraz dwieszalupy Burtona[33].
„Francis Garnier” został wcielony do służby wMarine nationale 9 lutego 1914 roku[10][c]. Jednostka otrzymała numer identyfikacyjny M75 iznak burtowy „FG”[9][10][d]. 20 lutego „Francis Garnier” został przyporządkowany do składu 2. LekkiejEskadry, operującej naMorzu Północnym iAtlantyku[10][34]. 20 kwietnia „Francis Garnier” wyszedł zCherbourga i dołączył podCalais do krążowników „Amiral Aube(inne języki)” i „Marseillaise(inne języki)” w celu powitaniabrytyjskiej rodziny królewskiej[35].
1 sierpnia 1914 roku, tuż przed wybuchemI wojny światowej, „Francis Garnier” znajdował się w składzie operującej z Cherbourga Dywizji Torpedowej 2. Lekkiej Eskadry (wraz z siostrzanym niszczycielem „Capitaine Mehl”)[36][37]. 2 sierpnia, po wkroczeniuNiemców doLuksemburga, „Francis Garnier” i większość okrętów 2. Lekkiej Eskadry przepłynęły do Calais[38].
Po rozpoczęciu działań wojennych i przejęciu przezRoyal Navy odpowiedzialności za wschodnią część kanałuLa Manche, główne siły 2. Lekkiej Eskadry (czterykrążowniki pancerne oraz „Francis Garnier” i „Capitaine Mehl”) powróciły do Cherbourga[39]. 1 grudnia na pokładzie okrętu przebywał generałFerdinand Foch[6][40]. W nocy z 2 na 3 grudnia 1914 roku niszczyciele „Francis Garnier”, „Aventurier(inne języki)” i „Intrépide(inne języki)” ostrzelały zdobytą przez NiemcówOstendę[41].
W lutym 1915 roku niszczyciel znajdował się w remoncie w Cherbourgu[41]. Po przeprowadzonej pod koniec listopada reorganizacji sił torpedowych 2. Lekkiej Eskadry niszczyciele „Francis Garnier”, „Aventurier”, „Capitaine Mehl” i „Intrépide” zostały przebazowane doDunkierki[42]. 2 marca 1916 roku nieopodal Ostendy niszczyciele „Francis Garnier” i „Oriflamme” zdobyły niemieckiwodnosamolot, biorąc doniewolipilota[40][43]. W czerwcu, wobec wzmocnienia przez Niemców sił bazujących weFlandrii, na północny teatr działań wojennych zMorza Śródziemnego zostały skierowane siostrzane niszczyciele „Bouclier” i „Magon”[44]. 27 października 1917 roku okręt został lekko uszkodzony w starciu z niemieckimi niszczycielami[6][40]. W kwietniu i maju 1918 roku francuskie niszczyciele uczestniczyły w operacji zablokowania wyjść z Ostendy iZeebrugge[45]. „Francis Garnier” pozostał na Morzu Północnym do czasuzakończenia wojny[46].
1 grudnia 1918 roku na pokładzie niszczyciela udali się z Calais doLondynu na rozmowy z premierem Wielkiej BrytaniiDavidem Lloydem George’em m.in.premier FrancjiGeorges Clemenceau, marszałek Ferdinand Foch i generałMaxime Weygand[47]. 16 kwietnia 1919 roku „Francis Garnier” eskortował płynące do Francji z Londynu na holu dwa niemieckieU-Booty; kołolatarni morskiej Beachy Head okręty urwały się z holu i jeden z nich osiadł namieliźnie nieopodal ujścia rzekiCuckmere, a drugi został zatopiony przez niszczyciel[48]. W listopadzie „Francis Garnier” i „Mécanicien Principal Lestin” znajdowały się w składzie Dywizjonu Bałtyckiego[46]. Na początku 1920 roku „Francis Garnier” i „Magon” zostały odstawione do rezerwy[49]. 10 kwietnia 1921 roku „Francis Garnier” został wysłany zTulonu w celu przyholowania do bazy uszkodzonego siostrzanego niszczyciela „Mangini”, co mimosztormowej pogody udało się zrealizować przy pomocyholownika „Travailleur”[50]. 15 czerwca 1921 roku okręt został przywrócony do czynnej służby, po czym w 1925 roku znów trafił do rezerwy[51]. Następnie w Tulonie jednostka została użyta do testów zbiorników stabilizacyjnych[52]. 10 lutego 1926 roku okręt wycofano ze służby, po czym został sprzedany w celuzłomowania[9][10].
