Estońska Socjalistyczna Republika Radziecka,Estońska SRR,radziecka Estonia,ESRR (est. Eesti Nõukogude Sotsialistlik Vabariik,ros. Эстонская Советская Социалистическая Республика) –republika sowiecka utworzona w sierpniu 1940 roku po okupacji terytoriumEstonii 17 czerwca 1940 przezArmię Czerwoną i formalnejaneksji jej terytorium przezZwiązek Socjalistycznych Republik Radzieckich 6 sierpnia 1940.
Poataku III Rzeszy na ZSRR w czerwcu 1941 roku zajęta przezWehrmacht, podokupacją III Rzeszy jako Komisariat Generalny Estonia w ramachKomisariatu Rzeszy Wschód do lata 1944. W 1944 mniejszość szwedzka w Estonii została repatriowana do kraju przez władze Szwecji, a tysiące Estończyków w obawie przed nacierającą Armią Czerwoną uciekło na zachód. Nadzieje na odbudowę państwowości estońskiej w 1941 roku i po 1945 roku nie ziściły się, jakkolwiekStany Zjednoczone i część innych państw nie uznały aneksji Estonii przez ZSRR[1].
Po ponownej okupacji sowieckiej i zakończeniuII wojny światowej, władze ZSRR przeprowadziły przymusowąkolektywizację rolnictwa. Do 1951 skolektywizowano ponad 95% estońskich gospodarstw[2], pozostałe do połowy lat 50.NKWD iMGB przeprowadziły masowe deportacje ludności z terytorium republiki (ok. 11 tys. ludzi w czerwcu 1941, przed wybuchem wojny niemiecko-sowieckiej, ok. 20 tys. w 1949), 34 tys. Estończyków zostało w latach 1940–1941 wcielonych do Armii Czerwonej.[potrzebny przypis] Do 1953 działały, podobnie jak w innych państwach bałtyckich, oddziały niepodległościowej i antykomunistycznej partyzantki określanej jakoLeśni Bracia. W 1944Rada Najwyższa ZSRR dokonała zmianygranicy między Estońską SRR a RFSRR, włączającIwangorod (częśćNarwy) do RFSRR.
W sierpniu 1991 rokuEstonia opuściła ZSRR (deklaracja suwerenności wydana została już w 1988 roku) i została uznana przez społeczność międzynarodową za niepodległe państwo. Okres Estońskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej uznano po 1991 roku jako prawnie niebyły i okupację oraz wrócono do uregulowań prawnych (konstytucja, kwestie obywatelstwa) z 1938 roku[3].
Stany Zjednoczone, zgodnie zdoktryną Stimsona, uznały oficjalnie aneksję Estonii przez ZSRR w 1940 za nielegalną, podobnieWielka Brytania i kilka innych państw[4]. Oficjalnie uznały ten fakt natomiast rządyIII Rzeszy orazSzwecji[5]. Wielka Brytania i USA nakonferencji jałtańskiej w lutym 1945 milcząco przyjęły do wiadomości fakt aneksji Estonii przez ZSRR, jednakde facto nadal utrzymywanostosunki dyplomatyczne z przedstawicielamiwładz estońskich na emigracji ide iure nie uznano przyłączenia kraju do ZSRR[6][7]. Ten stan trwał do 1975, kiedy uczestnicy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w Helsinkach, podpisującAkt Końcowy KBWE, ogłosilinienaruszalność granic europejskich w ogóle, a tym samymuznali granice ZSRR według stanu na 1975[8].
WładzeRosji zajmują do dziś stanowisko, że aneksja Estonii była zgodna zprawem międzynarodowym[9].
- ↑„The Baltic question during the Cold War” John Hiden, Vahur Made, David J. Smith.
- ↑Eastern Europe: an introduction to the people, lands, and culture [online], Internet Archive [dostęp 2020-08-15] (ang.).
- ↑„On 30 March 1990 the Estonian Supreme Soviet passed the Act on the Status of the Estonian State (Eesti riiklikust staatusest). which declared the laws and powers of the USSR illegal in occupied Estonia retroactively to the moment of occupation in 1940 and announced the beginning of a period of transition to reestablish the Republic of Estonia, to end when the legal organs of the Estonian state and its Constitution come into force.” Artykuł:Declaration of Sovereignty w: Miljan ToivoHistorical Dictionary of Estonia, Scarecrow Press 2004,ISBN 0-8108-4904-6, s. 166–167wersja elektroniczna.
- ↑The Baltic question during the Cold War John Hiden, Vahur Made, David J. Smith.
- ↑The Baltic States, years of dependence, 1940-1990 [online], Internet Archive [dostęp 2020-08-15] (ang.).
- ↑The United States and Lithuania. The Stimson Doctrine of Nonrecognition, „American Journal of International Law”, 85 (4),1991, s. 755–755,DOI: 10.2307/2203299,ISSN0002-9300,JSTOR: 2203299 [dostęp 2020-08-15] (ang.).
- ↑Mälksoo,Professor Uluots, the Estonian Government in Exile and the Continuity of the Republic of Estonia in International Law, „Nordic Journal of International Law”, 69 (3), 2000, s. 289–316,DOI: 10.1163/15718100020296305,ISSN0902-7351 [dostęp 2020-08-15] (ang.).1 stycznia
- ↑Грани.Ру: МИД РФ: Запад признавал Прибалтику частью СССР [online], graniru.org [dostęp 2020-11-04] (ros.).
- ↑Russia denies Baltic 'occupation' [online], 5 maja 2005 [dostęp 2020-08-15] (ang.).
.svg)
.svg)