Endosymbioza – specyficzny rodzajsymbiozy, w którymkomórki jednegoorganizmu żyją wewnątrz komórek lub tkanek drugiego.
Endosymbiont –organizm, którego środowiskiem życia jest inny organizm. Endosymbionty mogą występować w przestworach międzykomórkowych, jamistych wgłębieniach lub mogą wnikać bezpośrednio dokomórki gospodarza. Endosymbiontami mogą byćglony, np.sinice (Nostoc,Anabaena),zielenice (Chlorophyta),bruzdnice. W tokuewolucji może dojść do powstania interakcji pomiędzy endosymbiontem a gospodarzem. Najczęściej jest to luźna interakcja, polegająca na wykorzystywaniu ciała gospodarza jako miejsce zamieszkania endosymbionta. Można także spotkać bardziej ścisłe interakcje, np.mutualizm, czypasożytnictwo, np.Azolla filiculoides iAnabaena azollae, czy pasożytniczekrasnorosty (Ricardia) żyjące naplesze innych krasnorostów (Laminaria). Przykładami endosymbiontów są np.zoochlorelle,zooksantelle, cyjanelle.
W ujęciu ewolucyjnym wedługteorii endosymbiozy za endosymbionty uważa się niektóreorganellakomórki eukariotycznej.
Endosymbioza występuje np. uowadów. W ich przewodzie pokarmowym lub w mycetocytach i mycetomach mogą żyć różne drobnoustroje: bakterie, grzyby niższe, pierwotniaki, które umożliwiają gospodarzom korzystanie z błonnika, produkują witaminy itp. Drobnoustroje te, tj. endosymbionty, przenoszone są z pokolenia na pokolenie przez samice lub wnikają do komórek jajowych; u karaczanów i termitów, endosymbionty bywają w ciele tłuszczowym. Endosymbioza znana jest u błonkówek, muchówek, chrząszczy, wszy, gryzków, pluskwiaków równoskrzydłych i różnoskrzydłych[1].
Inne przykłady:flora fizjologiczna człowieka i innych zwierząt,zoochlorelle ustułbi zielonej.