Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Filip (książę Edynburga)

Przejrzana
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Status wersji strony

To jest wersja przejrzana tej strony

To jestwersja przejrzana, która zostałaoznaczona31 paź 2025.Na przejrzenie oczekujązmiany w szablonach lub plikach, które są zawarte na tej stronie.
Filip
Ilustracja
Filip, książę Edynburga (1992)
Wizerunek herbu
podpis
Książę Edynburga
Okres

od 20 listopada 1947
do 9 kwietnia 2021

Poprzednik

Alfred, książę Edynburga

Następca

Karol III

Książę małżonek
Okres

od 6 lutego 1952
do 9 kwietnia 2021

Poprzednik

Elżbieta Bowes-Lyon

Następca

Kamila Shand
(królowa-małżonka)

Dane biograficzne
Dynastia

Glücksburgowie (Oldenburgowie)

Data i miejsce urodzenia

10 czerwca1921
willa Mon Repos podKorfu

Data i miejsce śmierci

9 kwietnia2021
Zamek w Windsorze

Ojciec

Andrzej, książę Grecji i Danii

Matka

Alicja Battenberg

Rodzeństwo

Małgorzata,Teodora,Cecylia,Zofia

Żona

Elżbieta II
od 20 listopada 1947
do 9 kwietnia 2021

Dzieci

Karol,Anna,Andrzej,Edward

Odznaczenia
Order Podwiązki (Wielka Brytania)Order Ostu (Wielka Brytania)Order Zasługi (Wielka Brytania)Order Imperium Brytyjskiego od 1936 (cywilny)Order Australii (cywilny)Nowozelandzki Medal Pamiątkowy 1990Gwiazda za Wojnę 1939–1945 (Wielka Brytania)Gwiazda Atlantyku (Wielka Brytania)Gwiazda Afryki (Wielka Brytania)Gwiazda Birmy z klamrą „PACIFIC” (Wielka Brytania)Gwiazda Italii (Wielka Brytania)Medal Wojny 1939–1945 z MiD (Wielka Brytania)Królewski Łańcuch Wiktoriański (Wielka Brytania)Medal Koronacyjny Króla Jerzego VIMedal Koronacyjny Królowej Elżbiety IIMedal Srebrnego Jubileuszu Królowej Elżbiety IIMedal Złotego Jubileuszu Królowej Elżbiety IIMedal Diamentowego Jubileuszu Królowej Elżbiety II (wer. brytyjska)Canadian Forces Decoration z trzema belkami (Kanada)Medal Pamiątkowy 100-lecia Saskatchewanu (Kanada)Order Króla Abdulaziza al Sauda I klasy (Arabia Saudyjska)Krzyż Wielki Orderu Wyzwoliciela San Martina (Argentyna)Klasa Specjalna Odznaki Honorowej za Zasługi (Austria)Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia)Krzyż Wielki Narodowego Orderu Kondora Andów (Boliwia)Krzyż Wielki Orderu Krzyża Południa (Brazylia)Królewski Order Domowy Brunei I klasyŁańcuch Orderu Zasługi ChileOrder Słonia (Dania)Krzyż Wielki Narodowego Orderu Zasługi (Ekwador)Order Królowej Saby (Etiopia)Krzyż Wielki Orderu Białej Róży FinlandiiKrzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Krzyż Wojenny 1939–1945 z brązową palmą (Francja)
Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (Grecja)Krzyż Wielki Orderu Świętych Jerzego i Konstantyna (Grecja)Krzyż Wielki Orderu Feniksa (Grecja)Krzyż Wielki Orderu Jerzego I (Grecja)Krzyż Wojenny 1940 (Grecja)Krzyż Wielki Orderu Karola III (Hiszpania)Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Lwa Niderlandzkiego (Holandia)Komandor Orderu Złotej Arki (Holandia)Order Króla Fajsala I (Królestwo Iraku)Krzyż Wielki Orderu Sokoła (Islandia)Order Chryzantemy (Japonia)Wisam al-Nahda (Jordania)Order Wielkiej Jugosłowiańskiej GwiazdyŁańcuch Orderu Niepodległości (Katar)Krzyż Wielki Klasy Specjalnej Orderu Boyacá (Kolumbia)Krzyż Wielki Orderu Gwiazdy Afryki (Liberia)Order Lwa Złotego (Nassau)Malta George Cross 50th Anniversary Commemorative Medal (Malta)Łańcuch Orderu Orła Azteckiego (Meksyk)Krzyż Wielki Orderu Świętego Karola (Monako)Członek Orderu Ojaswi Rajanya (Nepal)Krzyż Wielki Królewskiego Norweskiego Orderu Świętego OlafaWojskowy Orderu Omanu I klasyKrzyż Wielki Orderu Manuela Amadora Guerrero (Panama)Wódz Królewski Orderu Logohu (Papua-Nowa Gwinea)Krzyż Wielki Specjalny Narodowego Orderu Zasługi (Paragwaj)Krzyż Wielki Orderu Słońca PeruKrzyż Wielki Orderu Zasługi RPKrzyż Wielki Orderu ChrystusaKrzyż Wielki Orderu Avis (Portugalia)Wielki Łańcuch Orderu Infanta Henryka (Portugalia)Krzyż Wielki Klasy Specjalnej Orderu Zasługi RFNOrder Temasek I klasy (Singapur)Order Królewski Serafinów (Szwecja)Wielka Wstęga Orderu Niepodległości (Tunezja)Order Zasługi Republiki Włoskiej I Klasy (1951-2001)Wielka Wstęga Narodowego Orderu Lamparta (Zair)Order Lśniącej Gwiazdy Zanzibaru I klasyOrder Federacji (Zjednoczone Emiraty Arabskie)Medal 2500-lecia Imperium Perskiego
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Książę Edynburga z królową (2007)

Filip, książę Edynburga, ang.Philip, Duke of Edinburgh, urodzony jakoksiążę Filip z Grecji i Danii[1], następnieFilip Mountbatten (ur.10 czerwca1921 w willi Mon Repos podKorfu, zm.9 kwietnia2021 wWindsorze[2]) –książęZjednoczonego Królestwa, brytyjskiksiążę małżonek jako mążkrólowejElżbiety II,wolnomularz. W 2021 był najdłużej żyjącym małżonkiem władcy w historiiimperium brytyjskiego, a także najstarszym współmałżonkiem kiedykolwiek panującego monarchy brytyjskiego[3].

Pochodził z duńskiego rodu królewskiegoSchleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg[4]. Urodził się wGrecji jako członekgreckiej iduńskiej rodziny królewskiej, ale jego rodzina została wygnana, gdy był jeszcze dzieckiem. Kształcił się weFrancji,Wielkiej Brytanii iNiemczech, po czym wstąpił doRoyal Navy w 1939, w wieku 18 lat. Od lipca 1939 zaczął korespondować z 13-letniąksiężniczką Elżbietą (jego dalszą kuzynką ze stronykrólowej Wiktorii i najstarszą córką oraz przypuszczalnąnastępczynią tronu po króluJerzym VI), którą spotkał po raz pierwszy w 1934. PodczasII wojny światowej służył we flotach naMorzu Śródziemnym iPacyfiku.

Poza tytułemksięcia Edynburga (Duke of Edinburgh), był teżhrabią Merioneth (Earl of Merioneth) ibaronem Greenwich(inne języki) (Baron Greenwich). W roku 2011 na swoje 90. urodziny otrzymał od swojej małżonki tytułLorda Wielkiego Admirała Marynarki (Lord High Admiral of the Navy)[5].

Z Elżbietą II mieli czworo dzieci –Karola,Annę,Andrzeja iEdwarda.

Zmarł w wieku 99 lat w zamkuWindsor w mieścieWindsor.

11 listopada 2023 wDzień Pamięci wLondon’s Royal Albert Hall odsłonięto pomnik Filipa i jego żonyElżbiety II[6].

Życiorys

[edytuj |edytuj kod]

Wczesne dzieciństwo

[edytuj |edytuj kod]

Urodził się na wyspieKorfu jako Filip[7], książę Grecji i Danii. Jedyny syn i ostatnie dzieckoksięcia Andrzeja, syna króla GrecjiJerzego I oraz księżnejAlicji Battenberg.

W 1922 wuj Filipa, panującyKonstantyn I, został zmuszony do abdykacji porewolucji 11 września, spowodowanej przez wojska rozczarowane klęską Grecjiw wojnie z Turcją, a książę Andrzej aresztowany przez rząd wojskowy i wkrótce skazany na dożywotnie wygnanie oraz pozbawienie, tak jak reszta rodziny, obywatelstwa greckiego. W grudniu rodzina Filipa opuściła kraj i osiedliła się w podparyskimSaint-Cloud w domu użyczonym przez ciotkę, księżnąMarię Bonaparte.

Edukacja

[edytuj |edytuj kod]

Początkowo Filip uczył się wamerykańskiej szkole wParyżu, prowadzonej przez Donalda MacJanneta, który określił Filipa jako „chropowatego, niesfornego..., ale zawsze niezwykle grzecznego”. W 1928 został wysłany doWielkiej Brytanii, aby uczęszczać do Cheam School. Równocześnie zamieszkał ze swoją babkąksiężniczką Wiktorią wPałacu Kensington. W tym czasie blisko przyjaźnił się ze swoim kuzynemDawidem Mountbattenem. W ciągu kolejnych trzech lat jego cztery siostry wyszły za mąż za niemieckicharystokratów, natomiast jego matka została umieszczona w domu opieki po wykryciu u niejschizofrenii, a ojciec przeprowadził się do małego mieszkania wMonte Carlo.

W 1933 Filip został wysłany do elitarnej niemieckiej szkołySchule Schloss Salem(inne języki), natomiast niecały rok później zaczął studiować w prywatnej szkoleGordonstoun wSzkocji. W 1937 w wypadku lotniczym podOstendą wBelgii zginęła jego siostra – księżnaCecylia z mężem, dwoma synami i teściową. Był to wielki szok dla zaledwie 16-letniego Filipa, który wziął udział w uroczystościach pogrzebowych wDarmstadt.

Kariera wojskowa

[edytuj |edytuj kod]

Jesienią 1939, po ukończeniu Gordonstoun, rozpoczął służbę wojskową – wstąpił doRoyal Navy i ukończyłRoyal Naval College wDartmouth jako najlepszy kadet na kursie. W styczniu 1940 uzyskał stopieńaspiranta i niedługo potem spędził cztery miesiące na pokładzie HMS „Ramillies[8], chroniąc konwoje z Australijskiego Centrum Ekspedycyjnego naOceanie Indyjskim, a następnie zaliczył krótkie służby na HMS „Kent”, HMS „Shropshire” oraz na Cejlonie (obecnieSri Lanka).

W październiku 1940 po inwazjiWłoch na Grecję, Filip został przeniesiony z Oceanu Indyjskiego na pancernik HMS „Valiant”, na którym brał udział wbitwie o Kretę oraz wbitwie u przylądka Matapan, gdzie kontrolował reflektory pancernika, za co został później wyróżniony nagrodą tzw.Mentioned in Despatches (MID) (ang.wymieniony w sprawozdaniu). Niedługo potem otrzymał także odznaczenie greckiegoKrzyża Wojennego.

Pod koniec 1941 książę Filip, po serii szkoleń wPortsmouth, gdzie uzyskał najlepszą ocenę z czterech na pięć części egzaminu, został awansowany napodporucznika marynarki.

W czerwcu 1942 został przydzielony do służby naniszczycielu typu V/W – HMS „Wallace”, który brał udział w zadaniach eskortowych konwojów na wschodnim wybrzeżu Wielkiej Brytanii, a także woperacji Husky. Promocja na porucznika miała miejsce 16 lipca 1942. W październiku tego samego roku, w wieku zaledwie 21 lat, objął stanowisko pierwszego oficera HMS „Wallace”, jako jeden z najmłodszych oficerów w Royal Navy.

Podczas inwazji na Sycylię, w lipcu 1943, jako zastępca dowódcy HMS „Wallace” uratował swój okręt przed nocnym nalotem bombowców. Opracował wtedy plan, aby uruchomić tratwę, na której unosić się będzie dym, co rozproszy i zdezorientuje bombowce, a pozwoli okrętowi niepostrzeżenie się wymknąć.

W 1944 przeniósł się na nowy niszczyciel HMS „Whelp”, na którym prowadzono działania w ścisłej współpracy z nowo utworzonąBrytyjską Flotą Pacyfiku. Był obecny wZatoce Tokijskiej, gdy podpisywano tamakt kapitulacji Japonii, kończącyII wojnę światową. W 1946 książę Filip wrócił do Wielkiej Brytanii na pokładzie „Whelp” i został wysłany jako instruktor do Szkoły Oficerskiej wCorsham, w hrabstwieWiltshire.

Małżeństwo

[edytuj |edytuj kod]
Monogram Filipa

W 1939 królJerzy VI orazkrólowa Elżbieta przybyli z oficjalną wizytą do Akademii Marynarki w Dartmouth, spotkanie jednak nie doszło do skutku z powodu panującej wówczas epidemiiświnki. Królowa iLouis Mountbatten poprosili Filipa, aby ten zajął się dwiema królewskimi córkami:Elżbietą orazMałgorzatą[9]. 18-letni wysoki i postawny oficer wywarł duże wrażenie na księżniczce Elżbiecie, która zakochała się w Filipie i następnie utrzymywała z nim kontakt listowny[10]. Filip nie przypadł do gustu parze królewskiej[11], m.in. dlatego, że jego krewni byli blisko związani z reżimem nazistowskim, a jego siostry wyszły za niemieckich arystokratów[12]. Królowi Jerzemu nie przypadł do gustu również fakt, że Filip jest ubogi i pretensjonalny. Spekulowano także o niewierności księcia[13]. Mimo to w grudniu 1943 Filip został zaproszony dozamku w Windsorze[14], a w sierpniu 1946 do zamkuBalmoral, gdzie oświadczył się księżniczce Elżbiecie[15]. Król, choć niechętnie, zezwolił na małżeństwo, jednak pod warunkiem, że Filip zaniecha wszelkich starań do czasu ukończenia przez Elżbietę 21 lat[16].

W 1947, po uzyskaniu obywatelstwa brytyjskiego, porzucił rodowe mianoSchleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg i przyjął nazwisko matkiBattenberg w zanglicyzowanej formieMountbatten[17], a także zrzekł się wszelkich tytułów grecko-duńskich oraz dokonał konwersji religii zprawosławia[18] naanglikanizm i tym samym spełnił wszystkie wymogi, by móc ożenić się z Elżbietą[19]. W lipcu 1947 zaręczyny zostały podane do publicznej wiadomości[20]. 20 listopada 1947, w dzień ślubu, Filip został mianowany przez króla diukiem Edynburga, hrabią Merioneth i baronem Greenwich. Ślub odbył się wOpactwie Westminsterskim[21] i był transmitowany przez radioBBC do ponad 200 mln ludzi na świecie. W ślubie nie mogły uczestniczyć siostry księcia Filipa, które wyszły za książąt niemieckich mających bliskie stosunki z reżimemnazistowskim[22]. Po ślubie Filip i Elżbieta zamieszkali w rezydencjiClarence House wLondynie. 14 listopada 1948 na świat przyszło pierwsze dziecko –książę Karol[23], natomiast niecałe dwa lata późniejksiężniczka Anna.

Książę chciał kontynuować karierę w marynarce, jednak wiedział, że w przyszłości jego żona jako królowa przyćmi jego karierę i plany, z których będzie musiał zrezygnować. Niemniej jednak wrócił do marynarki, najpierw pracując w biurzeadmiralicji, a następnie odbywając kurs wOld Royal Naval College wGreenwich. Od 1949 stacjonował naMalcie po tym, jak został mianowany pierwszym oficerem niszczyciela HMS „Chequers”[24]. W lipcu 1950 został awansowany do stopnia komandora podporucznika i objął dowodzenie fregatą HMS „Magpie”[25]. Dwa lata później awansował do stopnia komandora porucznika, jednakże już po zakończeniu swojej czynnej służby w marynarce w lipcu 1951. 15 lutego 1953 został mianowany admirałem floty[26].

4 listopada 1951 Filip i Elżbieta zostali powołani przez króla Jerzego VI doTajnej Rady po tym, jak złożyli oficjalną wizytę wKanadzie. W styczniu 1952 rozpoczęli objazd po krajachWspólnoty Narodów. 6 lutego 1952, podczas pobytu wKenii, zmarł ojciec Elżbiety, a ona została królową[27]. To Filip, dowiedziawszy się o śmierci króla, przekazał tę informację żonie, po czym oboje niezwłocznie powrócili do Wielkiej Brytanii[27].

Małżonek królowej

[edytuj |edytuj kod]
Książę Edynburga z królową Elżbietą II. Portret koronacyjny (1953)

Kwestia nazwiska

[edytuj |edytuj kod]

Wstąpienie Elżbiety na tron wywołało zamieszanie w kwestii nazwiska, jakie nosić będą dzieci Filipa i królowej[28]. Sam książę oraz jego wuj, Louis Mountbatten, nalegali na to, by dzieci nosiły nazwisko ojca – Mountbatten[28].Królowa wdowa Maria, dowiedziawszy się o tym, poinformowała o ich zamiarach premieraWinstona Churchilla, który zalecił nowej królowej wydanie królewskiej odezwy stwierdzającej, że rodzina królewska pozostaje przy rodowym nazwiskuWindsor[28]. Filip prywatnie skarżył się:Czuję się w tej rodzinie jak cholerna ameba. Jestem jedynym człowiekiem w kraju, który nie może dać swojego nazwiska dzieciom. Z królową miał czwórkę dzieci:Karola (ur. 1948)[23],Annę (ur. 1950),Andrzeja (ur. 1960) iEdwarda (ur. 1964)[29].

W 1960 królowa Elżbieta na spotkaniu Tajnej Rady zaproponowała, by jej dzieci nosiły nazwisko Mountbatten-Windsor, ale tylko wtedy, gdy nie będą bezpośrednio w linii sukcesji do tronu[30]. Rada przyjęła propozycję i niedługo potem wydała oficjalne orzeczenie w tej sprawie. Dodatkowo następca tronu, książę Karol, również podjął decyzję o używaniu podwójnego nazwiska.

Po wstąpieniu na tron Elżbieta poinformowała również, że książę ma „miejsce, prymat i pierwszeństwo” obok niej „w każdej sytuacji i przy każdym wystąpieniu, chyba że inaczej mówiustawa”. Oznaczało to, że Filip zyskał pierwszeństwo nad swoim synem, księciem Walii, z wyjątkiem oficjalnych wizyt wbrytyjskim parlamencie.

Obowiązki

[edytuj |edytuj kod]

Jako małżonek królowej Filip uczestniczył i pomagał jej w obowiązkach, jako suwerenny towarzysz w ceremoniach, takich jak Inauguracje Obrad Parlamentu w krajach Wspólnoty, obiadach państwowych i wizytach zagranicznych. Filip był pierwszym członkiem rodziny królewskiej, który latał helikopterem, odwiedzając i nadzorując oddziały, które miały wziąć udział w koronacji Elżbiety. Sam książę nie został koronowany, ale klęknął przed Elżbietą i przysiągł, że „jest jej lennym sługą życia i zdrowia”.

Książę Filip wizytujeBrisbane wAustralii (1954)

Przez sześć miesięcy na przełomie 1953–1954 Filip i Elżbieta wizytowali kraje Wspólnoty. Ich dzieci zostały wtedy w Wielkiej Brytanii.

W 1956 wraz zKurtem Hahnem ustanowił Nagrodę Księcia Edynburga, która miała na celu wzmacnianie poczucia obowiązku obywatelskiego i rozwijanie sprawności fizycznej wśród młodzieży. Od połowy 1956 do 1957 odbył podróż dookoła świata na pokładzie jachtu królewskiego HMY „Britannia”, podczas której m.in. otworzyłLetnie Igrzyska Olimpijskie 1956 wMelbourne[31] i odwiedziłAntarktydę. Podróż bez żony wywołała spekulacje o kryzysie małżeńskim Filipa i Elżbiety, co doprowadziło do wydania przezPałac Buckingham oświadczenia dementującego wszelkie tego typu pogłoski[32]. W drodze powrotnej osobisty sekretarz Filipa, Mike Parker, otrzymał pozew rozwodowy od żony Eileen, co prasa uważała za skandal, a sytuacja zmusiła Parkera do zrezygnowania z funkcji sekretarza[31].

22 lutego 1957 uzyskał od królowej Elżbiety II tytuł księcia Wielkiej Brytanii i od tego czasu był znany jako „Jego Królewska Wysokość Książę Filip, Książę Edynburga”[33]. 14 października tego samego roku został powołany do Królewskiej Tajnej Rady dla Kanady i złożył przed królową przysięgę wierności i lojalności (tzw.Oath of Allegiance). Zwiedzając Kanadę w 1969, mówił o swoich poglądach na temat republikanizmu:

„Jest kompletnym irracjonalizmem uważać, że monarchia istnieje tylko w interesie monarchy. Tak nie jest. Istnieje dla ludu. Jeśli kiedykolwiek naród zdecyduje, iż system jest nie do zaakceptowania, do jego obowiązków należy, aby to zmienić”.

Byłpatronem ponad 800 organizacji, w większości zajmujących się środowiskiem, przemysłem, sportem i edukacją. Pełnił funkcję brytyjskiego prezesaWorld Wide Fund for Nature od 1961 do 1982, międzynarodowego prezesa od 1981, a od 1996 honorowego przewodniczącego. Był także patronemFundacji Pracy. W latach 1964–1986 był prezesemMiędzynarodowej Federacji Jeździeckiej, a także kanclerzem uniwersytetów wEdynburgu,Salford iAberystwyth.

17 września 1993 wziął udział w pogrzebieWładysława Sikorskiego naWawelu[34].

Relacje rodzinne

[edytuj |edytuj kod]

Na początku lat 50. siostra Elżbiety, Małgorzata, była bliska zawarcia małżeństwa z pilotem Peterem Townsendem, bohaterembitwy o Anglię, który był rozwodnikiem[35]. Prasa zarzucała Filipowi, że był on wrogo nastawiony do tego małżeństwa.

Miał chłodne relacje ze swoim najstarszym synem,Karolem, dla którego był zimnym i surowym ojcem, poza tym rzadko miał dla niego czas, stosował wobec niego kary cielesne i wyładowywał na nim swoje frustracje spowodowane byciem niżej od niego w hierarchii królewskiej[36]. Na początku 1981 napisał list do Karola, w którym doradził mu, by albo poślubiłlady Dianę Spencer, albo zerwał z nią kontakty. Karol – wówczas 32-letni kawaler bez potomka – pod presją ojca w lutym 1981 oświadczył się Dianie, a sześć miesięcy później wziął z nią ślub, ale ich małżeństwo rozpadło się w 1992. Filip wraz z Elżbietą II zorganizowali spotkanie Karola z Dianą, starając się ich pogodzić, jednak bez powodzenia. Filip napisał list do Diany, w którym wyraził rozczarowanie zachowaniem obojga małżonków i poprosił ją o ponowne przemyślenie całej sprawy z innego punktu widzenia. Próby pogodzenia małżeństwa się nie powiodły, bowiem para wzięła rozwód. Diana zginęła 31 sierpnia 1997 w wypadku samochodowym wParyżu. Książę w tym czasie przebywał na wakacjach w Balmoral z żoną i dalszą rodziną królewską. Udał się z synami Diany, książętamiWilliamem iHarrym, do kościoła, a przez kolejne pięć dni utrzymywał wnuków z dala od prasy. Odosobnienie rodziny królewskiej w takiej chwili powodowało publiczne oburzenie, jednakże po wystąpieniu królowej na żywo w telewizji 5 września nastroje społeczne polepszyły się. Niepewni, czy iść za trumną matki w kondukcie pogrzebowym, książęta wahali się. Wtedy Filip powiedział do Williama:Jeśli nie pójdziesz, to będziesz później żałował. Jeśli ja pójdę, zechcesz iść ze mną?. Filip, William, Harry, Karol i brat Diany,hrabia Spencer, w dniu pogrzebu Diany szli przez Londyn za trumną księżnej.Mohamed Al-Fayed, którego synDodi zginął w katastrofie wraz z Dianą, kilka lat po tragedii zarzucił Filipowi, że ten zamieszany był w jej śmierć (Al-Fayed już wcześniej był autorem wielu obalonych teorii dotyczących śmierci syna i Diany, które później zostały obalone). Filip powiedział wtedy, że wspierał Dianę, ponieważ sam wiedział, co znaczy być nowym członkiem rodziny królewskiej.

XXI wiek

[edytuj |edytuj kod]

W 2001 podczas Złotego Jubileuszu Elżbiety II Filip został wyróżniony przezSpikera Izby Gmin za rolę we wspieraniu Elżbiety podczas panowania. Staż księcia Edynburga jako małżonka królowej był większy od jakiegokolwiek innego małżonka w brytyjskiej historii, jednakże tokrólowa matka, która zmarła w wieku 101 lat, była najdłużej żyjącą małżonką króla.

W czerwcu 2011 w wywiadzie z okazji swoich 90. urodzin książę oświadczył, że ze względu na podeszły wiek, zamierza ograniczyć swoje obowiązki. Tego samego roku podczas pobytu w rezydencji królewskiej wSandringham 23 grudnia Filip cierpiał na bóle w klatce piersiowej i przewieziony został na oddział kardiologicznyPapworth Hospital w hrabstwieCambridgeshire, gdzie przeszedł zabiegangioplastyki wieńcowej orazstentowania, podczas którego wszczepiony został tzw. stent usprawniający drożność naczyń krwionośnych. Został wypisany 27 grudnia.

4 maja 2017 Pałac Buckingham wydał oświadczenie, że jesienią tegoż roku książę Filip odchodzi na emeryturę. Książę wycofuje się z życia publicznego i będzie brał udział tylko w tych uroczystościach, które go szczególnie zainteresują[37][38].

20 listopada 2017 książę Filip wraz z Królową Elżbietą II obchodzili 70. rocznicę ślubu.

Choroba i śmierć

[edytuj |edytuj kod]

W kwietniu 2008 Filip został przyjęty doszpitala Króla Edwarda VII na „obserwację i leczenie” infekcji klatki piersiowej. Ze szpitala wyszedł trzy dni później. W sierpniu tego samego roku „Evening Standard” doniósł, że książę cierpi naraka prostaty. Pałac Buckingham, który zazwyczaj odmawiał komentarza na temat stanu zdrowia rodziny królewskiej, stwierdził, że pomówienia te są naruszeniem prywatności. Dodatkowo sam Filip wydał oświadczenie, w którym zaprzeczył całej historii. Niedługo później gazeta przyznała, że była to nieprawda.

4 czerwca 2012 podczas oficjalnych obchodów diamentowego jubileuszu Elżbiety II książę trafił po pierwszym dniu obchodów do szpitala Króla Edwarda VII z powodu ostrego zapalenia pęcherza moczowego i nie mógł uczestniczyć w uroczystościach w kolejnych dniach[39]. Ze szpitala wyszedł 9 czerwca. Po nawrocie choroby w sierpniu 2012 został przyjęty do szpitalaAberdeen Royal Infirmary na leczenie zapobiegawcze na okres 5 dni.

6 czerwca 2013 został ponownie przewieziony doszpitala Króla Edwarda VII, gdzie przeprowadzono badania jamy brzusznej, które wykazały nieprawidłowości. Następnego dnia został poddany operacji diagnostycznej jamy brzusznej. Ze szpitala wyszedł 17 czerwca. 21 maja 2014 książę pojawił się publicznie z bandażem na prawej ręce po niewielkiej interwencji chirurgicznej bez narkozy, która odbyła się dzień wcześniej w Pałacu Buckingham. W czerwcu 2017 został przewieziony doszpitala króla Edwarda VII z powodu infekcji, gdzie spędził dwie noce, przez co opuścił otwarcie nowej sesji Parlamentu (State Opening of Parliament) oraz wyścigi konne w Ascot.

3 kwietnia 2018 został przewieziony do szpitala imienia Króla Edwarda VII w Londynie, gdzie w dniu 10 kwietnia 2018 roku przeszedł operację wymiany stawu biodrowego (wszczepienie endoprotezy stawu biodrowego). Ze szpitala został wypisany 13 kwietnia.

16 lutego 2021 został przyjęty do szpitala króla Edwarda VII z powodu infekcji. 1 marca został przewieziony do szpitala św. Bartłomieja w celu kontynuowania leczenia, a ponadto poddania się „testom i obserwacji” w odniesieniu do wcześniejszej choroby serca. 5 marca wrócił do szpitala króla Edwarda VII, skąd został wypisany 16 marca.

9 kwietnia 2021, w południe, Pałac Buckingham wystosował informację[40] o śmierci niemal 100-letniego księcia Filipa. Książę małżonek zmarł rano tego dnia w zamkuWindsor, spokojnie, dwa miesiące przed swoimi setnymi urodzinami. Synowa księcia,Zofia, hrabina Wessexu, opisała jego śmierć słowami: „To było takie delikatne. To było tak, jakby ktoś wziął go za rękę i poszedł”[41].

Był najdłużej żyjącym męskim członkiembrytyjskiej rodziny królewskiej. Książę był także najdłużej żyjącym męskim potomkiemkrólowej Wiktorii, bijąc w dniu 13 grudnia 2016 roku rekordhrabiego Carla Johana Bernadotte of Wisborg (wnuka księcia Connaught), który dożył 95 lat, 6 miesięcy i 5 dni. Był także obecnie najdłużej żyjącym współmałżonkiem monarchy na świecie.

Pogrzeb

[edytuj |edytuj kod]

Narodowy plan żałoby i pochówku księcia nosił nazwęOperacja Forth Bridge (nazwana tak odmostu Forth Bridge w pobliżu Edynburga). Pierwotny plan został zmieniony w związku zpandemią COVID-19[42].

Książę Filip nie życzył sobie pogrzebu państwowego. Ceremonia pogrzebowa męża królowej Elżbiety II, odbyła się na zamku w Windsorze. Książę Filip został pochowany wkaplicy św. Jerzego na zamku w Windsorze[43]. Pogrzeb odbył się 8 dni po śmierci księcia, czyli 17 kwietnia 2021 r.[44]Pogrzeb księcia Filipa miał podobny poziom oficjalności, co pogrzebElżbiety, Królowej Matki[45] w 2002.Po śmierci królowej Elżbiety II, która nastąpiła 8 września 2022, ciało księcia Filipa zostało przeniesione do kaplicy pamięci Jerzego VI w Windsorze[46].

Zamiłowania i osobowość

[edytuj |edytuj kod]

Filip grał wpolo do 1971, kiedy zaczął startować wpowożeniu zaprzęgiem i stał się wielkim propagatorem tej dyscypliny. Jej przepisy powstawały pod jego nadzorem. Był zapalonym żeglarzem, przyjaźnił się ze sławnym entuzjastą tego sportu i projektantem Uffa Foxem, którego poznał w 1949 na regatach wCowes. Od tego czasu startowali razem wielokrotnie w wielu zawodach, a książę posyłał swoje dzieci do Foxa na naukę żeglarstwa. Wspólnie z królową regularnie uczestniczył w sławnych regatachCowes Week na pokładzie HMY „Britannia”. Był członkiem jachtklubuRoyal Yacht Squadron, w którym pełnił funkcjekomandora, następnie był jego admirałem.

Jego pierwsza lekcja latania samolotem miała miejsce w 1952. W dniu 70. urodzin miał naliczonych 5150 pilotażowych godzin.

Książę malował farbami olejnymi, a także kolekcjonował obrazy oraz rysunki, które wiszą w Buckingham Palace, Windsor Castle, Sandringham House i Balmoral Castle. Hugh Casson opisał dzieła Filipa jako „dokładnie takie, jakie można się było spodziewać... całkowicie bezpośrednie, bez zawieszania się. Mocne kolory, zdecydowane pociągnięcia pędzlem”.

Latem 1975 książę złożył nieoficjalną wizytę w Polsce, będąc uczestnikiem odbywających się w Sopocie III Europejskich Mistrzostw w Powożeniu[47].

W 1979, gdy królowa Elżbieta II i książę Filip byli gośćmi prezydentaCartera wBiałym Domu, Filip po skończonej kolacji udał się sam do sławnejSali Czerwonej, gdzie dwóch lokajów podawało alkohol. Filip podszedł do jednego z nich, Lynwooda Westraya, który go zapytał:Wasza Królewska Mość, czy zechcesz wziąć jednego [drinka]?, na co Filip odpowiedział:Wezmę jeden, jeśli pozwolisz mi wam służyć, na co poruszony Lynwood nie wiedział, co odpowiedzieć ani zrobić, gdyż miał zajęte obie dłonie, wtem książę dodał:Wypiję, jeśli wy wypijecie ze mną. Westray po latach wspominał:Więc nalał każdemu po drinku i porozmawialiśmy. Powiedział nam, że w razie jeśli bylibyśmy kiedykolwiek wLondynie, to zaprasza nas do Pałacu Buckingham, abyśmy mogli go zobaczyć. Wyobrażasz sobie taki zaszczyt? Nie mogliśmy pić w czasie służby, nie jesteśmy przecież gośćmi, ale byliśmy wtedy sami, więc nikt nie wiedział, co się dzieje. Więc piliśmy wszyscy i prowadziliśmy miłą rozmowę. To jest rzecz, której do końca życia nie zapomnę.

Przez ponad 70 lat małżeństwa z królową Filip zasłynął ze specyficznego, ciętego humoru i uwag, które często były interpretowane jako obraźliwe i były odzwierciedleniem jego specyficznego charakteru. Niektóre z nich od razu zostały uznane za gafy księcia, ale są też przedmiotem sporów wśródapologetów, którzy określają je „jako wyjęte z kontekstu, bezcelowe, ale często zabawne”. Dla przykładu. W 1986, podczas wizyty wChinach, w prywatnej rozmowie z brytyjskimi studentamiXian’s Northwest University Filip zażartował, że „jeśli się zadomowią, ich oczy zrobią się skośne”. Brytyjska prasa zwróciła wtedy uwagę na nietolerancję rasową księcia, jednak władze chińskie nie poświęciły incydentowi większej uwagi. Komentarz nie miał wpływu na chińsko-brytyjskie stosunki, ale nieco nadszarpnął wizerunek księcia. W 1999 gazety zarzuciły małżonkowi królowej obrażenie podczas koncertu pop w Walii niesłyszących dzieci, które stały obok karaibskich bębniarzy. Powiedział wówczas:Głusi? Nic dziwnego, że jesteście głusi, skoro stoicie w tym miejscu. Od lat 50. doniesienia prasowe twierdziły, że królowa i książę bardzo się od siebie oddalili[48], co rozwścieczyło Filipa i przeraziło królową, która stanowczo zaprzeczyła doniesieniom[31]. Prasa donosiła także o nieślubnym dziecku Filipa, które spłodził kochance podczas pobytu w Australii[31]. Pozostając mężem królowej, przez kilka lat był także w nieformalnej relacji z księżną Aleksandrą Hamilton, co potwierdziło kilku przyjaciół księcia[49].

Zdarzało mu się podchodzić krytycznie do swojego sposobu zarabiania pieniędzy, np. podczas otwarcia nowego stadionuArsenal F.C.:Cóż, może i nie macie [tu]mojej żony, ale macie drugiego najbardziej doświadczonego odsłaniacza tablic na świecie. Królowa brytyjska z powodu urazu kręgosłupa nie brała bowiem tradycyjnego udziału w odsłanianiu nowych, szeroko komentowanych w prasie budowli[50].

Książę Filip byłwolnomularzem, w 2013 celebrował 60. rocznicę wstąpienia do tej organizacji[51].

Odznaczenia

[edytuj |edytuj kod]

Genealogia

[edytuj |edytuj kod]
Brytyjska rodzina królewska

JKM król Wielkiej Brytanii iJKM królowa Wielkiej Brytanii



Przodkowie

[edytuj |edytuj kod]
Prapradziadkowie

Fryderyk Wilhelm Glücksburg
(1785–1831)
∞ 1810
Luiza Karolina Heska
(1789–1867)

Wilhelm Heski
(1787–1867)
∞ 1810
Luiza Charlotta Oldenburg
(1789–1864)

Cesarz Rosji
Mikołaj I Romanow
(1796–1855)
∞ 1817
Aleksandra Fiodorowna
(1798–1860)

Książę Saksonii-Altenburga
Józef Wettin
(1789–1868)
∞ 1817
Amelia Wirtemberska
(1799–1848)

Wielki Książę Hesji
Ludwik II Heski
(1777–1848)
∞ 1804
Wilhelmina Badeńska
(1788–1836)

Maurycy Hauke-Bosak
(1775–1830)
∞ 1799
Zofia Lafontaine

Karol Heski
(1809–1879)
∞ 1836
Elżbieta Pruska
(1815–1885)

Albert Saxe-Coburg-Gotha
(1819–1861)
∞ 1840
Królowa Wielkiej Brytanii
Wiktoria Hanowerska (1819–1901)

Pradziadkowie

Król Danii
Chrystian IX Glücksburg (1818–1906)
∞ 1842
Luiza z Hesji-Kassel (1817–1898)

Konstanty Mikołajewicz Romanow (1827–1892)
∞ 1848
Aleksandra Wettin (1830–1911)

Aleksander z Hesji-Darmstadt (1823–1888)
∞ 1851
Julia Hauke (1825–1895)

Wielki Książę Hesji
Ludwik IV Heski
(1837–1892)
∞ 1861
Alicja Koburg (1843–1878)

Dziadkowie

Król Grecji
Jerzy I Glücksburg (1845–1913)
∞ 1867
Olga Konstantinowna Romanowa (1851–1926)

Ludwik Battenberg (1854–1921)
∞ 1884
Wiktoria Heska (1863–1950)

Rodzice

Andrzej Glücksburg (1882–1944)
∞ 1903
Alicja Battenberg (1885–1969)

Filip Mountbatten (ur. 10 VI 1921 – zm. 09 IV 2021), książę Edynburga

Potomkowie

[edytuj |edytuj kod]
DzieciWnukiPrawnuki
Karol III, król Wielkiej Brytanii
(ur. 1948)
Wilhelm, książę Walii
(ur. 1982)
książę Jerzy z Walii
(ur. 2013)
księżniczka Karolina z Walii
(ur. 2015)
książę Ludwik z Walii
(ur. 2018)
Henryk, książę Sussexu
(ur. 1984)
książę Archie z Sussexu
(ur. 2019)
księżniczka Lilibet z Sussexu
(ur. 2021)
Anna, księżniczka królewska
(ur. 1950)
Peter Phillips
(ur. 1977)
Savannah Phillips
(ur. 2010)
Isla Phillips
(ur. 2012)
Zara Phillips
(ur. 1981)
Mia Tindall
(ur. 2014)
Lena Tindall
(ur. 2018)
Lucas Tindall
(ur. 2021)
Andrzej, książę Yorku
(ur. 1960)
księżniczka Beatrycze z Yorku
(ur. 1988)
Sienna Mapelli-Mozzi
(ur. 2021)

Athena Mapelli-Mozzi(ur. 2025)

księżniczka Eugenia z Yorku
(ur. 1990)
August Brooksbank
(ur. 2021)

Ernest Brooksbank

(ur. 2023)

Edward, książę Edynburga
(ur. 1964)
lady Ludwika Mountbatten-Windsor
(ur. 2003)
Jakub, hrabia Wessexu
(ur. 2007)

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. Canadian Heritage. canadianheritage.gc.ca. [zarchiwizowane ztego adresu (2012-03-17)].;Daily Telegraph;Hello Magazine;Sky News;Official website of the British monarchy, [dostęp 3 grudnia 2012].
  2. Prince Philip, husband of the U.K.'s Queen Elizabeth II, dies at 99 [online], NBC News [dostęp 2021-04-09] (ang.).
  3. Prince Philip breaks royal record [online], web.archive.org, 30 września 2012 [dostęp 2021-04-09] [zarchiwizowane zadresu 2012-09-30] .
  4. MarekM. Rybarczyk MarekM.,Elżbieta II. Ostatnia taka królowa, Muza, 2022, s. 118,ISBN 978-83-287-2183-8 .
  5. New title for Duke of Edinburgh as he turns 90. bbc.co.uk, 2011-06-10. [dostęp 2017-08-09].
  6. King Charles and Queen Camilla Unveil New Statues of Queen Elizabeth and Prince Philip on Remembrance Day [online], Peoplemag [dostęp 2023-11-12] (ang.).
  7. Canadian Heritage. canadianheritage.gc.ca. [zarchiwizowane ztego adresu (2012-03-17)].;Daily Telegraph;Hello Magazine;Sky News;Official website of the British monarchy;GQ Magazin;Biography Channel;Die Windsors: Glanz und Tragik einer fast normalen Familie von Tom Levine, p. 192.
  8. Rybarczyk 2022 ↓, s. 134.
  9. Rybarczyk 2022 ↓, s. 116–117.
  10. Rybarczyk 2022 ↓, s. 135–138.
  11. Rybarczyk 2022 ↓, s. 141, 158, 162.
  12. Rybarczyk 2022 ↓, s. 163.
  13. Rybarczyk 2022 ↓, s. 162.
  14. Rybarczyk 2022 ↓, s. 138.
  15. Rybarczyk 2022 ↓, s. 141.
  16. Rybarczyk 2022 ↓, s. 159.
  17. Rybarczyk 2022 ↓, s. 166.
  18. DaveD. Burke DaveD.,Prince Philip’s birth certificate found close to Greek villa where he was born [online], mirror, 11 kwietnia 2021 [dostęp 2021-12-15] (ang.).
  19. Rybarczyk 2022 ↓, s. 165.
  20. Rybarczyk 2022 ↓, s. 164.
  21. Rybarczyk 2022 ↓, s. 179.
  22. Rybarczyk 2022 ↓, s. 176.
  23. abRybarczyk 2022 ↓, s. 185.
  24. Rybarczyk 2022 ↓, s. 186.
  25. Rybarczyk 2022 ↓, s. 189.
  26. Rybarczyk 2022 ↓, s. 206.
  27. abRybarczyk 2022 ↓, s. 194.
  28. abcRybarczyk 2022 ↓, s. 198.
  29. Rybarczyk 2022 ↓, s. 233.
  30. Rybarczyk 2022 ↓, s. 214.
  31. abcdRybarczyk 2022 ↓, s. 209.
  32. Andrew Marr: Prawdziwa królowa. Elżbieta II, jakie nie znacie. Hanna Pawlikowska-Gannon. Wydawnictwo Marginesy, 2017, s. 195.ISBN 978-83-65282-06-4.
  33. CarolineC. Hallemann CarolineC.,Why Wasn’t Prince Philip King? [online], Town & Country, 9 kwietnia 2021 [dostęp 2022-02-07] (ang.).
  34. Michał Szukała: 25 lat temu odbył się ponowny pogrzeb gen. Władysława Sikorskiego. dzieje.pl, 2018-09-18. [dostęp 2021-09-08]. (pol.).
  35. Rybarczyk 2022 ↓, s. 216.
  36. Nicholas Davies: Diana. Samotna księżna. Iwona i Jerzy Zielińscy (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Świat Książki, 1997, s. 100, 143.ISBN 83-7129-280-5.
  37. JarosławJ. Kociszewski JarosławJ.,Dziadek Wielkiej Brytanii odchodzi na emeryturę. Książę Filip kończy działalność, „wiadomosci.wp.pl”, 4 maja 2017 [dostęp 2017-05-04] (pol.).
  38. Pałac Buckingham: książę Filip wycofuje się z życia publicznego, „Onet Wielka Brytania i Irlandia”, 4 maja 2017 [dostęp 2017-05-04] (pol.).
  39. MarciaM. Moody MarciaM.,Kate. Księżna Cambridge,AnnaA. Bezpiańska-Oglęcka (tłum.), Dream Books, 2013, s. 225–226,ISBN 978-83-936945-8-7 .
  40. ForthF. Bridge ForthF.,Announcement of the death of The Duke of Edinburgh [online], The Royal Family, 3 marca 2017 [dostęp 2022-07-20] (ang.).
  41. Queen says Prince Philip’s death has left ‘a huge void’ [online], the Guardian, 11 kwietnia 2021 [dostęp 2022-07-20] (ang.).
  42. Prince Philip has died aged 99, Buckingham Palace announces [online], BBC News [dostęp 2021-04-17] (ang.).
  43. Prince Philip: Charles says dear papa was very special [online], BBC News [dostęp 2021-04-17] (ang.).
  44. To będzie pogrzeb wojskowy, królewski [online], TVN24 [dostęp 2021-04-10] (pol.).
  45. Prince Philip funeral plans: what happens next after his death [online], The Times [dostęp 2021-04-17] (ang.).
  46. Miejsce spoczynku królowej. Ciało Filipa zostanie przeniesione. wp.pl. [dostęp 2022-09-09].
  47. Katarzyna Fryc: Książę Filip w 1975 r. odwiedził Gdańsk i Sopot. Powoził zaprzęgiem po plaży. „Nie bał się pobrudzić”. 2021-04-09. [dostęp 2021-05-04].
  48. Rybarczyk 2022 ↓, s. 208–209.
  49. Rybarczyk 2022 ↓, s. 210.
  50. Workload forced Queen to endure pain for two weeks – Telegraph [online], telegraph.co.uk [dostęp 2017-11-23] (ang.).
  51. Pro Grand Master’s address – June 2013 [online], freemasonrytoday.com [dostęp 2017-11-23] (ang.).
  52. Ordensdetaljer. borger.dk. [dostęp 2015-05-27]. (duń.).
  53. Lista osób odznaczonych Orderem Zasługi RP I Klasy w latach 1991–2005. prezydent.pl. [dostęp 2011-04-25]. [zarchiwizowane ztego adresu (23 maja 2011)].
  54. abcdCidadãos Estrangeiros Agraciados com Ordens Portuguesas. ordens.presidencia.pt. [dostęp 2011-04-25]. (port.). – jako Príncipe Filipe, Duque de Edimburgo (Sua Alteza Real).
  55. Cavaliere di Gran Croce Ordine al Merito della Repubblica Italiana. quirinale.it, 9 maja 1958. [dostęp 2011-04-25]. (wł.).
  56. Khalifa, Queen Elizabeth II exchange orders. gulfnews.com, 26 listopada 2010. [dostęp 2011-04-25]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj |edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj |edytuj kod]
Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt.Nie żyje książę Filip
Admiralicja brytyjska
Lordowie Wysocy Admirałowie
1413–1628
Lordowie Wysocy Admirałowie
i Pierwsi Lordowie Admiralicji
1628–1709
Pierwsi Lordowie Admiralicji
od 1709
Admirałowie Floty
1795-1827
Pierwsi Lordowie Morscy
od 1828
Książęta Edynburga
Identyfikatory zewnętrzne:
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Filip_(książę_Edynburga)&oldid=77935593
Kategorie:
Ukryte kategorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp