Fatalizm – wiara wprzeznaczenie, tzn. w nieuchronność przyszłości[1][2]. Pogląd ten mówi, że przyszłość i wydarzenia, które dopiero się mają wydarzyć, są już ustalone (lub można uważać za ustalone) przez siły wyższe i nie mogą być zmienione przez żadne działania pojedynczego człowieka lub całej ludzkości (które w najlepszym razie się w "przyszłe" przeznaczenie wpisują jako jego przyczyna)[3]. Ludzkie decyzje i zamierzenia są w tym poglądzie także częścią przeznaczenia i są nieuniknione[3].
Fatalizm w różnych odmianach stanowi część wielureligii (m.in. pewnych szkółislamu iprotestantyzmu, a także licznych religii politeistycznych: występował m.in. u starożytnych Greków i Rzymian)[2]; stosowano materialne wyobrażenia losu (np. zapisana księga, snucie nici, naradzanie się bogów)[3]. Fatalizm podzielała częśćstoików; teorie chrześcijańskie skłaniające się kupredestynacji zostały wfilozofii scholastycznej określone jako "argumentlenia".
Radykalną postacią wiary w przeznaczenie jest wiara w nieuchronność losu, jaki ma spotkać człowieka i który, jako siła wyższa iniezależna (brak wpływu ludzkiego)[3], determinuje życie człowieka i jego ostateczny wynik choćby wbrew woli. Tzw.fatum (zły los) jest, w ogólności, osnowąkonfliktu tragicznego itragedii.
Przeciwieństwem tak pojętego fatalizmu jest wiara wwolną wolę.
Fatalizm nie jest tożsamy z wiarą wdeterminizm[3] (w jego powszechnym rozumieniu, symbolizowanym przezdemona Laplace’a iefekt domina, tzn. jakodeterminizm nomologiczny). W najogólniejszej swej formie nie wypowiada się bowiem o istnieniu zależności przyczynowo-skutkowych lub ich braku. Można go ewentualnie uznać zadeterminizm logiczny lubteologiczny.
| działy | |
|---|
| przedmioty | |
|---|
odmiany
bytów | według możliwości
nieistnienia | |
|---|
| inne | |
|---|
|
|---|
inne
pojęcia | |
|---|
| pytania | |
|---|
pierwsze
zasady | |
|---|
| poglądy | |
|---|
