 1912 | |||
.svg) | |||
 | |||
| Książę Bułgarii | |||
| Okres | od 7 lipca 1887 | ||
|---|---|---|---|
| Poprzednik | |||
| Car Bułgarów | |||
| Okres | od 5 października 1908 | ||
| Koronacja | 5 października 1908 | ||
| Następca | |||
| Dane biograficzne | |||
| Dynastia | |||
| Data i miejsce urodzenia | 26 lutego 1861 | ||
| Data i miejsce śmierci | 10 września 1948 | ||
| Przyczyna śmierci | |||
| Miejsce spoczynku | |||
| Ojciec | |||
| Matka | |||
| Rodzeństwo | |||
| Małżeństwo | Maria Ludwika Burbon-Parmeńska | ||
| Dzieci | |||
| Małżeństwo | Eleonora Reuss-Köstritz | ||
| Odznaczenia | |||
                                        | |||
| |||
Ferdynand,niem.Ferdinand Maximilian Karl Leopold Maria von Sachsen-Coburg und Gotha-Koháry,bułg.Фердинанд I Сакскобургготски,pol.Ferdynand Maksymilian Karol Leopold Maria Koburg-Koháry (ur.26 lutego1861 wWiedniu, zm.10 września1948 wCoburgu) – książę w 1887–1908, następniecar Bułgarów w 1908–1918; wywodził się zkatolickiej linii dynastiikoburskiej, zakładając własną gałąźSakskoburggockich.
Urodził się jako najmłodszy synAugusta Koburga, ks. Koháry (1818–1881) orazKlementyny Orleańskiej (1817–1907). Miał starsze rodzeństwo, siostryKlotyldę Marię (1846–1927) iMarię Amelię (1848–1894) oraz braciFerdynanda Filipa (1844–1921) iLudwika Augusta (1845–1907). Został ochrzczony w obrządkurzymskokatolickim 27 lutego 1861 wkatedrze św. Szczepana w Wiedniu, mając za rodziców chrzestnychMaksymiliana Habsburga (1832–1867) iMarię Charlottę Koburg (1840–1927) przyszłą parę cesarską Meksyku. Wychowywał się w kulturzekosmopolitycznej, charakterystycznej dlaarystokracji niemieckiej tamtego okresu, zwłaszcza wAustro-Węgrzech. Odebrał staranne wykształcenie, zapewnione początkowo przez domowych guwernantów. Następnie uczęszczał doGimnazjum Teresianum i Szkoły Kadetów w Wiedniu (do 1879). Obok wiedzy ogólnej, dobrze opanował językiłaciński,grecki,francuski iangielski, był też w stanie porozumieć się powęgiersku ipolsku. Dzięki talentowi do nauki zyskał wśród krewnych przezwiskoSprytny Ferdie. W dzieciństwie i młodości odbywał częste podróże zagraniczne poEuropie, m.in. doSzwajcarii (1864),Anglii (1865),Włoch (1866),Imperium Osmańskiego (1870),Danii iSzwecji (1871),Francji (1871–1872) orazBelgii (1875). Od maja do sierpnia 1878 wraz z bratem Ludwikiem prowadził ekspedycję botaniczną podżungli amazońskiej, po której opublikował dzienniki z podróży[potrzebny przypis].
W 1879 wstąpił doarmii austro-węgierskiej i został skierowany na studia wTerezjańskiej Akademii Wojskowej. 1 listopada 1886 ukończył uczelnię z awansem na stopieńkapitana i objął dowództwo nad11 Pułkiem Huzarów. W latach 80. XIX w. miał romans zKatheriną Schratt[potrzebny przypis].
Treść tej sekcji może nie być zgodna z zasadamineutralnego punktu widzenia.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się wdyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon{{Dopracować}} z tej sekcji.
7 lipca 1887, po wymuszonej przezRosję abdykacjiAleksandra I,bułgarski parlament ogłosił 26-letniego wówczas Ferdynanda nowym księciem panującym. Książę mógł poszczycić się rozległą wiedzą, obejmującą wiele dziedzin, takich jakzoologia,botanika czy muzyka. Był nie tylko zapalonym melomanem, ale i świetnym muzykiem. Potrafił pięknie malować i rysować. Zgromadził też imponujące zbioryfilatelistyczne.
Wspierany przez świetną mentorkę, którą była jego matka, ten inteligentny, wykształcony esteta postanowił w pełni poświęcić się swej nowej funkcji, ucząc siębułgarskiego. Zyskał tym szybko serca Bułgarów. Młodego władcę łączyły więzy pokrewieństwa z największymi rodami arystokratycznymiAnglii,Belgii,Hiszpanii,Portugalii iFrancji[potrzebny przypis].
Ferdynand pozostawił władzę w rękach przewodniczącego parlamentu,Stefana Stambołowa, który był politykiem kompetentnym, lecz nieprzejednanym. Ponieważ jednak jego surowość łagodziła dobroć i życzliwość księżnejKlementyny, popularność monarchii w Bułgarii stale rosła.
Jako władcę charakteryzowała go pracowitość – wstawał o świcie i kładł się spać bardzo późno, nie zwracając uwagi na zmęczenie współpracowników. Obdarzony licznymi zaletami, miał jednak bardzo złożoną osobowość. Tworzył wokół siebie dziwny świat, w którym najistotniejszą rolę odgrywała wiara w przesądy i astrologia. W czasie każdej burzy przerywał swe zajęcia i ubrany w jedwabie – mające chronić przed piorunami – oddawał się kontemplacji nieba. Miał niemal mistyczne uwielbienie dla klejnotów, którymi lubił wypełniać sobie kieszenie. Nie ufał ludziom, którymi zresztą gardził. Swemu najbliższemu otoczeniu narzucał niezwykle ścisłą etykietę i żelazną dyscyplinę[potrzebny przypis].
W kwietniu 1893 Ferdynand poślubiłMarię Luizę Burbon-Parmeńską. Z tego związku urodziło się czworo dzieci:
Do rozwiązania pozostała delikatna kwestia wyboru religii dla dzieci. Chrzest w obrządkuprawosławnym byłby pożądany z politycznego punktu widzenia, gdyż silniej związałby nową dynastię z bułgarskim narodem, ale Ferdynand,katolik z urodzenia, ciągle się wahał, a jego żona, żarliwa katoliczka, stanowczo się sprzeciwiała. Racja stanu w końcu zwyciężyła i w lutym 1895 książę-następca tronu stał się członkiem Bułgarskiego Kościoła Prawosławnego, mając za ojca chrzestnego rosyjskiego caraMikołaja II, co pociągnęło za sobą ekskomunikę Ferdynanda przez papieżaLeona XIII.
Żona Ferdynanda zmarła przy porodzie córki Nadeżdy 30 stycznia 1899.
Ferdynand, przebiegły i makiaweliczny polityk, bywał nazywany „lisem Bałkanów”. Jako pierwszy przekonał się o tym Stambołow, którego autorytaryzm i ultraradykalny nacjonalizm zagrażały bezpieczeństwu kraju. Wspierany przez Rosję, książę usunął Stambołowa (który rok później zginął wskutek zamachu dokonanego na zlecenie agentów dworu) i na jego miejsce powołał znanego z prorosyjskich sympatiiDragana Cankowa, który w zamian uznawał Ferdynanda za władcę Bułgarii.
Niezbyt interesując się polityką wewnętrzną, książę preferował bardziej odpowiadającą jego temperamentowi dyplomację, starając się wygrywać wzajemne animozje międzyAustro-Węgrami, Rosją i Turcją, w której skład wchodziła wtedy nadal Bułgaria.
W 1908 ożenił się powtórnie z ewangeliczkąEleonorą Reuss-Köstritz, 48-letnią Niemką. Warunkiem wyboru Eleonory była zgoda na niewypełnianie obowiązków małżeńskich –biseksualne skłonności Ferdynanda były powszechnie znane[1]. Małżeństwo to było na pozór udane, choć Eleonora bardzo cierpiała z powodu braku potomstwa. Poświęciła się bez reszty pracy charytatywnej, co zjednało jej sympatię Bułgarów. Została pochowana w Sofii[potrzebny przypis].
W tym samym roku 1908 Ferdynand został królem niezawisłego królestwa Bułgarii, uwalniając się od tureckiej kurateli dzięki wpłaceniu kontrybucji. 5 października ogłosił się carem Bułgarów. Był to tytuł, jakim wśredniowieczu obdarzano jego poprzedników, ale otoczenie ograniczało się do nazywania go królem. Odbył triumfalny wjazd doSofii, a następnie udał się uroczyście doTyrnowa, gdzie znajdują sięruiny pałacu władców średniowiecznej Bułgarii.
Ferdynand bardzo szybko zdał sobie sprawę z tego, że musi na nowo zyskać sympatię dawnego sojusznika – Rosji, która mogłaby mu zgotować podobny los, jakiego doświadczył panujący przed nimAleksander Battenberg. Na szczęście dla Ferdynanda w 1909 umarł stryj Mikołaja II, wielki książęWłodzimierz Romanow. Car Bułgarów tak dobrze odegrał nieukojony ból, że obdarzony miękkim sercem car Rosji zapomniał o przeszłej zdradzie.
Po tej kolejnej politycznej wolcie Ferdynanda Rosja odzyskała dominującą rolę naBałkanach. Rosyjski minister spraw zagranicznychSiergiej Sazonow liczył na stworzenie koalicji bałkańskiej początkowo przeciwko Turcji, a następnie – gdy nadejdzie sprzyjający moment – przeciw Austrii.
W 1912 wojska bułgarskie,serbskie,greckie iczarnogórskie zaatakowały Turcję.Pierwsza wojna bałkańska przyniosła wielki sukces armii bułgarskiej, która podeszła podStambuł i zmusiła Turków do zawarcia pokoju w 1913. Przysporzyło to w Europie wielkiej popularności Ferdynandowi, ale po zwycięstwie zaczął się czas niezgody między sojusznikami: każdy chciał uzyskać jak największą część terytorium zdobytego po klęsceImperium Osmańskiego. Ferdynand postanowił działać jako pierwszy, nie zważając na rosyjskie ostrzeżenia. Pod koniec czerwca 1913 jego armia zaatakowała Grecję i Serbię. Bułgarska operacja nie dała spodziewanych rezultatów: Grecy i Serbowie kontratakowali z wielką siłą, wspierani przez Turków i Rumunów. Już w lipcu Bułgaria musiała skapitulować, a w konsekwencji zrzec się części północnych terytoriów na rzeczRumunii[potrzebny przypis].
Ferdynand zachował koronę, gdyż udało mu się zrzucić odpowiedzialność za klęskę na bułgarski sztab generalny i zdradę Rumunii. W rok później dołączył do państwTrójprzymierza, dążąc przede wszystkim do odwetu na tych, którzy pokonali go w 1913 roku, ale też mając zamysł restauracji cesarstwa bizantyńskiego.
Ta kolejna radykalna zmiana frontu wywołała skandal w zachodniej Europie, gdyż dwa lata wcześniejententa zaopatrzyła Bułgarię w broń. Otrzymawszy przydomek „oszust”, Ferdynand zyskał na Bałkanach wielu wrogów, udało mu się jednak pokonać dwóch zwycięzców z 1913 roku, Serbię i Rumunię, choć zwycięstwo to zawdzięczał przede wszystkim skuteczności armii austriacko-niemieckiej. Jednakże gdy w 1918 roku wojska francuskie i serbskie odniosły miażdżące zwycięstwo nad armią bułgarską, Ferdynand musiał wycofać się i abdykować na rzecz synaBorysa. Miało to miejsce 3 października 1918 roku[potrzebny przypis].
Mający dopiero 57 lat król udał się na długoletnie wygnanie. Początkowo spędził je w pałacu wŚwiętym Antonim kołoBańskiej Szczawnicy (dzisiejszaSłowacja), gdzie można oglądać pamiątki po nim. Następnie osiadł w małym bawarskim miasteczkuCoburg, swojej rodowej siedzibie. Mieszkając tam, jako wielbiciel Wagnera, zwłaszczaPierścienia Nibelungów, był stałym gościem festiwali w Bayreuth. W 1948 roku zmarł w Coburgu na atak serca.
Krzyż WielkiOrderu Ernesytyńskiego (1879)
Krzyż WielkiOrderu św. Aleksandra z Diamentami (27 maja 1883)
Krzyż WielkiWstęgi Dwóch Orderów (17 czerwca 1886) Krzyż WielkiOrderu Wieży i Miecza (17 czerwca 1886) Wielki MistrzOrderu Zasługi Cywilnej (19 sierpnia 1891)
Wielki KrzyżOrderu św. Karola (11 maja 1892)
Senator Krzyża WielkiegoKonstantyńskiego Orderu Wojskowego św. Jerzego (1893)
Krzyż WielkiOrderu Ludwika (28 listopada 1893)
KawalerOrderu św. Huberta (1896)
Order Imtiyaz z Diamentami (26 marca 1896)
Krzyż WielkiOrderu Orła Czerwonego na Wstędze (2 maja 1896)
Medal Diamentowego Jubileuszu Królowej Wiktorii (1897)
KawalerOrderu Annuncjaty (10 czerwca 1897)
Krzyż WielkiOrderu św. Stefana na Wstędze (1899), z Diamentami (1917) Wielki MistrzOrderu Zasługi Wojskowej (19 maja 1900) Kawaler Krzyża WielkiegoKrólewskiego Orderu Wiktorii (6 września 1904)
Wielki OficerLegii Honorowej (1905) Kawaler Krzyża WielkiegoOrderu Łaźni (7 marca 1905)
ŁańcuchOrderu św. Andrzeja (1907) Wielki MistrzOrderu śś. Cyryla i Metodego (18 maja 1909) KawalerOrderu św. Aleksandra Newskiego (10 lutego 1910)
KawalerOrderu Słonia na Wstędze (20 maja 1910) KawalerOrderu Złotego Runa na Wstędze (1911)Krzyż Żelazny, II kl., I kl. (1914)Krzyż Zasługi Wojskowej, III kl. z Mieczami (1915)Order Honoru (1915) KawalerOrderu Pour le Mérite z Liśćmi Dębu (8 września 1916) Krzyż WielkiOrderu Marii Teresy na Wstędze (1917)
KawalerOrderu Królewskiego Serafinów na Wstędze (28 czerwca 1937)
KawalerOrderu Albanii na Wstędze Wielki KrzyżOrderu Wierności, specjalna klasa Krzyż WielkiOrderu Maksymiliana Józefa
Wielki KordonOrderu Leopolda
Wielki KrzyżOrderu Róży na Wstędze KawalerOrderu św. Michała Wielki KrzyżOrderu św. Łazarza Wielki KomandorOrderu Kalatrawy
BaliwWielkiego Krzyża Sprawiedliwości, I kl.
KawalerOrderu św. Januarego KawalerOrderu Orła Czarnego na Wstędze KawalerOrderu Orła Białego KawalerOrderu św. Anny, I kl. KawalerOrderu św. Włodzimierza, I kl.
ŁańcuchOrderu Karola I Wielki KrzyżOrderu śś. Maurycego i Łazarza Wielki KrzyżOrderu Korony Włoch Krzyż WielkiOrderu Zasługi Wojskowej| Prapradziadkowie | ks. Saksonii-Koburg-Saalfeld (1724–1800) ∞1749 Zofia z Brunszwiku-Wolfenbüttel (1724–1782) | hr. Reuss-Ebersdorf (1724–1779) ∞1754 (1727–1796) | Ignác József Koháry (1726–1777) ∞ok. 1750–1760 Maria Gabriella Cavriani (1736–1803) | Jiří Kristián Waldstein-Wartenberg (1743-1791) ∞1765 Elisabeth von Ulfeldt (1747–1791) | Ludwik Filip OrleańskiGruby (1725–1785) ∞1743 (1726–1759) | Ludwik Jan Burbon (1725–1793) ∞1744 (1726–1754) | kr. Hiszpanii, Neapolu i Sycylii (1716–1788) ∞1738 (1724–1760) | ces. rzymsko-niemiecki (1708–1765) ∞1736 kr. Czech i Węgier, aks. Austrii (1717-1780) |
| Pradziadkowie | ks. Saksonii-Koburga-Saalfeld (1750–1806) ∞1777 (1757–1831) | Ferenc József Koháry (1767–1826) ∞1792 Maria Antonia Waldstein-Wartenberg (1771–1854) | Ludwik Filip OrleańskiRówny (1747-1743) ∞1769 (1753-1821) | kr. Obojga Sycylii (1751-1825) ∞1768 Maria Karolina Habsburg-Lotaryńska (1752–1814) | ||||
| Dziadkowie | Ferdynand Jerzy Koburg (1785–1851) ∞1815 (1797–1862) | kr. Francuzów (1773–1850) ∞1809 Maria Amelia Burbon-Sycylijska (1782–1866) | ||||||
| Rodzice | August Wiktor Koburg-Koháry (1818–1881) ∞1843 (1817–1907) | |||||||
| Ferdynand (1861–1948),car Bułgarów | ||||||||
| Księstwo Bułgarii (1878-1908) |
|
|---|---|
| Carstwo Bułgarii (1908-1946) |
|
