Fluktuacje kwantowe – chwilowe zmiany ilości energii w pewnym punkcie przestrzeni. Możliwość istnienia fluktuacji kwantowych jest konsekwencjązasady nieoznaczoności.
Zgodnie z energetyczną wersją zależności opisanej przezWernera Heisenberga:
gdzie:
Zapis ten oznacza, że na krótką chwilę zbliżoną doczasu Planckazasada zachowania energii może zostać złamana i może powstać wirtualna para cząstka-antycząstka.Kreacjacząstek wirtualnych nie prowadzi w większej skali do złamania zasady zachowania energii, bo cząstki te natychmiast znikają, mimo to pewne efekty ich oddziaływania mogą być obserwowane.
Fluktuacje kwantowe mogą być, wedłughipotezy inflacji, źródłem pierwotnej strukturyWszechświata. Zgodnie z tą teorią pierwotnie mały obszar przestrzeni został gwałtownie rozciągnięty do rozmiarów obserwowanegokosmosu. Doprowadziło to do zamrożenia wstrukturze przestrzeni nieznacznych fluktuacji kwantowych, które rozciągnęły się do astronomicznych rozmiarów. Dzięki temu Wszechświat po fazie inflacji nie był całkowicie gładki (jednorodny) i mógł poprzez oddziaływaniegrawitacyjne stworzyć obserwowane struktury –gwiazdy,galaktyki igromady galaktyk.