NazwaEstonia (we współczesnym języku estońskimEesti) może być wywodzona ze słowaAestii, zlatynizowanej nazwy nadanej przez starożytnychGermanów ludom zamieszkującym tereny na północny wschód odWisły.Rzymski historykTacyt w 98 r. n.e. po raz pierwszy pisał o ludachAestii i wczesnychSkandynawach[12].
Dawne skandynawskie sagi nazywają ziemie na południe odZatoki FińskiejEistland.
Po uzyskaniu przez Estonię niepodległości w 1918 roku rząd estoński rozpoczął starania o przyjęcie do kręgukrajów nordyckich. Osobą szczególnie zainteresowaną włączeniem Estonii do tej grupy byłAleksander Kesküla. Próby te zostały zahamowane po drugiej wojnie światowej, po aneksji kraju przez ZSRR.
Po odzyskaniu niepodległości w 1991 r. powrócono do idei identyfikacji z kulturą nordycką. Kluczowym momentem była przemowa estońskiego ministra spraw zagranicznychToomasa Hendrika Ilvesa w Szwedzkim Instytucie Spraw Zagranicznych w 1999 r.[13]
Pod względem kulturowym, językowym, wyznaniowym i wieloma innymi Estonia jest podobna doFinlandii (Estończycy są najbliższymi krewnymiFinów). Różnicami między krajami mogą być silne wpływy niemieckie w Estonii, których w Finlandii nie było, a także inna historia najnowsza, duża mniejszość rosyjska oraz liberalny model gospodarczy.
Estonia (podobnie jak jej południowy sąsiad –Łotwa) od wczesnego średniowiecza, aż do początków XX wieku, a więc przez wieleset lat, znajdowała się pod bardzo silnym wpływem kulturyniemieckiej. Było to spowodowane tym, że obecne Estonia i Łotwa to dawneInflanty i inne krainy historyczne (np.Terra Mariana), które najdłużej w swej historii były podniemieckim panowaniem. Kultura niemiecka oddziaływała tam jednak znacznie dłużej niż tylko w czasie oficjalnego panowania Niemców na tym terenie. Oddziaływała również w czasie panowańszwedzkiego,polskiego, czy teżrosyjskiego – wyższą klasę społeczeństwa stanowili tam wciążNiemcy, obejmowali oni też często najważniejsze urzędy w administracji, a miasta w tych krajach wciąż miały niemiecki charakter. Jeden z polskich studentów,Bolesław Limanowski, w swychPamiętnikach (1835–1870) opisuje, będące już pod rosyjskim panowaniem, miastoTartu w Estonii: „Tartu miało charakter zupełnie niemieckiego miasta. Język niemiecki panował wszędzie: w urzędach, na katedrach uniwersyteckich, w sklepach, na ulicy. Właściwe miasto było z prawej strony Embachu. Miało ono piękny staroniemiecki wygląd, zwłaszcza główna ulica Ritterstrasse (Rycerska) przedstawiała się wspaniale. Lecz największą ozdobą było wzgórze piętrzące się nad miastem i porosłe bujnym lasem, tak zwane Domberg, od dawnej katedry katolickiej, w której ongiś kazał Piotr Skarga”[14]. Kultura niemiecka silnie oddziaływała na, skupione głównie na wsiach,ludy fińskie, czyli przodków obecnychEstończyków orazludy bałtyckie – przodków obecnychŁotyszy. Kultura niemiecka wciąż obecna jest w wielu aspektach kulturowych dzisiejszych Estończyków i Łotyszy.
W skład Estonii wchodzi 2355wysp i wysepek wZatoce Ryskiej[17] (największeSarema iHiuma) o łącznej powierzchni 4,2 tys. km² (9,2% powierzchnikraju). Zachodnie wybrzeże silnie rozczłonkowane, niskie, północne – wysokie i strome. Większość obszaru stanowią terenynizinne (średnia wysokość 50 m) z najwyższym wzniesieniemSuur Munamägi, sięgającym 318 m n.p.m. Rzeźbapolodowcowa (moreny,drumliny,ozy,jeziora). W północno-wschodniej części wysoczyzna Pandivere (wys. do 166 m), na południu i południowym wschodzie wzniesienia Sakala, Otepää i Haanja (do 318 m).Klimat umiarkowany, przejściowy międzymorskim ikontynentalnym. Średniatemperatura w najchłodniejszymmiesiącu (w lutym) wynosi od –7 °C na wschodzie, do –3 °C na zachodnichwyspach, w lipcu 16–17 °C. Suma roczna opadów 500–700 mm, maksimum od lipca do września. Gęsta siećrzeczna, zwłaszcza w południowej części, główne rzeki:Narwa,Ema,Parnawa; ponad 1000 jezior (ok. 5% powierzchni kraju), największePejpus (graniczne zRosją). Estonia leży w strefielasów mieszanych. Na ubogichglebach piaszczystych rosną borysosnowe (z sosną zwyczajną), na glebach bardziej żyznych lasyświerkowe (ze świerkiem pospolitym), niekiedy ze znacznym udziałemdębu szypułkowego i innych drzew liściastych. Lasy zajmują ok. 38,5% powierzchni kraju,torfowiska (przeważnie wysokie) i tereny podmokłe – 20%. Na wschód odTallinna (na wybrzeżu Zatoki Fińskiej) leżyPark Narodowy Lahemaa. Zgodnie z ostatnimi badaniami powierzchnia Estonii wzrosła o 112 km²[18]. Najdłuższą rzeką Estonii jestVõhandu[19][20].
1050 – pojawiają się zręby późniejszego miastaTallinna;
1154 – arabski badaczal-Idrisi umieszcza Tallinn w swoim atlasie pod nazwą Kalawin (Kalevan);
1208 –niemieccyKawalerowie Mieczowi rozpoczynają swoją ekspansję na tereny estońskie (z terenów opanowanej jużŁotwy), początek dwustuletniej walki z Zakonem. Od tego czasu zaczęły się w Estonii długie i bardzo silne wpływyniemieckie, rozpoczęły się niemieckie osadnictwo, panowanie i dominacja nad terytorium Estonii, w miastach zaczęła dominować, niemal całkowicie, kultura niemiecka, sytuacja ta trwała setki lat.
1558–1583 –wojna o Inflanty, sekularyzacja inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego, obszar dzisiejszej Estonii podzielony międzySzwecję (północ:Księstwo Estonii),Polskę (południe:Księstwo Zadźwińskie) i Danię (wyspaOzylia); kraj (po obu stronach granicy) liczy ok. 250 tys. mieszkańców;
1629 –Szwecja opanowuje tereny na północ odDźwiny: dotychczasową polską Liwonię;
1632 – powstajeUniwersytet Dorpacki, będący obecnie najstarszym, największym i najbardziej prestiżowym uniwersytetem Estonii. Estonia liczy ok. 70–100 tys. mieszkańców;
1648 – wyspa Ozylia przechodzi z rąk duńskich do szwedzkich, cały obszar dzisiejszej Estonii w granicach Szwecji, ostateczny koniec władztwa duńskiego w Estonii;
1686 – pierwszy elementarz w języku estońskim;
1690 – Estonia liczy ok. 350 tys. mieszkańców;
1700–1721 –wielka wojna północna: Estonia staje się częściąImperium Rosyjskiego, wyznanie luterańskie, administracja niemiecka i status szlachty pozostają niezmienione; Estonia liczy ok. 150–170 tys. mieszkańców;
1919 – wprowadzenieprohibicji w Finlandii powoduje rozwój nielegalnej produkcji i przemytu alkoholu do Finlandii
2 lutego 1920 –traktat w Tartu, Rosja radziecka uznaje niepodległość Estonii i rezygnuje z „eksportu rewolucji”. Pierwsze wybory do Riigikogu. Uchwalenie konstytucji na wzór szwajcarski: silna pozycja parlamentu, brak głowy państwa, zmiany w prawie uchwalane w referendum. Główne siły polityczne to: socjaldemokraci, prawicowyZwiązek Ludowy oraz centrowe partie drobnomieszczańskie. Większość mieszkańców to Estończycy (86%), ponadto Rosjanie (9%) oraz Niemcy. Liczna mniejszość szwedzka. Wyznaniowo kraj zdominowany przezKościół luterański;
1933 – nowy projekt konstytucji przygotowany przez ELV i zatwierdzony w referendum. Wprowadzenie systemu prezydenckiego: rząd i parlament wykonawcami jego woli. Ostateczniekonstytucja nie wchodzi w życie;
1934 – Estonia liczy 1 126 416 mieszkańców, w tym 93% Estończyków;
Polityka zagraniczna: Kraj przyłącza się do powstałej 12 września wGenewie „Ententy Bałtyckiej”. Ponadto utrzymuje dobre stosunki zPolską,Wielką Brytanią i krajami skandynawskimi. Poprawnie układają się relacje zZSRR;
1938 – reforma ustrojowa. Nowa konstytucja. Wybory do dwuizbowego parlamentu. Konstantin Päts zostaje prezydentem.
Deklaracjaamerykańskiego departamentu stanu, z 1940 r., nieuznająca włączenia Litwy, Łotwy i Estonii do ZSRR i stwierdzająca okupację tych krajów przez obce, sowieckie, wojska. Stany Zjednoczone i większość krajów zachodnich nigdy nie uznały włączeniakrajów bałtyckich do ZSRR
28 września 1939 – Estonia godzi się na stacjonowanie Armii Czerwonej na swym terytorium. Liczba żołnierzy radzieckich przewyższa prawie dwukrotnie liczbę wojska estońskiego (25 tys.: 15 tys.).
17 czerwca 1940 – Sowieci wkraczają do Estonii. Następuje zmiana rządu na żądanie Żdanowa (emisariusza ZSRR w Estonii), nowym premierem zostajeJohannes Vares. 6 sierpnia kraj „wspaniałomyślnie” przyłączony do ZSRR, śmierć ok. 15 000 Estończyków w wyniku eksterminacji.
1941 – deportacje czerwcowe (ok. 10 tys. osób zesłanych naSybir, w tym były prezydent Konstantin Päts). Mniejszość szwedzka ewakuowana na wniosek rządu Szwecji do swego kraju.
22 czerwca 1941 – wkroczenie wojsk niemieckich do Estonii spotyka się z pozytywną reakcją dużej części mieszkańców.
1944–1953 – estoński ruch oporu przeciwko sowieckiej okupacji („Leśni Bracia”), 15 tys. osób ginie lub umiera z głodu.
1944–1990 – na emigracji działa estoński rząd przeciwstawiający się aneksji kraju przez ZSRR (swą siedzibę ma wSztokholmie iOslo). Aneksji Estonii nie uznają m.in.Stany Zjednoczone iWatykan.
1949 – początek kolektywizacji i „rozkułaczania”.
1959 – 1 203 000 mieszkańców w Estonii, w tym 74% Estończyków.
1968 – pierwsze oznaki oporu przeciwko radzieckiej rzeczywistości.
1980 – „List 40”. Protest przeciwko zmasowanej rusyfikacji. Strajki studentów w obronie kultury narodowej.
1988 – „śpiewająca rewolucja”. Demonstracje 300 tys. Estończyków w Tallinnie. Przywrócenie flagi narodowej. W listopadzie Rada Najwyższa przyjmuje deklarację suwerenności miażdżącą większością głosów (254:7).
1990 – obywatele organizują się w Kongres Ludowy, mający doprowadzić do przywrócenia państwowości estońskiej.
1991 – w referendum marcowym 78% obywateli popiera niepodległość państwa.
20 sierpnia 1991 – popuczu Janajewa Estonia deklaruje niepodległość, 6 września uznaną przezZSRR. Na czele państwa stoi reformatorski komunistaEdgar Savisaar.
1992 – wprowadzenie restrykcyjnegoprawa o obywatelstwie. Pojawia się korona estońska zamiast przejściowych talonów. Pierwsze wybory do Riigikogu. Na czele państwa stają dwaj konserwatyści:Lennart Meri (prezydent) iMart Laar (premier).
2007 – gwałtowne zamieszki wTallinnie organizowane przez rosyjską mniejszość, a spowodowane przeniesieniem pomnikażołnierza radzieckiego z centrum miasta na cmentarz wojskowy[23]. W tym samym roku Estonia została przyłączona do strefy Schengen[5].
Estonia jest demokratyczną republiką wielopartyjną. Ustrój polityczny kraju ukształtowała konstytucja z 1992 roku. Kładzie ona szczególny nacisk na dominację jednoizbowegoparlamentu, który nazywa sięRiigikogu. Jest on ciałem legislacyjnym, wybieranym w 5-przymiotnikowych wyborach (proporcjonalnych) na 4 lata z 5%progiem wyborczym dla partii. W parlamencie zasiada 101 deputowanych. Najważniejszymi zadaniami parlamentu, oprócz stanowienia prawa, są:
zatwierdzanierządu
wybórprezydenta na 5-letnią kadencję.
Mimo że prezydent posiada prawo weta wobec ustaw parlamentu, jego kompetencje ograniczają się do reprezentowania państwa i wskazania premiera po wyborach, których termin także on wyznacza.Głównym organem wykonawczym polityki państwa jest rząd, odpowiedzialny przed parlamentem. Parlament kontroluje go nie tylko przez votum zaufania/nieufności, ale także przez interpelacje i zapytania (tzw. godzina pytań do premiera w każdą środę).
Wojska estońskie w 2014 roku liczyły 3,2 tys. żołnierzy zawodowych oraz 60 tys. rezerwistów. Według rankinguGlobal Firepower (2014) estońskie siły zbrojne stanowią 96. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 335 mln dolarów (USD)[26].
Estonia jest podzielona na 15prowincji (est. maakonnad; lp. – maakond; ‘powiat’). Prowincje z kolei dzielą się w sumie 79gmin dwóch rodzajów: 15 miejskich (linn) i 64 wiejskie (vald)[27].
Zmiana liczby ludności Estonii w latach 1970–2010 (w tysiącach)
Liczba ludności
1 315 912
Ludność według wieku
0–14 lat
15% mężczyzn: 103 367 kobiet: 97 587
15–64 lat
67,5% mężczyzn: 427 043 kobiet: 468 671
ponad 64 lata
17,5% mężczyzn: 75 347 kobiet: 152 318
Piramida demograficzna Estonii (2005)
Średnia wieku
w całej populacji
39,4 lat
mężczyzn
36 lat
kobiet
42,9 lat
Przyrost naturalny
–0,313%
Współczynnik urodzeń
10,17 urodzeń/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów
13,3 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji
–3,22 migrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu
1,06 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat
1,06 mężczyzn/kobiet
15–64 lat
0,91 mężczyzn/kobiet
powyżej 64 lat
0,5 mężczyzn/kobiet
w całej populacji
0,84 mężczyzn/kobiet
Umieralność niemowląt
w całej populacji
7,59 martwych/1000 żywych urodzeń
płci męskiej
8,77 martwych/1000 żywych urodzeń
płci żeńskiej
6,34 martwych/1000 żywych urodzeń
Oczekiwana długość życia
w całej populacji
72,3 lat
mężczyzn
66,87 lat
kobiet
78,07 lat
Rozrodczość
1,41 urodzeń/kobietę
HIV/AIDS
Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS
1,1% (2003)
Liczba osób żyjących z HIV/AIDS
7800 (2003)
Liczba zmarłych na HIV/AIDS
mniej niż 200 (2003)
Liczba ludności Estonii na koniec 2018 roku wyniosła 1 323 820 osób, o 4690 osób więcej niż na koniec 2017. Zmiana ta wynika przede wszystkim z migracji. W 2018 roku do Estonii przyjechało 13 030 osób, a wyjechało 6940. Wzrosła również liczba urodzeń dzieci do około 14 270, o około 500 więcej niż w poprzednim roku[28]. W 2024 roku Estonię zamieszkiwało już 1 374 687 mieszkańców.[29]
Estończycy stanowią 68,6% ludności (spis z 2006 r.),Rosjanie 25,6% (głównie w Tallinnie, Kohtla-Järve i Narwie), Ukraińcy 2,1%, Białorusini 1,3%,Finowie 0,9%; pozostali to głównieTatarzy,Łotysze,Żydzi,Polacy iLitwini. Od początków lat 90. spadek liczby ludności. Przyrost naturalny od 1991 ujemny (–5,3‰ w 1995 i –4,1‰ w 1997). Wskaźnik urodzeń 8,7‰ (1997); w wieku do 14 lat 19% populacji, 65 lat i więcej 14%. Ludność miejska 69% (1997). Gęstość zaludnienia 29,4 osób na km² (największa w północnej części, między Tallinnem a Narwą). Główne miasta poza stolicą:Tartu,Narwa,Kohtla-Järve,Parnawa.
Po zajęciu Estonii przez ZSRR, do tego krajuprzesiedlono wielu Rosjan i innych Słowian stanowiących dziś ponad 28% mieszkańców kraju, ludzie ci w dużej części nie znają języka estońskiego, dlatego nie mogą zdać egzaminu przyznającego obywatelstwo estońskie. Po odzyskaniu niepodległości Estonii obywatelstwo estońskie nie zostało przyznane osiedlonym tu w okresie ZSRR Rosjanom i ich potomkom, muszą oni ubiegać się o nie tak, jak obcokrajowcy.
Emigracja polska do Estonii w latach 30. XX w. liczyła ok. 1 tys. osób.Polacy skupieni byli głównie wTallinnie,Narwie iTartu. Byli to głównie rzemieślnicy i robotnicy. Pierwsze polskie organizacje w Estonii to: założony w 1929 roku Związek Narodowy PolskiJutrzenka w Tartu i założony w 1930 Związek Narodowy Polaków w Estonii w Tallinnie (1937 – 340 członków). Rozwijano działalność kulturalno-oświatową (chóry, biblioteki, teatry amatorskie i kółka samokształceniowejęzyka polskiego, historii i geografii).
W latach 1940–1941 i 1944–1945 miały miejsce prześladowania ludności polskiej przezNKWD (m.in. deportacje naSyberię). W 2016 roku Estonię zamieszkiwało 1747 Polaków[30].
Estonia jest jednym z najbardziej zinformatyzowanych państw świata[31], w którym 99% usług publicznych administracji dokonywane jest on-line, zaś 67% społeczeństwa używa elektronicznych identyfikatorów. W 2019 roku 43,8% wyborców w wyborach do krajowego parlamentu oddało swój głos używając do tego celu internetu, w tym samym roku 46,7% wyborców oddało on-line swój głos w wyborach doParlamentu Europejskiego[32].
Wysoki stopień informatyzacji państwa i społeczeństwa spowodował, że w roku 2007 – po usunięciu brązowego pomnika żołnierza radzieckiego w Tallinie – Estonia stała się celem pochodzącego z zagranicy największego w historiiataku cybernetycznego na infrastrukturę informatyczną rządu[31], oraz większość krajowych mediów i banków, który spowodował paraliż państwa w znacznej jego części[32]. Po tych atakach, w ramachNATO rozpoczęto prace nad włączeniemcyberprzestrzeni do domen operacyjnych Sojuszu Północnoatlantyckiego – obok domen: morskiej, lądowej i powietrznej[33]. Będące ich następstwem zmiany prawa międzynarodowego doprowadziły do zmian doktryn obronnych sojuszu, który zrównał atak cybernetyczny na państwo członkowskie sojuszu z atakami na nie w którejkolwiek z pozostałych domen, zaś podczasszczytu NATO w Brukseli w 2018 roku, postanowiono o utworzeniu w Estonii Centrum Operacji w Cyberprzestrzeni NATO (NATO Cyberspace Operations Centre), wchodzącego w skład struktury dowodzenia NATO[34].
W wyniku podjętych przez władze kraju i społeczeństwo estońskie po atakach cybernetycznych z 2007 roku działań, Estonia uważana jest dziś za jedno z 5 najlepiej zabezpieczonych przed atakami cybernetycznymi państw świata[35].
Estonia stała się pionierem w tworzeniu i implementacji koncepcji „e-Rezydencji”, będąc pierwszym krajem na świecie, który wprowadził tę innowacyjną praktykę. Program ten obejmuje wydawanie cyfrowego dokumentu tożsamości – e-Dowodu e-Rezydenta, który służy do identyfikacji w świecie cyfrowym i umożliwia składanie cyfrowych podpisów elektronicznych. Ten podpis elektroniczny jest zgodny z wymogami rozporządzenia eIDAS Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 910/2014 z dnia 23 lipca 2014 r. Kluczowym elementem jest karta inteligentna z mikroprocesorem, przechowująca certyfikaty podpisu elektronicznego i wyposażona w kody PIN. Program e-Rezydencji umożliwia obcokrajowcom korzystanie z estońskich usług cyfrowych, takich jak online’owa rejestracja firm i zdalne zarządzanie działalnością gospodarczą poprzez elektroniczny Rejestr Handlowy, oferując im te same możliwości, co mieszkańcom Estonii[36].
Do końca 2023 roku status elektronicznego rezydenta Estonii otrzymało ponad 100 000 osób z 181 krajów świata. W ciągu niecałych 10 lat od uruchomienia programu przez e-rezydentów założono ponad 27 000 estońskich przedsiębiorstw, a liczba ta nadal szybko rośnie[37].
W spisie powszechnym z 2021 roku 29% respondentów odpowiedziało, że czuje się związana z jakąś religią przy 58% odpowiadających, że nie czuje się związana z żadną. 16% populacji stanowią wyznawcyprawosławia, a 8%luteranizmu (spadek z 14% w 2000 roku i 10% w 2011)[38]. 0,8% wyznajekatolicyzm (wzrost z 0,4% w 2011), a 0,5%islam (wzrost z 0,1% w 2011)[38].
Oficjalnym językiem kraju jest język estoński, należący do grupyjęzyków ugrofińskich. Estoński jest bardzo blisko spokrewniony zjęzykiem fińskim.Język estoński posiada także bardzo silne wpływygermańskie (głównie zniemieckiego iszwedzkiego), około 30% wszystkich słów pochodzi z tych języków, w tym najwięcej z dolnosaksońskiej odmianyjęzyka niemieckiego[39]. Spowodowane jest to wielowiekową, niemiecką, szwedzką i duńską dominacją, osadnictwem i panowaniem na terenie Estonii.Podczas eryradzieckiejjęzyk rosyjski był obowiązkowo nauczany w szkołach i stąd powszechna jego znajomość, nie tylko wśród etnicznychRosjan, ale również wśród starszych, 30-70-letnichEstończyków. Historia Estonii sprawia jednak, że nawet znający język rosyjskiEstończycy nie chcą go używać i w praktyce wolą porozumiewać się w dowolny inny sposób, przy pomocy kilku znanych słów angielskich lub na migi. Współcześnie w szkołach, jako pierwszy obcy język wykładany jest raczejangielski, który jest stosunkowo powszechnie znany wśród młodych ludzi.
Estonia jest jednym z najlepiej rozwiniętych gospodarczo państw dawnegobloku wschodniego oraz razem zLitwą jest jedną z najbogatszych republik dawnegoZwiązku Radzieckiego.
Estonia jest państwem przemysłowo-rolniczym. Do 1991 wchodziła w skład nadbałtyckiego regionu ekonomicznegoZSRR, była silnie uzależniona od importu surowców i paliw. Reforma systemu gospodarczego została zapoczątkowana przed uzyskaniem niepodległości. Estonia jako pierwsze z państw powstałych po rozpadzie ZSRR opuściła w 1992 strefęrublową. Obecnie dynamicznie rozwijający się kraj (średniorocznie 9–12%), gospodarka oparta na usługach (69%). Przemysł to 28% PKB, a rolnictwo 4%.
Duża komputeryzacja państwa. Znaczne pozyskanie torfu. Silnie rozwinięty przemysł maszynowy, elektroniczny, drzewny i meblarski, chemiczny i spożywczy. Głównym ośrodkiem jest stolicaTallinn. Produkcja energii 8,8TWh, piwa 95 mln litrów. Uprawa głównie jęczmienia, pszenicy, ziemniaków i żyta, w hodowli większe znaczenie mają trzoda i bydło mięsne. Pomyślnie rozwija sięrybołówstwo – 104 tys. ton ryb.
Port morski wTallinnie należy do większych naBałtyku. Sieć drogowa liczy 28 tys. km, a jej uzupełnieniem jest 958 km kolei (2005 r.). Coraz większe znaczenie ma turystyka (dochody przekraczają pół miliarda dolarów). Eksport 9,65 mld dolarów (2006 rok), import 12,61 mld (2006) dolarów. WartośćPKB w 2004 roku wyniosła 7,2 mldeuro, czyli 5,4 tys. na mieszkańca.Bezrobocie: średnio 2% (2007 r.) (regiony zamieszkane przezRosjan 10%).
Użytki rolne zajmują 32% powierzchni kraju (2000). Zbiory zbóż (jęczmień,owies,pszenica) 643 tys. t (1996), rośliny pastewne (gł. wieloletnietrawy),ziemniaki (0,6 mln t),len, w strefach podmiejskich –warzywa. Intensywna hodowla bydła mleczno-mięsnego (758 tys. sztuk – 1990), trzody chlewnej typumięsnego (1 mln), owiec, kóz, drobiu. Rybołówstwo morskie, główneporty rybackie: Tallinn, Parnawa, Haapsalu i Kuressaare.
↑Võhandu jõgi. [w:]Eesti Entsüklopeedia [on-line]. entsyklopeedia.ee. [dostęp 2015-07-19]. (est.).
↑„Główne nasilenie tych przemarszów przypadło na drugą połowę V i pierwszą połowę VI w. n.e. Z pruskiej Sambii przybyło do króla Ostrogotów do Rzymu około roku 525 poselstwo z darami bursztynu, zapewne z nadzieją, że uda się nawiązać zerwane przez wędrówki ludów więzy handlowe z krajami basenu Morza Śródziemnego. Jednakże król Teodoryk odesłał poselstwo z uroczystym listem wysłanym z Rawenny do ludu Estów (Haestiis), wspominając tylko o wzajemnym darze, a nie o handlu. Tak samo na odrodzenie wymiany towarowej na próżno liczyli Sweowie (tj. Szwedzi), mający do zbycia kosztowne futra. W VI w. ustał wiele wieków trwający handel między krajami nadbałtyckimi i śródziemnomorskimi.”, [w:] Kasiodor; Gerard Labuda.Historia Pomorza, tom 1, część 1, s. 304.
↑Naddniestrzańska Republika Mołdawska nie jest uznawana przez żadne w pełni suwerenne państwo.
↑Republika Kosowa jednostronnie ogłosiła niepodległość, którajest uznawana przez 97 ze 193 państw członkowskich ONZ. Obecnie działa tam specjalna misja Unii Europejskiej –EULEX.
.png)
.svg)
