Syn arcyksięcia austriackiegoregentaStyrii,Karyntii iKrainyKarola Styryjskiego i księżniczki bawarskiejMarii Anny Wittelsbach. Jego dziadkami byli: cesarz rzymskiFerdynand I Habsburg iAnna Jagiellonka oraz książę BawariiAlbrecht V Wittelsbach iAnna Habsburg – siostra Karola Stryjskiego. W wieku 12 lat oddany został do szkoły jezuitów wIngolstadt. Uczęszczał tam do 1595 roku. Oficjalnie jego nauczycielem i mentorem był Balthasar Ferdinand Schrattenbach. Po zakończeniu nauki w szkole jezuitów studiował. Jezuicka edukacja w dużej mierze ukształtowała osobowość i charakter przyszłego cesarza. Ferdynand był bardzo religijny i uczestniczył we mszy świętej przynajmniej raz dziennie[1]. Choć nigdy nie był w Hiszpanii, wykazywał bardziej kastylijskie cechy niż jego Habsburscy krewni. Potrafił klęczeć i modlić się o spokój duszy ludzi, których katowano lub właśnie skazywano na śmierć z jego rozkazu[2].
23 kwietnia 1600 roku poślubił swoją kuzynkę księżniczkę bawarskąMarię Annę Wittelsbach, córkę księcia bawarskiegoWilhelma V Wittelsbacha i Renaty Lotaryńskiej. Z tego małżeństwa pochodziło siedmioro dzieci:
20 marca 1617 roku, w wyniku porozumienia pomiędzy Habsburgami austriackimi i hiszpańskimi Ferdynand został następcąMacieja Habsburga. W wyniku zabiegów cesarza sejm czeski wybrał go na króla Czech w tym samym roku. Czesi szybko mieli pożałować tego wyboru – Ferdynand był zagorzałym katolikiem i nie zamierzał respektować swobód wyznaniowych zagwarantowanych Czechomlistem majestatycznym cesarzaRudolfa II. Miał powiedzieć:Wolę rządzić raczej pustynią niż krajem pełnym heretyków. Był też zdecydowanym zwolennikiemabsolutyzmu, który wkrótce zaczął wprowadzać w życie. Nie liczył się ze stanowiskiem możnowładców, doprowadził do zamknięcia kilku zborówkalwińskich, a czary goryczy dopełnił zakaz obrad parlamentu.
W odpowiedzi na to czescy deputowani, mimo ostrzeżeń ze strony cesarzaMacieja, zebrali się 22 maja 1618 roku w Pradze i wraz z tłumem prażan zdobyli zamek naHradczanach. Dzień później doszło do słynnej drugiejdefenestracji praskiej – wyrzucenia przez okna zamkowe urzędników cesarskich Wilhelma von Slavaty i Jarosława von Martinica, oskarżonych o łamanie listu majestatycznego.
Zwołane naprędce Stany Generalne zdetronizowały Ferdynanda, a na jego miejsce wybrałyFryderyka V, elektora Palatynatu, zwanego późniejzimowym królem. Jego panowanie było bardzo krótkie – połączone siły Ferdynanda iLigi Katolickiej rozgromiły armię czeską 8 listopada 1620 roku w trwającej dwie godziny bitwie naBiałej Górze, a Praga znów dostała się w ręce Ferdynanda. Zwycięski władca zastosował surowe represje i podjął politykę germanizacji Czech, a w 1627 ogłosił nowy statut Królestwa Czeskiego (Vernewerte Landesordnung), na mocy którego tron stał się dziedziczny. OdtądHabsburgowie nie musieli zabiegać o względy szlachty czeskiej, aby zapewnić sobie sukcesję.
Władcą węgierskim został w 1618 roku, kiedy na jego rzecz abdykowałMaciej Habsburg. W 1619 r. książęSiedmiogroduGábor Bethlen najechałGórne Węgry iSłowację, po czym przyłączył się do powstańców czeskich i podszedł pod Wiedeń. Za zgodą królaPolskiZygmunta III na Węgry zostali wysłanilisowczycy. Ci zwyciężyliJerzego Rakoczego wbitwie pod Humiennem. Bethlen odstąpił od Wiednia i zawrócił do ojczyzny. Początkowo chciał się układać z Habsburgami, ale po uzyskaniu zgody sułtana osmańskiego na koronację, przeprowadził swój wybór przez sejm węgierski na króla Węgier (1620). Jeszcze w tym samym roku pokonał wojska cesarskie pod Pozsonyem. Klęska Czechów pod Białą Górą sprawiła ostatecznie, że Bethlen wycofał się z walki. W 1622 r. zawarł z cesarzem pokój w Nikolburgu: zrzekł się pretensji do korony węgierskiej i zobowiązał do wypłaty kontrybucji. Otrzymał natomiastKoszyce.
W 1622 r. Ferdynand II wydał statut dlaWęgier. Postanawiał on, iż król węgierski ma obowiązek przestrzegać praw Królestwa, wysłuchiwać skargi stanów oraz dbać o sprawiedliwość i porządek. Stany zachowały też prawo do wyboru palatyna, czyli najważniejszego urzędnika.
20 marca 1619 roku zmarł cesarz Maciej. Ferdynand zostałwybrany na króla Niemiec i cesarza rzymskiego 28 sierpnia 1619 we Frankfurcie. Po klęsce pod Białą Górą Czechy były wydane na jego łaskę i zostały szybko spacyfikowane. Poparcie wśród niemieckich protestantów, jakim cieszył się „Zimowy Król” spowodowało przeniesienie wojny do Rzeszy Niemieckiej.
W walkach w Czechach i Niemczech Ferdynand miał po swojej stronie świetnego dowódcęAlbrechta von Wallensteina, Czecha z pochodzenia, którego armia prowadziła działania wojenne nie pobierając żołdu w zamian za prawo łupienia podbitych ziem. Wallenstein pokonał Duńczyków, którzy w międzyczasie włączyli się do wojny i Ferdynand ogłosił 6 marca 1629 rokuedykt restytucyjny, nakazujący protestantom zwrot części dóbr należących do uprzednio do katolików a zsekularyzowanych po roku 1552. Wówczas do wojny przystąpiła Szwecja rządzona przezGustawa Adolfa.
Obawiając się rosnącej potęgi Wallensteina i pod naciskiem swoich doradców Ferdynand usunął Wallensteina z dowództwa w roku 1630. Decyzja ta okazała się brzemienna w skutki – Gustaw Adolf pobiłJohana von Tillyego, nowego głównodowodzącego wojsk cesarskich podBreitenfeld, a następnie nad rzekąLech, gdzie Tilly zmarł od odniesionych ran. Szwedzi podeszli pod Monachium i zajęli Czechy.
Przywrócony do łask w roku 1632 Wallenstein z nową armią wyrzucił z Czech protestantów, a w listopadzie w wielkiej bitwie podLützen zginął Gustaw Adolf. Mimo przegranej w tej bitwie i utraty Saksonii przez Wallensteina, który na zimę wycofał się do Czech, Ferdynand mógł kampanię 1632 roku zapisać na konto swoich sukcesów, bowiem strona protestancka poniosła w niej znacznie cięższe straty.
Walki w roku następnym nie przyniosły rozstrzygnięcia, częściowo z powodu działań Wallensteina, który prowadził własne rozmowy ze stroną przeciwną, licząc na lojalność armii. Na początku roku 1634 Ferdynand oskarżył Wallensteina o zdradę stanu – prawdopodobnie za jego wiedzą Wallenstein został zamordowany.
Pozbawiona Wallensteina armia cesarska zdołała jednak zdobyćRatyzbonę i odnieść zwycięstwo nad Szwedami w bitwie podNördlingen. Pobici Szwedzi byli skłonni ograniczyć swój udział militarny w walkach na kontynencie, lecz teraz do wojny po stronie protestantów przystąpiła katolicka Francja. Zgodnie z zasadami francuskiej polityki, której celem było osłabienie Habsburgów,kardynał Richelieu iLudwik XIII rozkazali swoim wojskom wkroczyć na terenyNiderlandów i rozpocząć działania wojenne przeciw Cesarstwu.
Francuzi byli bardzo niezadowoleni z postanowień przygotowywanegopokoju praskiego i na kilkanaście dni przed jego podpisaniem przystąpili do wojny. W tej sytuacji pokój, choć podpisany, nigdy nie wszedł w życie, a walki rozgorzały na nowo. Po śmierci Ferdynanda jego syn i następcaFerdynand III przejął imperium uwikłane w wojny na kilku frontach.
Ferdynand, z Bożej łaski uświęcony i wybrany cesarz rzymski, po wieki August, Król Niemiec, Król Węgier, Czech, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii, Ramy, Serbii, Galicji, Lodomerii, Kumanii, Bułgarii, etc. etc. arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Brabancji, Styrii, Karyntii, Karnioli, margrabia Moraw, książę Luksemburga, Górnego i Dolnego Śląska, Wirtembergii, Teck etc. książę Szwabii, hrabia Habsburga, Tyrolu, Ferreti, Kyburga, Gorycji etc. landgraf Alzacji, margrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Burgau, Górnych i Dolnych Łużyc etc. pan Marchii Wendyjskiej, Salin, Port Naon etc. etc. etc.
J. Krasuski,Historia Niemiec, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 2002.ISBN 83-04-04422-6
Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej,JózefJ.Dobosz,MaciejM.Serwański,IlonaI.Czamańska, wyd. 2, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2002,ISBN 83-7177-118-5,OCLC749651157. Brak numerów stron w książce
Henryk Wereszycki,Historia Austrii, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1986.
Zbigniew Wójcik,Historia powszechna XVI-XVII wieku, PWN, Warszawa 2001.ISBN 83-01-12920-4
ŠtěpánŠ.VáchaŠtěpánŠ.,Der Herrscher auf dem Sakralbild zur Zeit der Gegenreformation und des Barock. Eine ikonologische Untersuchung zur herrscherlichen Repräsentation Kaiser Ferdinands II. in Böhmen, Prag: Artefactum, Institut für Kunstgeschichte, 2009,ISBN 978-80-86890-23-4,OCLC669982868. Brak numerów stron w książce
